renaissance
wedergeboorte van de klassieke Oudheid, startte in Italië rond de veertiende eeuw
oorzaken minder invloed van de kerk
→ individualisme
→ mensen gingen zelf de bijbel bestuderen
→ kerk werd minder geloofwaardig
Humanisme
geestelijke vrijheid - onafhankelijkheid van de kerk
ontwikkeling en vorming van de mens
belang van het individu (mens centraal)
Antropocentrisch wereldbeeld
de mens en aarde zijn even belangrijk als god en het hiernamaals
Individualisme
de mens had een eigen individuele persoonlijkheid die veel kon bereiken door verstand ene wilskracht
Gevolgen van humanisme en individualisme
theocentrisch naar antropocentrisch
erkenning voor werk
werk signeren
beslissingen zelf nemen
Homo universalis
hoogste ideaal, de mens die op alle gebieden van de menselijke cultuur uitblonk
Empirisme
zelf willen uitvinden hoe de wereld in elkaar zit
verspreiding ideeën
veel geleerden reisden rond en door de uitvinding van de boekdrukkunst konden verhalen snel verspreid worden
elementen literatuur
- translatio, vertalen
- imitatio, navolgen (nadoen)
- aemulatio, overtreffen
retorica
de regels voor het schrijven van boeken/gedichten
epigram / puntdicht
kort gedicht van meestal twee of vier regels met een geestige inhoud en een verrassend slot
lofdicht
gedicht waarin een persoon met prijzende woorden wordt toegesproken
embleem
- pictura, een plaatje
- motto, een kort stuk tekst
- subscriptio, een verdere uitleg
ontstaan emblematiek
de Italiaan Andrea Alciato schreef epigrammen, de uitgever had bij elk een plaatje toegevoegd
liefdes embleem
allerlei aspecten van de liefde, vooral cupido
religieus embleem
de zinloosheid van het menselijke gedrag en de vergankelijkheid van wereldse zaken, vooral een laatste woord aan god
realistisch embleem
ookwel Nederlandse emblematiek, voorwerpen of handelingen uit de realiteit
sonnet
een gedicht van veertien regels, bestaande uit twee katrijnen en terzinen. Na de achtste regel vindt een wending / tegenstelling plaats
petrarkisme
een aanbedende wordt voorgesteld als koel en afstandelijk
de minnaar is gevangen in tegenstrijdige gevoelens
antipetrarkisme
spottende nabootsing van aanbedende met negatieve eigenschappen
realistische beschrijvingen van de menselijke kant van de liefde
komedie / blijspel
een toneelstuk waarin het leven op geestige wijze onder de loep wordt genomen
karakterblijspel
karaktereigenschappen worden bespot
intrigeblijspel
nadruk ligt op gebeurtenissen
allegorische figuren
personen die worden voorgesteld als abstracte begrippen
tragedie
een toneelstuk waarbij de mens ten onder gaat van hogere machten
- drie eenheden : tijd, eenheid en plaats
- vijf bedrijven
- eind vijfde bedrijf treed een goddelijk figuur op