Hoorcollege in de ontwikkelingspsychologie - Vocabulaire flashcards (Video)

Kernbegrippen uit de college-notes over ontwikkelingspsychopathologie, inclusief modellen, diagnostische systemen, stoornissen, en behandelvormen.

Ontwikkelingspsychopathologie

De ontwikkelingsprocessen die invloed hebben op het ontstaan of beschermen tegen psychopathologie; kijkt naar normale ontwikkeling en afwijkingen daarvan.

Distress

Emotionele/sociale belasting door het gedrag; zelf ervaren van lijden, zorgen of angst door het gedrag.

Dysfunctional

Gedrag of gedachten die zorgen voor beperkt of slecht functioneren in het dagelijks leven.

Deviant

Gedrag dat significant afwijkt van wat op een bepaalde leeftijd verwacht wordt.

Danger

Gedrag dat mogelijk gevaar oplevert voor het kind of anderen.

Ontwikkelingspaden

De verwachte en variërende routes van ontwikkeling; helpt bij inschatting van wat passend is op een bepaalde leeftijd.

Competentie (competence)

Hoe goed een kind zich aan de omgeving kan aanpassen en taken kan uitvoeren.

Multifinaliteit

Uitkomsten die uit dezelfde beginsituatie voort kunnen komen met vergelijkbare risicofactoren maar verschillende stoornissen.

Equifinaliteit

Verschillende beginsituaties leiden tot soortgelijke uitkomsten.

Risicofactoren (individueel)

Kenmerken zoals cognitieve schema’s of lage zelfcontrole die ontwikkeling kunnen beïnvloeden.

Risicofactoren (gezin)

Invloeden zoals mishandeling of verwaarlozing die hechting en gedrag beïnvloeden.

Risicofactoren (interpersoonlijk)

Moeilijkheden in relaties met anderen of antisociaal gedrag bij leeftijdsgenoten.

Risicofactoren (biologisch)

Genetische factoren en neurologische schade die de hersenontwikkeling kunnen beïnvloeden.

Beschermende factoren

Krachten die de kans op psychopathologie verkleinen of de gevolgen ervan verzachten.

Cumulatief effect

Totaal van risicofactoren en beschermende factoren die samen de uitkomst bepalen.

Moderatie

Statistisch effect waarbij de relatie tussen twee variabelen afhankelijk is van een derde variabele (bijv. geslacht).

Mediatie

Een factor die het verband tussen oorzaak en gevolg verklaart.

Developmental cascade

Keten van invloeden waarbij veranderingen in de ene domein invloed hebben op andere domeinen in ontwikkeling.

Diathese-stress model

Kwetsbaarheidsfactoren in combinatie met omgevingsstress leiden tot een stoornis.

Endofenotypen

Biologische of neuropsychologische markers die erfelijk zijn en dichter bij genen liggen dan het fenotype.

Endofenotypen (voorbeeld)

Neuropsychologische kenmerken die samenhang tonen met erfelijke kwetsbaarheden voor stoornissen zoals ADHD.

DSM-5

Diagnostisch en Statistisch Handboek; categoriale systemen met criteria voor stoornissen en eventuele specifiers.

Dimensioneel systeem

Een continuüm van symptomen, waardoor subklinische en klinische niveaus beter kunnen worden onderscheiden.

Categorisch systeem

Besluit of iemand wel of geen diagnose voldoet op basis van duidelijke criteria.

ASEBA

Systeem van vragenlijsten voor aanleg en problemen; omvat onder andere CBCL en SDQ.

CBCL

Child Behavior Checklist; vragenlijst voor kenmerken van gedrag en emoties bij kinderen.

SDQ

Strengths and Difficulties Questionnaire; kortere vragenlijst voor gedrag en psychosociale problemen.

RDoC

Research Domain Criteria; onderzoeksraamwerk dat zenuwworden, gedragssystemen en zelfrapportages integreert in stoornisonderzoek.

Autisme (DSM-5 criteria A en B)

A: problemen in sociale communicatie en interactie; B: restrictieve en repetitieve patronen van gedrag.

Level 1-3 (autisme)

Schaal voor benodigde steun: Level 1 (ondersteuning), Level 2 (matige ondersteuning), Level 3 (zeer substantiële ondersteuning).

PDDNOS/Asperger

Oudere termen; nu vaak opgenomen als sociale communicatiestoornis of anderszins in DSM-5 golf; Asperger beschouwd als hogere functioning variant.

Sociale communicatiestoornis

Diagnostische categorie voor problemen in sociale communicatie zonder volledige autismespectrumpatronen.

ADHD (DSM-5)

Ontwikkelingsstoornis met aandachtstekort en/of hyperactiviteit-impulsiviteit; criteria en functioneren in meerdere settings.

ADHD – comorbiditeit

Veel voorkomen naast dyslexie/dyscalculie, ODD, leerstoornissen en motorische stoornissen.

Methylfenidaat (Ritalin)

Stofgebruik voor ADHD; snelle verlichting van symptomen bij veel kinderen, met bijwerkingen en lange termijn vragen.

ABA (Applied Behavior Analysis)

Gedragstherapie die gedrag via reinforcement leert; veel toegepast bij angst- en gedragsstoornissen.

Exposure (blootstelling)

Therapievorm gericht op exposure aan de angstwekkende stimuli onder gecontroleerde omstandigheden.

SoVa-training

Sociale vaardigheidstraining; gericht op interacties en sociale cognitie.

TEACHH

Klassikale of kleingroepinterventies met duidelijke structuur ter ondersteuning van studenten met angst/links.

Angststoornissen

Een veelvoorkomende groep stoornissen bij kinderen; snelle signalering en interventie is belangrijk.

SAD (Separation Anxiety Disorder)

Overmatige angst om gescheiden te worden van ouders of thuis.

Specifieke fobie

Angst geclusterd rond een specifieke stimulus; extreme en langdurige angst, meestal >6 maanden.

Generalized Anxiety Disorder (GAD)

Overmatig piekeren en angst over meerdere domeinen; distress en functionele impact.

Sociale angststoornis

Angst voor sociale afkeuring door anderen; significant in adolescentie met hoge comorbiditeit.

OCD

Obsessies en compulsies; dwanggedachten leiden tot dwanghandelingen om angst te verminderen.

Depressieve stoornissen (MDD)

Sombere of prikkelbare stemming met verlies van interesse; duur en ernst variëren.

Persisterende depressieve stoornis

Langdurige depressieve symptomen meestal langer dan een jaar; vaak milder maar duurder.

Disruptieve stemming-disregulatiestoornis (DMDD)

Driftbuien en extreme boosheid bij kinderen; DSM-5 categorie.

Mishandeling en trauma

Omvat verwaarlozing, fysieke, psychologische/emotionele en seksueel misbruik; kan PTSS veroorzaken.

PTSS (Posttraumatische stressstoornis) Type I/II

Type I: enkelvoudig trauma; Type II: meervoudig/chronisch trauma; complextrauma omvat meerdere domeinen.

Verwaarlozing

Gebrek aan adequate fysieke en emotionele verzorging; vaak gekoppeld aan hechtingsproblemen.

Fysieke mishandeling

Lichamelijk letsel of dreiging; vaak geassocieerd met agressie en hechtingsproblemen.

Psychologische/emotionele mishandeling

Emotionele schade, vernedering, verwaarlozing; ernstig effect op zelfbeeld en regulatie.

Seksueel misbruik

Sexuele handelingen of blootstelling die kind misbruikt maakt; frequentie en gevolgen variëren.

Hechting (Bowlby)

Band tussen kind en opvoeder; drie fasen: protest, wanhoop, onthechting.

Gedeorganiseerde gehechtheid

Onveilige hechting met inconsistent gedrag en wantrouwen; grote risico’s voor internaliserende/externaliserende problemen.

Ontremd-sociaalcontactstoornis

2e differentiatie in DSM-5; laag respons op stress, sociabiliteit zonder veilige basis.

DC: 0-3R

Assessment-systeem naast DSM voor jonge kinderen; classificatie van relaties en ontwikkeling.

BMI-percentiel en eetstoornissen

DSM-5 criteria voor eetstoornissen gebruikt BMI-percentielen bij kinderen/acht te bepalen ernst.

Anorexia nervosa (criteria A-E)

Restrictie van energie-inname, angst om gewicht te krijgen, verstoring in lichaamsbeeld; subtypes beperken/purging.

Boulimia nervosa

Eetbuien met compensatoire gedragingen (purging of niet-purging) ter beperking van gewichtstoename.

Binge eating disorder

Herhaalde eetbuien zonder regelmatige compensatoire gedragingen; controleren en distress.

Middelgebruik en verslaving (DSM-5)

Begrippen misuse en afhankelijkheid; onderscheid hangt af van patroon en impact op functioneren.

Adolescentie en middeleneigingen

Stone: adolescentie toont verhoogde kwetsbaarheid; cerebrale rijping beïnvloedt beloning en regulatie.

Mediatie/ Moderatie (angst en psychopathologie)

Modellering van hoe risicofactoren en beschermende factoren samenkomen om stoornissen te vormen.