Parasitaire ziekten: varken

Coccidia bij het varken

* Isospora suis! → komt veel voor
* itt HKWs is Eimeria niet van pathogeen belang

Cyclus Isospora suis

* Oöcysten sporuleren in de buitenwereld
* Fecale-orale transmissie.
* In de dunne darm vindt ongeslachtelijke en geslachtelijke voortplanting plaats
* Oocysten snel en in hoge aantallen uitgescheiden

PPP en PP Isospora suis

* PPP = 5-7d
* PP = 5-8d

Aanwezigheid van Isospora suis op varkensbedrijven

* De meeste varkensbedrijven, vooral vermeerderingsbedrijven, zijn besmet.
* Meeste tomen zijn besmet.

Infectiebron Isospora suis

* Komt niet van de zeug! Er wordt namelijk snel immuniteit opgebouwd.
* Biggen geinfecteerd in de kraamstal → Oöcysten zijn afkomstig van het vorige toom → onvoldoende gereinigd
* __Omgeving is belangrijkste bron van infectie.__ Deze wordt gecontamineerd door geïnfecteerde biggen (OPG>100.000)
* Oocysten zijn zeer resistent!

Risico voor hoge infectiedruk Isospora suis

* Op __grote bedrijven__ met een __volle vloer__ i.p.v. roostervloer
* (Zien ook meer coccidiose bij biggen waar jonger gespeend wordt, maar dit is niet significant)

Klinische coccidiose (3)

* Zien dit enkel bij biggen

Pathogenese Isospora suis (3)

* Meeste letsels door aseksuele stadia (PPP) → Enterocyt gaat kapot door schizogony waardoor __vilusatrofie__ ontstaat. → Hierdoor mogelijks diarree in PPP
* Uitgesproken enteritis
* Morfologische veranderingen thv darm persisteren langer dan de periode van ziekte → subklinisch belang

Ziektebeeld Isospora suis (4)

* ‘Vetdiarree’ 1-2 weken post partum → pasteus tot vloeibaar, geel tot geelbruin
* Reageert niet op AB
* Ook dehydratatie, occasioneel braken en gewichtsverlies tot 15%
* __Geen compensatoire groei achteraf__
* Ergheid symptomen varieert tss tomen en binnen eenzelfde toom

Diagnose Isospora suis

* Anamnese; diarree die niet reageert op AB en typische leeftijd (< 2w old)
* Bevestigen in labo: oöcysten aantonen in feces.
* Kan met McMaster, MiniFlotac of sedimentatie-flotatie.
* Doordat dieren al ziek zijn in PPP, zijn er vaak vals negatieve diagnosen → **meerdere tomen en meerdere biggen/toom bemonsteren**
* Autopsie (lage mortaliteit);
* macroscopische en microscopische letsels thv dd.
* kunnen met mucosale afkrabsels de parasiet aantonen.

Behandeling Isospora suis

* Toltrazuril p.o. of IM
* (beginnende resistentie in NL)

Preventie Isospora suis

* Hygiëne kraamhok is erg belangrijk → all in-all out → reinigen met stoom, branden, desinfectantia etc.
* Toltrazuril → Enkel op bedrijven met bevestigde geschiedenis van coccidiosis.

Belangrijkste parasiet in intensieve varkensteelt

Ascaris suum

→ Economisch vooral belangrijk bij mestvarkens; stijging voederconversie, daling slachtgewicht en afkeuring lever

Cyclus Ascaris suum

* Orofecale transmissie: opname van eieren met L3.
* L3 larven migreren van **darm** naar **lever** naar **long** en dan **dunne darm**.
* In dd vervellen tot L4 en L5
* Vanaf dag 42 eileg van volwassen wormen.
* Eieren embryoneren in buitenwereld in enkele weken.

6 belangrijke punten in epidemiologie Ascaris suum

1. Infectie vanuit de **omgeving** (besmet door zeug of vorige toom)
2. **Lange PPP** (6-8 weken): zuigende en pas gespeende biggen scheiden geen eieren uit!
3. **Hoge ei-uitscheiding**:


1. 200.000 a 900.000 eieren per worm per dag.
2. Maximale ei-uitscheiding rond 8 a 10 weken.
4. **Lange levensduur worm**: Maximaal 55 weken.
5. **Trage embryonering** eieren: afhankelijk van relatieve vochtigheid en temperatuur.


1. Hoge relatieve vochtigheid nodig (> 80%).
2. Onder 15 graden is er geen ontwikkeling.
3. In optimale omstandigheden (T=30, hoge RV) 2 weken.
4. **In natuurlijke omstandigheden > 4-5 weken**.
5. Bij suboptimale omstandigheden 10-tal weken.
6. **Eieren zeer resistent**: Lange overlevingsduur geëmbryoneerde eieren: __tot 1 jaar__.


1. Vochtige zandgrond tot 5 jaar.
2. Gier: 65-85 dagen bij 8-18 graden.
3. Ongeëmbryoneerde en geëmbryoneerde eieren **overwinteren op weide**.
4. Droogte in combinatie met direct zonlicht en warmte is lethaal.

Bron van infectie Ascaris suum

* Geëmbryoneerde eieren in de omgeving → zeer resistent
* Grootste vermenigvuldiging en infectiedruk in de meststal (varken van 6-8 maanden)

Immuniteit Ascaris suum

* Dieren bouwen wel immuniteit op, maar dit duurt een tijdje.
* Mestvarkens bouwen geen solide immuniteit op, aangezien ze al op 6 maanden geslacht worden.
* Spontane expulsie 2-3w p.i.
* Pre-hepatische barriere → de larven stoppen hierdoor thv van cecum en colon → __opbouw vergt maanden__ van blootstelling (dus uitzonderlijk bij mestvarkens, vooral bij zeugen)

Spontane expulsie Ascaris suum

* Treedt ook op bij niet-immune dieren.
* Rond dag 14-17 worden de larven buitengesmeten door een mucosale reactie → ze worden letterlijk weggespoeld.
* Hoe hoger de infectiegraad, hoe meer er naar buiten worden gesmeten
* Om deze reden hebben de meeste varkens weinig wormen

Ascaris suum → heterogeniciteit

* enkele dieren met veel wormen
* veel dieren met weinig wormen

Schadelijk effecten van een Ascaris suum infectie (3)

* Migratie larvaire stadia in de lever: 'white spots'
* Migratie larvaire stadia in de longen: hoesten
* (Pre)adulten in dunne darm: (diarree), groeivertraging

White spots op de lever door Ascaris suum

* Lichte en primaire infectie zorgen voor **kleine white spots**.
* door beschadiging van de centrolobulaire vene.
* intralobulaire necrose.
* na 1 maand herstel.
* Zware/secundaire infecties zorgen voor **grote white spots**.
* Er is o.a. verdikking van interlobulair weefsel.
* Herstel na 2 maanden.

Waardoor kan hoesten ontstaan door Ascaris suum?

* L3 larven migreren vanuit de bloedbaan naar de longalveoli. Vanuit hier klimmen ze de bronchiaal boom op.
* Krijgen hoesten en dyspneu 6-14d na infectie.
* Mitratieletsels zijn ingangspoort voor secundaire besmettingen

Er is een relatie tussen het aantal white spots en het aantal volwassen Ascaris suum in de darm

Onjuist

Symptomen Ascaris suum infectie

* Meestal asymptomatisch
* Symptomen door larvaire migratie → slechte conditie, ADH symptomen, vertraagde groei, diarree en een gezwollen buik.


* __Vooral economische schade__ door afgekeurde levers, verminderde groei en verhoogde voederconversie.

Diagnose Ascaris suum

* Aantonen van wormen in de mest → expulsie van adulte wormen (na behandeling)
* Aantonen van wormeieren in de mest: McMaster of MiniFlotac.
* White spots op de lever (slachthuis) → groot aantal is indicatief voor recente infectie
* Serologie → __antistoffen__

Waardoor is de McMaster weinig betrouwbaar voor Ascaris suum?

Vals negatieve resultaten door:

* Lange PPP
* Lage ei uitscheiding bij oudere dieren door immuniteit
* Dieren die door expulsie geen volwassen wormen meer hebben

Vals positieve resultaten door:

* varkens kunnen eieren uitscheide tgv coprofagie

Interpretatie coprologisch onderzoek Ascaris suum

* Geen betrouwbare grenswaarde voor de diagnose
* Als EPG

Wat zijn goede indicatoren voor de __aanwezigheid__ van Ascaris suum op een bedrijf?

* EPG, white spots en het aantonen van wormen
* Zijn __geen goede indicatoren voor het economisch belang__

ELISA voor Ascaris suum

* Kunnen IgG tegen Ascaris hemoglobine aantonen vanaf 6 weken p.i.
* Hoge sensitiviteit en specificiteit
* __Positieve correlatie met infectieniveau__

Interpretatie ELISA Ascaris suum

Nemen de gemiddelde waarden van __10 serumstalen.__

* < 0,05 ODR = geen of lage infectie
* > 0,5 ODR = matige tot hoge infectie → indicatief voor productieverlies

Wat is de beste tijd voor ELISA voor Ascaris suum?

* Aan het einde van de afmest periode
* Hebben dan belangrijke informatie voor de volgende ronde en weten of en wat we moeten doen aan het management

Waarvoor wordt ELISA gebruikt?

* Nauwkeuriger bepalen van het infectieniveau
* Opvolgen van het infectieniveau en effect van de behandeling
* Correlatie met productieverlies door Ascaris

Behandeling Ascaris suum

→ zelden behandelen want zelden kliniek

* **Levamisole**: injecteebaar, oraal (water): volwassen wormen
* Benzimidazoles: oraal (voeder, water) → meerdere dagen na elkaar
* **fenbendazole, flubendazole**
* Macrocyclische lactones: injecteerbaar, oraal (voeder):
* **ivermectine** (persisterende activiteit < 7 dagen)

→ alle hebben een goede activiteit tegen volwassen wormen + meeste hebben goede activiteit tegen larvaire stadia

→ **wachttijden!**

Waardoor is controle van Ascaris suum moeilijk?

* hoge fertiliteit van de wormen zorgt voor een sterke contaminatie van de omgeving
* lange overlevingsduur eieren
* eieren kleverig en resistent aan klassieke desinfectantia

Controle Ascaris suum

* **Hygiënische maatregelen en ontwormen**
* Moeilijk om vrij te blijven van Ascaris, maar dit hoeft ook niet → willen gewoon een lage infectiedruk

Hygienische maatregelen Ascaris suum

* best roostervloeren
* reinigen met hogedrukspuit, stoom
* leegstand + verwarmen
* (zeugen wassen voor het overbrengen naar de kraamstaal)

Hygiënische maatregelen tegen Ascaris suum worden vaak niet goed nageleefd:

* Varkenshouders vinden reiniging stal en wassen zeugen te arbeidsintensief
* Varkenshouders gebruiken niet graag water (om hoeveelheid drijfmest te beperken)
* Onvoldoende lange leegstand in veel bedrijven

Preventief ontwormen Ascaris suum

* Gaan drachtige, vooral __jonge zeugen__ ten laatste 2 dagen voor het werpen ontwormen
* Vleesvarkens behandelen we bij opzet → 5-6 weken later opnieuw
* zware besmetting: doen dit om de 5-6 weken gedurende de hele mestperiode

Bij welke dieren zien we vooral Trichuris suis?

Vooral bij dieren van 2-6 maanden

Hoe verloopt infectie met Trichuris suis?

* Besmetting door opname eieren met L1 larve
* Larvaire ontwikkeling in darmmucosa.
* Volwassen wormen in **dikke darm.**

PPP Trichuris suis

6 weken

Problemen door Trichuris suis

* Enkel op bedrijven met **slechte hygiëne** of bedrijven met **buitenloop**
* Zware infectie kan leiden tot (bloederige) **diarree** en slechte conditie.
* Chronische infectie kan aanleiding geven tot anemie.

Diagnose Trichuris suis

Makkelijk door aantonen wormeieren

Behandeling Trichuris suis

* Behandeling is moeilijk
* **Benzimidazoles** (fenbendazole, flubendazole) gedurende minstens 5 opeenvolgende dagen
* **Ivermectine SC**
* **Levamisole PO** ('off label')
* Dit werkt enkel tegen volwassen wormen. Hierdoor is een 2e behandeling eventueel nodig.
* Systematische bestrijding niet nodig

Preventie Trichuris suis

Hetzelfde als voor Ascaris → hygienische maatregelen!

Waar zien we Sarcoptes?

* In de uitwendige gehoorgang (80%)
* Op andere plaatsen eerder beperkt

Transmissie Sarcoptes

* Bijna uitsluitend door **direct contact** met de zeug in de kraamstal of door andere mestvarkens in de afmestfase.
* Transmissie vanuit de omgeving is zeer beperkt.
* Mijten overleven max. 1 week in de omgeving. Leegstand is hierdoor een goede controlemaatregel.

Immuunrespons Sarcoptes

* Graafmijt → scheidt enzymes uit → in nauw contact met immuunsysteem
* Letsels worden grotendeels veroorzaakt door de immuunrespons.
* APC gaat T-cel activeren waardoor deze evolueert naar Th2. IgG antistoffen zorgen voor degranulatie van mastcellen. Dit is de initiële fase.
* Als een __regulatorische respons__ geïnduceerd wordt gaat het varken genezen → Th2 gaat dempen.
* Als er geëvolueerd wordt naar Th17 gaat dit in combinatie met Th2 leiden tot __chronische schurft__.
* Daarnaast wordt __complement onderdrukt__. Dit geeft ook een gewijzigde gevoeligheid voor bacteriële infecties (Streptococcus).

Pathogenese/Symptomen van de acute vorm van Sarcoptes infectie

* Na 1 week:
* korstvorming in de oren
* donker en overvloedig **oorsmeer**.
* Na 2 - 3 weken:
* Jeuk → krabben (oorbasis hematoom), schuren (secundaire bacteriële infectie), kopschudden, haaruitval, oor- en staartbijten.
* Na 4 - 5 weken:
* Erythemateuze letsels (2-3mm): **dermatitis**
* Vnl op plaatsen met een dunne huid (lies, oksel)
* Op histologie zien we perivasculaire infiltratie van ontstekingscellen rond de capillairen in de dermis
* Na 5 - 6 weken:
* Erythemateuze letsels en pruritus verdwijnen.
* Kunnen persisteren gedurende hele mestperiode.

Er is een correlatie tussen aantal sarcoptes mijten en jeuk

onjuist

→ jeuk vnl door overgevoeligheidsreactie = allergie

We zien meer symptomen van Sarcoptes infectie bij ...

* Oudere biggen > jongere biggen → door immuunstatus
* Volwassen varkens zijn meer gesensibiliseerd, maar dit wordt gemaskerd door een dikkere epidermis
* in slachthuis wordt epidermis afgeschroeid → zien eronder bruine letsels

Chronische Sarcoptes scabei

* vnl bij volwassen dieren
* dikke, ‘asbestachtige’ korsten

Economisch belang Sarcoptes

* productiedaling → 41g/dag over de gehele mestperiode!
* stress → verhoogde cortisol-titers in bloed → meer stereotiep gedrag bv bijten
* waardevermindering karkas (geen export)
* verhoogde kost dor opschonen karkas

Diagnose Sarcoptes

4 technieken:

* Schuurindex
* Oorafkrabsels
* ELISA
* Dermatitis score; wordt nauwelijks gedaan want omslachtig

Schuur index

* Observatie van 10 dieren gedurende 15 minuten.
* Aantal keer dat er geschuurd is / aantal geobserveerde varkens.
* Lage gevoeligheid en specificiteit
* Interpretatie:
* Index < 0.4: schurft onder controle
* Index > 0.4: verdacht van schurft
* Index > 1: erge schurftinfestatie

Oorafkrabsels voor Sarcoptes

* Best ‘vuile’ oren bemonsteren
* Microscopisch oz: direct oz → indien negatief doen we onrechtstreeks onderzoek (KOH + sedimentatie flotatie)
* Hoeven eigenlijk niet te verifiëren dat het om Sarcoptes gaat, aangezien het bij het varken eigenlijk altijd om Sarcoptes gaat
* = beste methode

Indirect OZ ectoparasieten

1. staal met KOH in een buisje → 24 u in 37ºC
2. buisje centrifugeren
3. supernatans bovenop verwijderen
4. voegen sucrose toe en gaan weer centrifugeren
5. vul buisje tot top met sucrose → leg draagglaasje boven op
6. neem draagglaasje en bekijk onder microscoop
7. zowel ei als mijt zichtbaar met deze techniek

ELISA Sarcoptes

* Kunnen het __antigen__ aantonen van S. Scabiai var vulpus of vrijlevende mijten
* __Antistoffen__ gaan 5-7 weken p.i. stijgen
* Antistoffen dalen 6w na therapie bij gespeende biggen
* Antistoffen zijn aantoonbaar tot 9 maanden na therapie bij chronisch besmet
* Aantonen is belangrijk bij **eradicatieprogramma's**
* Kan zowel op serum als op vleesmat

Behandeling Sarcoptes

* **Lokale acariciden → foxim**
* Hebben geen 100% werking, geen persisterende werking en geen effect op eieren en larven.
* Hierom herhalen na 7-12d.
* Wassen/sproeien binnenzijde oorschelpen.
* Wachttijden!
* **Systemische macrocyclische lactones**
* 100% werkzaamheid en persisterende werking (7-18d).
* 1 behandeling is voldoende.
* Wachttijden!

Controle Sarcoptes

2 opties:


1. Regelmatig behandelen mat acariciden → minimaliseren van de verliezen


1. bij zeugen vóór het dekken of het werpen
2. bij beren 2-3x per jaar
3. bij vleesvarkens bij opzet.
2. Eradicatie is relatief makkelijk.


1. Gaan op dag 0 en dag 14 alle varkens behandelen met ivermectine (injectie).
2. __Ook__ op dag 7 alle biggen behandelen die geboren werden tussen dag 0 en dag 7.
3. Moeten dan nieuw aangekochte dieren in quarantaine zetten en 2x behandelen.
4. Hoeven omgeving niet te behandelen.
5. Kunnen via DGZ certificaat “schurftvrij” krijgen

Voor en nadelen controlemethoden Sarcoptes

Luizen bij het varken

Steekluis Haematopinus suis

Kenmerken Haematopinus suis (5)

* Komt voor op oren, nek, schouders, flanken en liesstreek
* Permanente en gastheerspecifieke parasiet
* Overdracht enkel via direct contact
* Komen vooral voor in donkere, koele stallingen
* Vooral in herfst en winter

Symptomen Haematopinus suis (4)

* Irritatie en jeuk zorgen voor schuren → steken tot 6x/dag
* Evt. ontsteking met oedemateuze tot eczemateuze letsels
* Zonder behandeling ontstaat chronische dermatitis
* Rusteloosheid geeft dalende gewichtstoename

Diagnose luizen

* Macroscopisch zien zitten
* Als je ze niet ziet zitten een afkrabsel maken; oppervlakkig afkrabsel __over een groot deel van het lichaam__

Behandeling luizen

* Ivermectine (persisterende werking) of lokale ectoparasitica
* 2x behandelen met 10-14d interval (niet bij ivermectine)
* Alle dieren in groep behandelen