Kaarten: Life events H3 2023-2024 | Quizlet

Modellen

- balansmodel

- biopsychosociaal model

Balansmodel van Bakker

micro, meso, macro niveau

2 assen:

- draaglast en draagkracht

- risico en beschermende factoren

Biopsychosociaal model

Zowel biologische, psychologische en sociale factoren spelen een rol bij bij het ontstaan, de behandeling en omgang met ziekte

Biologische factoren

- interactie met genen en omgeving

- het beloningsnetwerk

- herinneringen

- window of tolerance/ polyvagale theorie

- lichaamsbeweging

- voeding en eetpatroon

interactie tussen genen en omgeving

- steeds meer belang voor de sociale omgeving

- ook de manier waarop de persoon met die omgeving omgaat

- kwetsbaarheid kan ook tot uiting komen door externe uitlokkers

- veel erfelijke problemen worden niet door genetische materiaal zelf veroorzaakt

- vaak enkel een kwetsbaarheid die door externe uitlokkers tot uiting komt.

interactie tussen genen en omgeving: Caspi

onderzoek naar MAOA-gen

Het beloningsnetwerk

= bestaat uit een kleine groep hersenregio's waar de neurotransmitter dopamine wordt geproduceerd

- veel verschillende netwerken in onze hersenen

- actief wanneer we prikkels ontvangen die met beloning aanzien hebben

- niet enkel beloning!!

- enkel behoefte aan beloning eens het doel bereikt, dan stopt dopamine onmiddellijk

- genot en geluk worden niet veroorzaakt door dopamine

- dopamine = wilskrachthormoon, zet ons in beweging.

- studie met ratten en shok (resultaat, ze vonden de shock fijn en lieten zichzelf verhongeren)

- Laat je u gemakkelijk verleiden door binnenkomende e-mail, nieuws update? is dopamine.

Herinneringen (Bessel van der kolk)

= wordt bepaald door de mate waarin het persoonlijk betekenisvol is en hoe emotioneel we ons destijds voelen

- sleutelfactor is niveau van arousal

- meeste dagelijkse ervaringen worden vergeten

- gebeurtenissen die uitzonderlijk zijn, krijgen onze aandacht

- beledigingen en verwondingen herinneren we ons het best

- bij confronterende en angstaanjagende gebeurtenissen blijft de herinnering correct

- adrenaline!!!

- hoe meer adrenaline hoe preciezer de herinnering

- bij horror raakt het systeem overspoeld en begeeft het systeem

- emotioneel brein (limbisch systeem en hersenstam) neemt over

- hoge arousal verstoort niet enkel de balans maar koppelt ook andere hersengebieden los die nodig zijn voor opslag en integratie van inkomende informatie

Autobiografische herinneringen

zijn geen precieze weerspiegeling van de werkelijkheid

grans study of adult development

systematische opvolging van psychische en fysische gezondheid van meer dan 200 mannelijke harvard tweedejaarsstudenten

window of tolerance (WOT)

Arousal: =niveau van activering van het autonoom ZS

De mate van arousal fluctueert doorheen de dag

-Gebied tussen boven en ondergrens van wat we aan arousal kunnen tolereren (emotionele tolerantiezone)

-3 Arousalzones

* Hyperarousal (te hoog)

* Hypoarousal (te laag)

* Optimale Arousal: (binnen WOT)

Polyvagale theorie (porges)

= ook wel de neurofysiologie van de zelfregulatie genoemd

verklaart hoe, in plaats van neuroceptie, een valse neuroceptie ontwikkeld kan worden en wat het negatieve effect daarvan is op zelfregulatie

- spreekt over 3 zenuwtakken (werken niet in wisselwerking maar sequentieel)

*sociaal systeem

*defensiesysteem

*parasympatisch systeem

sociaal systeem

= wanneer er sprake is van aversieve traumatische ervaringen binnen de ouder kind relatie zal het kind aanvankelijk nog reageren vanuit het sociale systeem

- bij gevaar eerst sociaal systeem

- verbindt via vagale zenuw lagere regionen van cortex met hart en longen en controleert spieren betrokken bij gezichtsexpressie

defensiesysteem

- Defensiesysteem is meer primitief, minder flexibel en vooral gericht op verdediging

- sympathisch systeem is verbonden met ventrale vagustak en vertakt naar ledematen- fight - flight

parasympatisch systeem

- Bij ervaren levensbedreiging activatie parasympatisch systeem

- immobilisatie (freeze)

- werkt op inwendige organen, reactie: inkrimpen, bevriezen, of loslaten en ontspannen

Bij traumatische ervaringen binnen ouder-kindrelatie zit kind gevangen in paradox

- bij angst zoekt kind instinctief nabijheid van ouders (ombinnen de WOT te blijven)

- Maar als ouder ook bron van angst is, neemt arousal toe enraakt kind buiten WOT

- verwarring is zichtbaar in gedrag (zoekt toenadering en trekt zich meteen terug)

- kind weet niet wat te doen, arousal blijft hoog en er volgt geen herstel

Valse neuroceptie

-Bij herhaalde dagelijkse ervaringen ontwikkelt kind impliciete verwachtingen dat bepaald gedrag van ouders het angst zal ervaren zonder een oplossing te weten (op onbewust niveau).

- Er komt geen oplossing of herstel, arousal blijft lang in het lijf.

-Bij gebrek aan goed autobiografisch geheugen, zal tegenstrijdige reacties blijven ervaren ook zonder aanleiding in context. zo ontstaan bij kind: valse neuroceptie. Leeft in constant vals alarm.

Regulatieproblemen

Door valse neuroceptie, functioneert kind vaker buiten WOT. Waardoor het minder goed flexibel kan reageren op binnenkomende info, waardoor het kinder minder controle heeft over lichamelijke impulsen en zal onderkennen van behoeften aan ondersteuning ouders en anderen.

Lichaamsbeweging: Welke voordelen heeft lichaamsbeweging?

- verkleind risico op hartaandoeningen, beroerten en borstkanker

- verhoogt de spiertonus

- verbrand vet

- niet alleen fysieke maar ook psychologische voordelen

- vermindering van stress

- verbetering van de geestelijke gezondheid

lichaamsbeweging: Wat werd gevonden bij mensen met een depressie?

mensen die enkel gebruik maakten van lichaamsbeweging, daarbij namen de symptomen gelijk matig af in vergelijking met mensen die een behandeling kregen met antidepressiva

de werking loopte gelijkmatig

- de kans op terugval werd ook kleiner bij de mensen die bleven sporten dan bij mensen die niet sporten

lichaamsbeweging: Wat werd gevonden bij mensen met angstproblemen?

angstproblemen namen af met 20% bij mensen die sporten in vergelijking met mensen die dat niet deden

lichaamsbeweging: Wat werd gevonden m.b.t. zitgedrag?

langdurig zitten gaat gepaard met grote gezondheidsrisico's ongeacht het beweeggedrag

-18 zitten minder op vrije dagen

+18 zitten meer op vrije dagen

lichaamsbeweging: Hoe kunnen mensen meer gemotiveerd worden om aan lichaamsbeweging te doen?

- geef lichaamsbeweging een vaste plaats in je leven

- sportmaatje (gezelliger samen dan alleen)

- werkgevers organiseren veel voor kantoorpersoneel

- wandelvergaderingen

- hometrainers aan het bureau

- bike to work day

Voeding en eetpatroon: Welke effecten heeft voeding op ons lichaam?

voeding en eetpatroon: Welke verschillen zijn er in eetpatroon tussen mannen en vrouwen?

voor goed egezondnheid en effectieve stresshantering hebben hersenen bepaalde stoffen nodig.

-Een uitgebalanceerd dieet zorgt ervoor dat de stofwisseling van de voedingsstoffen op een gelijkmatiger tempo verloopt

-------

- vrouwen gaan bewuster om met gezonde voeding dan mannen

- vrouwen hechten meer belang aan dieet/ gezonde voeding dan mannen

- vrouwen eten meer fruit en vezels, letten op vet en zout

Voeding en eetpatroon: Welke effecten heeft slechte voeding?

- kan ontwikkeling van het kind vertragen

- verzadigt vet = hartaandoeningen en kanker

- overtollig zoutconsumptie = hoge bloeddruk

- kalium = lusteloosheid en uitputting veroorzaken

- overdosis van mineralen en vitamines

- Een chronisch tekort aan voedingsstoffen tijdens jeugd kan ontwikkeling vh kind vertragen.

Voeding en eetpatroon: Welke effecten heeft een teveel aan vitaminen en mineralen? teveel van het goede.

- vitamine (A) en mineralen (ijzer) krijg je namelijk als gauw te veel binnen

ijzer = slecht voor de lever

vitamine A = bij zwangere vrouwen leidt dit tot een afwijking van de baby

Slaap

- We brengen 1/3 van onze tijd al slapend door

- Lichaam werkt volgens verschillende maand- en jaarcycli

slaapstadia

1) Inslaapfase

2) Lichte slap

3) Overgangsfase

4) Diepe slap

5) REM-slaap

inslaapfase

enkel minuten tussen slaap en waak, minste geluid maakt wakker

lichte slaap

kleine geluiden maken niet meer wakker

Overgangsfase

enkele minuten tussen lichte en dieper slapen waarbij persoon steeds vaster slaapt. Ademhaling wordt regelmatiger, hartritme daalt en lijf ontspant

Diepe slaap

samen met REM-slaap belangrijkste fase want zorgt voor uitgerust lichaam

REM-slaap

Droomslaap

Welke functies vervult slaap? Wat houden deze functies precies in?

1 herstellende en consoliderende functie

2 evolutionaire selectie

Wat zijn de effecten van slaapdeprivatie?

- hallicinaties

- spanningshoofdpijn

- mensen kunnen snel herstellen van slaapdeprivatie

- de REM slaap en diepe slaap duurt langer bij mensen die herstellen van slaapdeprivatie

- steeds de neiging om sneller naar de REM slaap over te gaan

- mensen kunnen moeilijker de REM slaap missen

Wat zijn de effecten van onregelmatige en onderbroken slaap?

een voortdurend gevoel van:

-vermoeidheid

-concentratieproblemen

- geiiriteerd

- spanningshoofdpijn

- depressiever

- minder energiek

- onvriendelijker

- slechts zelden sprake van hallicunaties en gedachtenstoornissen

Hoeveel slaap hebben mensen eigenlijk nodig?

= hangt af van leeftijd

- pasgeborene = 16U

- 18 jaar = 8U

- ouders = 6,5U

- grootouders = 6U

- hangt af van individu tot individu

Welke vormen kunnen slaapstoornissen aannemen? Wat houden ze in en hoe kunnen ze aangepakt worden?

- komen in verschillende vormen voor

- klachten over tekort aan slaap

- dit heet slapeloosheid of insomnia

- neiging om slaappillen te nemen

- 25% meer kans om te sterven ivg met wie dit niet neemt

- slapeloosheid Kan tijdelijk zijn, of omdat men langer wil slapen dan nodig.

- kan tijdelijk zijn

- te wijten aan een onregelmatig slaappatroon

Narcolepsie

somnabulie

onbedwingbare slaapaanvallen.

- oorzaak tekort aan nuerotransmitter hypocretine id hypothalamus.

- geneesmiddelen kunnen helpen, maar niet genezen.

------

Slaapwandelen

- vaker bij kinderen dan volws.

-tijdens 4de stadium slaap.

-vaag bewust van buitenwereld.

-men kan hen wekken.

PSYCHOLOGISCHE FACTOREN

- Moderatoren

- Motivatie

- Coping

Moderatoren

- Groep factoren die tussen de relatie tussen stressoren en stress kunnen komen

- Beïnvloeden het ervaren stressniveau

- Meeste moderatoren zijn variaties op principe van cognitieve beoordeling

- Moderatoren zijn dus van invloed op beoordeling en interpretatie van stressoren

Verschillende moderatoren

1) Persoonlijkheid

2) Veerkracht

3) Weerbaarheid

4) Optimisme

5) Appraisals

6)Attributies

7) Sence of coherence

8) Locus of control

9) Spiritualiteit

Persoonlijkheid

- type-A-gedragspatronen:

stresgereslateerd

- type B gedragspatroon:

ontspannen

Veerkracht

De mogelijkheid om zich aan te passen aan negatieve nieuwe situaties

5 kenmerken:

1) gebalanceerdheid

2) doorzettingsvermogen

3) zelfvertrouwen

4) zinvolheid

5) Existentiële eenzaamheid

Weerbaarheid

Oordeel over het leven gebaseerd op kenmerkende houding tegenover stress en beheersing daarvan

3 factoren:

1) uitdaging

2) betrokkenheid

3) controle

Optimisme

Glas is altijd halfvol

directe invloed op gezondheid: minder lichamelijke ziekten, betere afweersysteem.

- Optimisme-bias

Optimisme is evolutionair vastgelegd in de hersenen van de mens.

= overtuiging dat de toekomst beter zal zijn dan het verleden of heden

- mentaal reizen

- verminderen stress en verbeteren de gezondheid

- optimisten nemen meer vitamines, eten minder vet en sporten meer

Appraisals

= betekenisverlening / inschatting

- primair appraisals: 1ste inschatting situatie: emotionele reacties en gevolgen komen hierna pas.

- secundair appraisals: men gaat op zoek naar mogelijke interne of externe hulpbronnen. Wanneer men geen hulpbronnen vindt, ervaart men stress.

Attributies

= Oorzaak zoeken voor situaties

4 dimensies:

- Intern VS extern

- Stabiel VS instabiel

- Globaal VS specifiek

- Controleerbaar VS oncontroleerbaar

Sence of coherence

= Visie op de wereld / het leven

3 domeinen:

1) begrijpbaarheid

2) hanteerbaarheid

3) zinvolheid

Locus of control

- interne locus of control

= denken dat kans groot is dat, met bepaalde eigen handelingen, gewenst resultaat bereikt wordt, minder stress

- externe locus of control

= denken dat relatie tussen eigen inspanningen en resultaten onvoorspelbaar is

Spiritualiteit

- Zingeving

- Streven naar verbondenheid met essentie v/h leven:

3 dimensies:

1)De kern van zichzelf

2) Andere mensen of de natuur

3) Het hogere of transcendentie

- meten via SAIl 7 subschalen en 26 items.

- Frans Baar integreerde spiritualiteit in BPSmodel

deci and ryan zelfdeterminatietheorie en 3 basis behoeften

zelfdeterminantietheorie

- Autonomie

- Competentie

- Verbondenheid

indien alle 3 voldaan kan persoon goed functioneren en groeien.

1 autonomie

wens om psychologisch te kunnen handelen zonder druk

2 competentie

= zich bekwaam voelen om gewenste resultaat neer te zetten

3 Verbondenheid

= wens om positieve relaties op te bouwen met anderen, geliefd en verzorgd voelen en zelf voor anderen te zorgen

Coping

= Omgaan met, hoofd bieden aan.

2 groepen gedrag voor stressmanagement:

- coping

- afweer

Coping

= Ondernemen van actie gericht op oorzaken van stress verminderen of weg te nemen (en niet alleen symptomen ervan)

- Gezonde coping

*stress onder ogen zien

*stressor identificeren

*manier ontwikkelingen problem op te lossen of schade te beperken

afweer

= Reduceren van symptomen van stress of verminderen van bewustzijn van deze symptomen

bv. uzelf afleiden om stress vr examen niet te voelen.

voordeel: symptomen van stress verlichten

nadeel: geen invloed op stressor zelf, hij komt terug en dan is het nog moeilijker om er iets aan te doen

Probleemgerichte en emotiegerichte coping

Probleemgericht = toenadering, gericht op stressor of oorzaak van stressor.

Emotiegericht = vermijden. inspanningen negatieve gevolgen stress te verzachten, binnen perken houden, om kunnen gaan met emoties geassocieerd met stressvolle gebeurtenis. bv. bidden.

enige non-adaptive coping = alcohol, drugs.

Cognitieve herstructurering

Cognitief herbeoordeling van stressoren met doel deze vanuit een minder stressvol perspectief te bekijken

- jezelf uitdagen om de situatie op een + manier te bekijken

- CGT (cognitieve gedragstherapie)

Sociale vergelijkingen

- Neerwaartse sociale vergelijking

- Opwaartse sociale vergelijking

SOCIALE FACTOREN

Hechting

Vriendschap en liefde

Sociale steun

Mary Ainsworth

hechting

- de vreemde situatietest

4 hechtingsstijlen

- veilige hechting

- vermijdende hechting

- angstige/ weerbarstige hechting

- gedesorganiseerde hechting

Veilige hechting

= gebruiken hun verzorger als basis om de nieuwe kamer te verkennen en keren dikwijls terug naar de verzorger voor steun

- Huilt soms als ouder weggaat maar is snel getroost

-zoeken meteen terug contact met ouder bij terugkomst

- 60-70%

Vermijdende hechting

- Reageren weinig op hun ouder wanneer die in de kamer is

- Huilen niet wanneer die weggaat

- Reactie tgo verzorgen vergelijkbaar als tgo ouder

- Bij terugkomst vermijden contact, of reageren langzaam

-Bij opnemen, blijft kind afstandelijk

20%

Angstige/weerbarstige hechting

- Klampen zich aan de ouder vast wanneer ze in een nieuwe kamer gaan en gaan niet op verkenning

- Wanneer de ouder weggaat zijn ze van streek

-Bij terugkeer vertonen ze combo vastklampen en agressie

- 10-15%

Gedesorganiseerde hechting

-Vertonen de ergste vorm van onveiligheid

- Bij de hereniging zijn deze kinderen verward en vertonen tegengestelde gedragingen

- Kijken weg wanneer ouder hen knuffelt

- Nemen geen initiatief om met de ouder om te gaan

- Hebben vlak affect en glazige blik

5-10%

Wat zijn 2 belangrijke variabelen die een rol spelen bij het hechtingspatroon van een kind?

- kwaliteit van de opvoeding

- temperament van het kind

de kans op een veilige hechting is het grootst bij:

- ontspannen ouders die oog hebben voor de verlangens en noden van het kind

- consistent en gepast reageren

- teder en bezorgt met het kind omgaan

Wat is een factor die relatief weinig invloed heeft? Hoe werd tot deze conclusie gekomen?

is of de volwassene voedsel verschaft aan het kind of niet

meestal is de gehechtheid het grootst bij de persoon die het kind voedsel geeft, maar harlow en zimmerman hebben deze visie weerlegt.

Contactconfort is voor ontwikkeling belangrijker dan voedsel.

Welke invloed heeft een onveilige gehechtheid?

- op LT

Onveilige hechting als kind heeft invloed op:

- kwaliteit in de sociale relaties in de adolescentie

- minder positieve ondersteunende vriendschappen

-Marshmallow test

Vriendschap

= Aantal vriendschappen piekt in late adolescentie en vroege volwassenheid en neemt dan geleidelijk af

Verschillende fasen in vriendschapsrelaties

1) Ontwikkelen

2) Onderhouden

3) Beëindigen

Ontwikkeling van vriendschap: 2 kritische tekenen van tot stand komen van vriendschap:

- Wil om zichzelf bloot te geven

- Engagement tegenover de ander

geslachtsverschillen: ontwikkelen van een vriendschap

Vrouwen:

- meer gericht op praten met elkaar over de relatie

- eigen gevoelens en andere persoonlijke omstandigheden

= face-to-facerelatie

Mannen:

- meer gebaseerd op activiteiten

- praten over sport

- werk en andere niet-persoonlijke onderwerpen

= side-by-siderelatie

Onderhouden van vriendschap

- Onvermijdelijk conflicten

- Hoe daarmee omgegaan wordt, bepaalt of vriendschap blijft

- In beste vriendschappen op constructieve manier omgaan met conflict

- Belangrijke factor is wederkerigheid, eerlijke balans tussen geven en krijgen

geslachtsverschillen: onderhouden van vriendschap

- Mannen: meer geneigd conflicten te ontwijken

- Vrouwen: meer geneigd conflicten uit te praten

Beeindigen van vriendschap

= Vaak eerder door doodbloeden van vriendschap dan ruzie

Dit door veranderingen in factoren die vriendschap bijeen hield:

- Nabijheid

- gedeelde activiteiten en interesses

- weinig interferentie van andere sociale relaties

Eenzaamheid

= tekortschieten van sociale relaties

- Kwantitatief: geen of te weinig vrienden -> sociale eenzaamheid

- Kwalitatief: geen goede vrienden -> emotionele eenzaamheid

- Eenzaamheid ≠ alleen zijn

- Komt vaakst voor bij tieners en jongvolwassenen

- Hoogste eenzaamheidsscores bij:

-- ongehuwde tienermoeders met laag inkomen

-- gevolgd door alcoholisten

-- studenten

-- gescheiden volwassenen

-- ouderen

2 vaak gehanteerde theorieën over liefde

1) Triangulaire theorie van de liefde (Sternberg)

2) Gehechtheid bij volwassenen en kinderen (Hazan en Shaver)

Triangulaire theorie van de liefde (Sternberg)

= Bekendste liefdestheorie

3 componeten in de liefde

1) Intimiteit

(geliefde kennen, goed voelen bij elkaar)

2) Passie

(seksuele en emotionele component)

3) Engagement

(om samen te blijven)

teken de liefdes driehoek van sternberg

welke liefde is succesvoller?

= Complete liefde lijkt ideaal maar langdurige relatie blijkt eerder liefde tussen compagnons te zijn

- door afname passie of passie die teveel vraagt

- angstige en onzekere beginperiode is weg

Gehechtheid bij volwassenen en kinderen (Hazan en Shaver)

= In hoeverre worden liefdesrelaties bij volwassenen beïnvloed door de kwaliteit van de hechting die ze als kind gekend hebben.

kenmerken:

- Grote overeenkomsten tussen liefdesrelaties bij volwassenen en hechtingsrelaties bij kinderen

- Hechtingsstijl als kind zal invloed hebben op stijl als volwassene

- Onderscheid hechtingsstijlen bij volwassen liefdesrelaties zeer bruikbaar gebleken om relatieproblemen te begrijpen en te behandelen

Sociale

Retrospectieve studies

crossectionele studies

prospectieve studies

3 redenen waarom een goede soc ondersteuning de levensverwachting verhoogt:

1 Goede soc relaties vormen een buffer tegen stress

2 Soc integratie, het feit dat men deel uitmaakt van een groep

3 Anderen helpen op zich leidt tot een verminderde reactie op stress en mortalitiet

Hypothese waarom het verlies van een partner groter effect heeft bij mannen dan vrouwen.

1) Vrouwen hebben een breder soc netwerk. Vrouwen: tend-or-befriend versus Mannen: Fight-or-flight.

2) Vrouwen lijden meer onder een slechte relatie, zijn daarom minder van slag bij het einde ervan.

3 Vrouwen houden zich gemiddeld meer bezig met gezondheidsgedragingen.

Heeft een huisdier effect op eenzaamheid?

Ja.

-Een huisdier heeft op de mens hetzelfde effect als een partner.

- Mensen met huisdier hebben minder arts nodig, gaan beter om met stress.

-verhogen levenskwaliteit.

-positieve invloed op bloeddruk bij stresserende activiteiten.