Bài 13-Apoptosis

Necrosis

-Qtr tế bào chết bệnh lý, thụ động và hỗn loạn do nhiễm virus,vk,thiếu máu,tổn thg cục bộ tại mô

-Tb chết theo necrosis sẽ vỡ ra thải các bào quan ra ngoài→huy động bạch cầu đa nhân→ gây viêm và lan rộng→qtr ko dc điều hòa luôn gây tổn thương

Vai trò apoptosis

Nó là qtr chết sinh lý, chủ động, có trật tự và biết trước khi TB vô dụng(già, tổn thg DNA nghiêm trọng, mất chức năng)

Chết tự nguyện và gọn gàng dưới sự điều khiển của gene đè nén u(p53,pRb).Giúp cơ thể ptr, cân bằng nội mô, cân bằng quần thể TB, cản ung thư

Quá trình apoptosis

Bộ xương Tb sụp đổ, TB co lại, nhân cô đặc và NST phân mảnh

→tạo các thể apoptotic(bóng màng chứa thành phần TB)→đại thực bào bắt và loại bỏ hoàn toàn

→không gây viêm hay tổn thg cơ thể

Các đường khởi phát apoptosis

Con đường nội bào(do ti thể):Tổn thg DNA nghiệm trọng hoặc căng thẳng nội bào hoặc tín hiệu ngoại bào yếu

Con đường ngoại bào→do thụ thể gây chết

→cả 2 con đường đều kích hoạt thác caspase

Dòng thác caspase

-Caspase là các enzyme thủy phân protein được tổng hợp ở dạng pro-caspase bất hoạt

-Tín hiệu apoptosis→biến pro-caspase thành caspase khởi phát, caspase khởi phát kích hoạt loại procaspase khác→caspase thực thi-apoptosis

-Một khi đã kích hoạt con đường này thì ko thể dừng hay quay đầu(qtr kiểm soát chặt chẽ)

Con đường Apoptosis nội bào

Chủ yếu liên quan đến việc cytochrom ti thể có bị phóng thích ra bào tương không

-Cytochrome+APAF1→apoptosome biến Procaspase 9 thành Caspase9→Biến Procaspase3 thành Caspase 3

→kích hoạt E.PARP(E.poly ADP-ribose polymerase)

→phân mảnh DNA→apoptosis

Hệ protein Bcl2(yếu tố apoptosis nội bào)

-Nhóm anti apoptosis(Bcl-2, Bcl-xl)là các protein ức chế phóng thích cytochrom vào ti thể

-Nhóm pro-apoptosis:

• nhóm BH123(Bax, Bak)

• nhóm BH3(Puma, Noxa) trung gian thúc đẩy apoptosis

Điều hòa apoptosis khi không có P53

khi không có p53 Bcl-2 gắn và ức chế BH123 ở màng ngoài ti thể→ko giải phóng cytochrom

→không gây apoptosis

Điều hòa apoptosis khi có P53

Khi có p53→tín hiệu apoptotic→hoạt hóa BH3

BH3 ức chế Bcl-2 và hoạt hóa BH123

→BH123 tạo kênh rò rĩ cytochrome ti thể

→apoptosis

Con đường apoptosis ngoại bào bởi thụ thể chết

thụ thể chết(TNFR,Fas) là protein xuyên màng có vùng ngoài là vùng gắn tín hiệu ngoại bào(chất gắn chết: CD95L, TNF,TRAIL) vùng trong là vùng gây chết

Khi chất gắn chết gắn thụ thể chết→vùng gây chết gắn FADD(Hoặc TRADD)→procaspase8 gắn và biến thành caspase8→gây apoptosis theo 2 đường

Cơ chế gây apoptosis của caspase8

Cách 1: hoạt hóa procaspase3 thành caspase3

→Apoptosis

Cách 2:caspase8 kích hoạt Bid thành tBid,

tBid hoạt hóa BH123→giải phóng cytochrome→…

Con đường perforin, granenzyme

Do T độc hay TB giết tự nhiên

Tiết ra 2 loại grand A và grand B

GrandA(con đường không caspase)

→phức hợp SET→phân mảnh DNA

Grand B theo 2 con đường:

• hoạt hóa trực tiếp Caspase 3

• hoạt hóa caspase 10→caspase 3