Hoofdstuk 1

Psychologie

Psychologie

• Letterlijk: de studie van de geest

• Bredere definitie: Wetenschap van het gedrag en mentale processen

Pseudopsychologie

Niet - onderbouwde psychologische aannames die als wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd

Introspectie

Puur de zintuigelijke zaken waar te nemen, niet de voorafgaande kennis

Experimenteel psycholoog

Psycholoog die onderzoek doet naar elementaire psychologische processen

Docent psychologie

Psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs

Toegepaste psycholoog

Psycholoog die de door experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruikt om problemen van mensen op te lossen

Psychiatrie

Medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van mentale stoornissen

Anekdotisch bewijsmateriaal

Getuigenissen die de ervaring van iemand of enkele personen schetsen maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden aangezien

Bias

Een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke ervaringen en waarden

Emotionele bias

De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een rationele analyse van bewijsmateriaal

Confirmation bias

De neiging om informatie die niet bij je opvatting aansluit te negeren of te bekritiseren en om in de plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent

Biologisch perspectief

Psychologische perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het functioneren van de genen, hersenen en het zenuwstelsel en hormoonstelsel

Neurowetenschap

Vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren

Cognitief perspectief

Een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vormen van informatieverwerking

Psychodynamische psychologie

Een benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het menselijk functioneren in termen van onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en conflicten

Psychoanalyse

Een benadering van de psychologie die is gebaseerd op de veronderstelling van Freud, die de nadruk legt op onbewuste processen. De term verwijst zowel naar Freuds psychoanalytische theorie als naar zijn psychoanalytische behandelingsmethode

Perspectieven vanuit de gehele persoon

Een aantal psychologische perspectieve die draaien om een globaal inzicht in de persoonlijkheid, waaronder de psychodynamische psychologie, humanistische psychologie en psychologie van karaktertrekken en temperamenten

Humanistische psychologie

Een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens

Psychologie van karaktertrekken en temperament

Een psychologisch perspectief dat gedrag en persoonlijkheid ziet als de producten van fundamentele psychologische kenmerken

Ontwikkelingsperspectief

Onderscheidt zich door de nadruk op erfelijkheid en omgeving, en op voorspelbare veranderingen die zich voordoen tijdens de levensloop

Sociocultureel perspectief

Nadruk op het belang van sociale interactie, sociaal leren en een cultureel perpectief

Cultureel

Complexe mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities die wordt ontwikkeld door een groep mensen en die wordt gedeeld met anderen in dezelfde omgeving

Crosscultureel psycholoog

Psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de manieren waarop psychologische processen verschillen tussen mensen van verschillende culturen

Holisme

Visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen

Wetenschappelijke methode

Een uit vier stappen bestaande procedure voor empirisch onderzoek van een hypothese, waarbij de omstandigheden zo zijn gekozen dat vooroordelen en subjectieve oordelen worden uitgesloten

Empirisch onderzoek

Onderzoeksbenadering waarbij gegevens worden verzameld door middel van objectieve informatie uit de eerste hand, gebaseerd op sensorische ervaring en observatie

Theorie

Toetsbare verklaring voor een aantal feiten of observaties

Hypothese

Voorspelling van de uitkomst van een wetenschappelijk onderzoek, een bewering over de relatie tussen variabelen in een onderzoek

Variabele

In deze context: element dat van invloed is op hetgeen onderzocht wordt

Operationele definitie

• Objectieve beschrijving van een concept dat bij een wetenschappelijk onderzoek hoort.

• Kunnen concepten worden bestuurd herformuleren in gedragsmatige termen.

• Exacte omschrijvingen van de manier waarop een experiment moet worden uitgevoerd en waarop belangrijke variabelen moeten worden gemeten

Data

Informatie, in het bijzonder gegevens die door een onderzoek zijn verzameld en die worden gebruikt om een hypothese te toetsen

Experimentele conditie

Omstandigheden waaraan de leden van de experimentele groep tijdens de speciale behandeling worden bloodgesteld

Experimentele groep

Proefpersonen die worden blootgesteld aan de speciale behandeling die men onderzoekt

Controlegroep

Proefpersonen die worden gebruikt als vergelijkingsmateriaal naast de experimentele groep. De controleroep krijgt niet de speciale behandeling waar men meer over wil weten

Controleconditie

Omstandigheden waaraan de leden van de controlegroep tijdens het experiment worden blootgesteld. Deze condities zijn op bijna elk onderdeel identiek aan de experimentele conditie, met uitzondering van de speciale behandeling, die alleen de experimentele groep ontvangt

Onafhankelijke variabele

Variabele die zo genoemd wordt omdat de onderzoeker hem onafhankelijk van alle andere, zorgvuldig gecontroleerde experimentele omstandigheden kan manipuleren

Afhankelijke variabele

De variabele die wordt gemeten of geobserveerd. Binnen een experiment wordt de afhankelijke variabele door het manipuleren van de onafhankelijke variabele beïnvloed. De eventuele variatie in de waarde van de afhankelijke variabele is het effect waarin de onderzoeker geïnteresseerd is

Randomisering

Procedure waarbij volledig door het toeval wordt bepaald of proefpersonen aan de experimentele groep of aan de controlegroep worden toegewezen, kan ook betrekking hebben op een procedure binnen een experiment, waarbij de volgorde waarin de stimulus wordt aangeboden volledig door het toeval worden bepaald

Significant

Statistische term die aangeeft dat het waarschijnlijk is dat het waargenomen effect niet door toeval is ontstaan, maar door de onafhnakelijke variabele te veranderen

Repliceren

Een onderzoek opnieuw uitvoeren om te zien of dezelfde resultaten worden verkregen. Om bias uit te sluiten wordt replicatie vaak gedaan door iemand anders dan de onderzoeker die het oorspronkelijke onderzoek uitvoerde

Experiment

Type onderzoek waarbij de onderzoeker gebruikmaakt van vergelijkbare groepen en alle omstandigheden controleert en rechtstreeks manipuleert, inclusief de onafhankelijke variabele

Correlatieonderzoek

Vorm van onderzoek waarbij de relatie tussen variabele wordt bestudeerd zonder een onafhankelijke variabele in een experiment te manipuleren

Survey

Techniek die wordt gebruikt bij correlatieonderzoek. Mensen worden gevraagd te reageren op een van tevoren vastgestelde lijst met vragen

Natuurlijke observatie

Vorm van correlatieonderzoek waarbij gedrag van mensen of dieren in hun omgeving wordt geobserveerd

Gevalstudie

Onderzoek van een enkel object (of een zeer gering aantal objecten)

Expectancy bias (verwachtingsbias)

De waarnemer staat toe dat zijn of haar verwachtingen de resultaten van een onderzoek zullen beïnvloeden

Placebo

Substantie die op een medicijn lijkt, maar het niet is. Wordt ook vaak suikerpillen genoemd, omdat ze in plaats van echt geneesmiddel alleen suiker bevatten

Dubbelblindonderzoek

Experimentele procedure waarbij zowel de onderzoekers als de proefpersonen niet willen weten wie welke onafhankelijke variabele krijgt toegediend