René Descartes - Moderne filosofie

1596-1650; schrijver van Discours de la Méthode (1637) en Meditaties over de Eerste Filosofie (1641)

Methodische twijfel

Alles wordt in twijfel getrokken wat niet absoluut zeker is - als methode om zekerheid te vinden.

Cogito ergo sum

“Ik denk, dus ik ben” → eerste zekerheid die niet in twijfel getrokken kan worden

Rationalisme

Ware kennis komt via rede, niet via zintuigen.

Heldere en duidelijke ideeën

Criteria voor zekere kennis: wat evident is voor het verstand is waar.

Substantiedualisme

Er bestaan 2 soorten substanties: res cogitans (geest) & res extensa (materie).

God als garantie

Een volmaakte God zorgt ervoor dat heldere ideeën betrouwbaar zijn.

Mechanisch wereldbeeld

De natuur is als een machine, volledig verklaarbaar via wiskunde & logica.

Waarom is Descartes zo belangrijk voor het moderne denken?

• hij stelt de individuele rede centraal als bron van kennis

• hij onttovert het wereldbeeld: geen mystieke natuur, maar meetbare werkelijkheid

• hij maakt onderscheid tss subject en object

• hij legt de basis voor de moderne wetenschap, psychologie en epistemologie

• hij is de eerste filosoof die expliciet vanaf nul wil beginnen denken

Wat is het verschil tss scepticisme en methodische twijfel?

Descartes gebruikt twijfel als methode om tot zekere kennis te komen: hij twijfelt aan alles wat ook maar een beetje onzeker is (zintuigen, dromen, wiskunde). In tegenstelling tot de skepticus, die aan alles blijft twijfelen, gebruikt Descartes de twijfel om bij zekerheid uit te komen: het cogito (het denkende subject: cogito ergo sum=ik denk dus ik ben). Twijfel is bij hem geen doel, maar een middel om tot zekere kennis te komen.

Hoe leidt Descartes via twijfel tot het cogito?

Descartes betwijfelt alles dat onzeker is-zintuigen, wereld, zelfs wiskunde. Wat hij niet in twijfel kan trekken is dat hij twijfelt. En dus denkt. En dus bestaat, dat er sprake is van een cogito, een denkende substantie. Dat is de eerste zekere waarheid “Cogito ergo sum.'“, ik denk dus ik ben.

Waarom is Descartes een rationalist?

Omdat hij bepaalde voorwaarden stelt om over ware kennis te kunnen spreken. Ware kennis moet gebaseerd zijn op heldere en duidelijke ideeën die met zekerheid gekend kunnen worden door het verstand. Zulke ideeën zijn in zichzelf evident en er bestaat geen twijfel over mogelijk (bv. 2+2=4) Kennis moet opgebouwd worden volgens de methode van de rede, niet via zintuigen of autoriteit. Hij onttovert het wereldbeeld: alles moet verklaarbaar zijn via rede.

Wat is substantiedualisme? Waarom is dat filosofisch belangrijk?

Het substantiedualisme houd in dat geest en lichaam 2 verschilllende werkelijkheden zijn. Het res cogitans is de denkende substantie (ziel, bewustzijn) en de res extensa is de uitgebreide substantie (materie, lichaam)

Wat is de rol van God is Descartes’ kennisleer?

God garandeert de waarheid van heldere en duidelijke ideeën. Zonder God zou Descartes kunnen misleid worden door een “kwaadaardige demon”. Een volmaakte God zou echter geen leugenaar zijn, dus wat ik helder inzie, moet waar zijn - dankzij Gods betrouwbaarheid.

Waarom is Descartes een “moderne denker”?

• Hij vertrekt vanuit het individu en diens denken, niet vanuit autoriteit of religie

• Hij zoekt kennis met universele methode gebaseerd op rede

• Hij mechaniseert de natuur (res-extensa= meetbaar, voorspelbaar)

• Hij legt de basis voor het moderne onderscheid tss subject en object

• Zijn denken vormt een breuk met de middeleeuwse scholastiek en opent de duur naar de moderne wetenschappen