AFPF Casus 2

Definitie van voedingsstof

Stoffen die het lichaam nodig heeft voor energie, groei, herstel, en cellulair metabolisme.

Essentiële voedingsstof

Stof die niet door het lichaam kan worden aangemaakt en dus gegeten moet worden.

Voedingsgroepen

1. Groenten en fruit

2. Aardappelen, rijst, pasta, brood en andere zetmeelproducten

3. Zuivel en alternatieve zuivelproducten

4. Bonen, peulvruchten, vis, eieren, vlees en andere eiwitten

5. Olie en smeersels.

BMI (Body Mass Index)

BMI = gewicht / lengte (m)².

BMI-categorieën

• Ondergewicht: < 18,4

• Normaal: 18,5-24,9

• Overgewicht: > 25

• Obesitas: > 30.

Groepen mensen met specifieke voedingsvereisten

• Zwangere en zogende vrouwen

• Menstruerende vrouwen

• Baby's en opgroeiende kinderen

• Mensen met maag- en darmafwijkingen.

Monosachariden

Glucose en fructose.

Disachariden

Sucrose.

Polysachariden

Glycogeen, veel mono's aan elkaar.

Functies verteerbare koolhydraten

Beschikbare energie + warmte vrijgeven, eiwitbesparing door eiwitten te gebruiken voor lichaamseiwitten, en energievoorraad vorming via glycogeen opslag.

Hoe produceren verteerbare koolhydraten energie?

Mono + O2 = ATP + warmte.

Eiwitbesparing door koolhydraten

Voldoende koolhydraten zorgen ervoor dat eiwitten gebruikt worden voor de opbouw en vervanging van lichaamseiwitten in plaats van als energiebron.

Energievoorraad bij koolhydraten

Te veel koolhydraten leiden tot glycogeen opslag.

Functies van eiwitten/aminozuren

Groei en herstel van weefsels, aanmaak van enzymen, plasmaproteïnen, antilichamen, hormonen, en kunnen als energiebron dienen.

Hoofdbronnen van eiwitten

Dierlijk en plantaardig, met essentiële en niet-essentiële aminozuren.

Hoofdbronnen van vetten

Verzadigde vetten komen uit dierlijke bronnen; onverzadigde vetten komen uit plantaardige bronnen.

Vetten en belangrijke zuren

Linolzuur, linoleenzuur en arachidonzuur zijn afkomstig van vette vis.

Functies van vetten

Steunweefsels voor organen, chemische energie, vitamine absorptie, myelineschede, energieopslag, isolatie, en het creëren van verzadiging.

Wat zijn de functies van eiwitten en aminozuren?

Groei en herstel, aanmaak van enzymen/antistoffen/hormonen, en als energiebron dienen wanneer koolhydraten en vetten zijn uitgeput.

Vet oplosbare vitaminen

Vitaminen die in vet oplosbaar zijn, zoals A, D, E en K, en die in vetweefsels en de lever worden opgeslagen.

Vitamine K

Bron: lever, groene bladgroentes, en plantaardige oliën; functie: bloedstolling door protrombine aanmaak.

Vitamine A

Bron: room, eigeel, lever, visolie, kaas, boter, melk; functies: immuniteit, celgroei en differentiatie, aanmaak rodopsine. VISUS

Vitamine D

Bron: dierlijke vetten en zonlicht; functie: reguleren absorptie van calcium en fosfaat in darmen. BOTTEN

Vitamine E

Bron: noten, eigeel, volle granen, melk, boter; functie: antioxidant die beschermt tegen oxidatie.

Wateroplosbare vitaminen

Vitaminen die in water oplosbaar zijn, zoals de B-vitaminen en vitamine C.

Vitamine B1 (thiamine)

Bron: noten, gist, eigeel, vlees, peulvruchten; functie: energie vrijlaten uit koolhydraten.

Co-enzym en zenuwen

Vitamine B2 (riboflavine)

Bron: gist, groene groentes, melk, eieren, lever; functie: metabolisme van koolhydraten en eiwitten.

Vitamine B3 (niacine)

Bron: lever, kaas, gist, volle granen, eieren, melk; functie: energievoorzieningen en ondersteunt vetafbraak.

Vitamine B6 (pyridoxine)

Bron: eigeel, erwten, bonen, gevogelte, witvis; functie: aminozuurmetabolisme.

Vitamine B12 (cobalamine)

Bron: dierlijke producten; functie: aanmaak van DNA en onderhoud van myelineschede.

Nodig voor hb

Foliumzuur

Bron: lever, groene groentes, bonen, noten; functie: DNA-synthese en embryo neurale buis ontwikkeling.

Patholeenzuur

Bron: veel voedingsmiddelen; functie: energie opwekkende stofwisseling.

Biotine

Bron: vele voedingsmiddelen en bacteriën in darmen; functie: metabolisme van koolhydraten, eiwitten en vetten.

Vitamine C (ascorbinezuur)

Bron: vers fruit, groene groentes, rozenbottel; functie: eiwitmetabolisme en antioxidant.

Aanleg colageen en antioxidant

Natrium (Na)

Belangrijk voor spiercontractie en de overdracht van zenuwprikkels.

Kalium (K)

Noodzakelijk voor spiercontractie en de overdracht van zenuwprikkels.

Calcium (Ca)

Essentieel voor de opbouw van botten en tanden, bloedstolling, en de werking van zenuwen en spieren.

Fosfaat (P)

Versterkt botten en tanden.

DNA, RNA en ATP

Spoorelementen

Essentiële mineralen zoals ijzer en jodium.

Ijzer (Fe)

Verantwoordelijk voor de vorming van hemoglobine, koolhydraatstofwisseling en de aanmaak van hormonen en neurotransmitters.

Jodium (I)

Noodzakelijk voor de productie van de hormonen thyroxine en tri-jodothyronine.

Functies van water

Oplosmiddel, transportmedium, bevochtigt voedsel, reguleert lichaamstemperatuur, essentieel voor bloed en weefselvocht, verdund afvalstoffen, en uitscheiding van afvalproducten.

Bronnen van voedingsvezels

Granen, groenten en fruit.

Functies van voedingsvezels

Verhoogt volume voedselbrij voor verzadiging, stimuleert peristaltiek, trekt water aan, en biedt bescherming tegen spijsverteringsziekten.

Stofwisseling

Alle chemische reacties in het lichaam die chemische energie leveren voor cellulaire activiteiten.

Katabolisme

Het proces van het afbreken van grote moleculen dat chemische energie vrijmaakt.

Anabolisme

Het proces van het opbouwen van grote moleculen waarbij een energiebron wordt gebruikt.

Energie-eenheden

De hoeveelheid energie wordt gemeten in arbeid (joules) of warmte (kilocalorieën).

Stofwisselingssnelheid

De snelheid waarmee energie wordt vrijgemaakt uit brandstofmoleculen in de cellen.

Glucose als energiebron

Voorkeurs brandstofmolecuul voor erytrocyten en neuronen, omzetbaar in ATP en glycogeen.

Alternatieve brandstofmoleculen

Aminozuren, glycerol en kernzuren zijn alternatieven voor glucose wanneer deze schaars is.

Energiebronnen volgorde

1. Glucose (koolhydraten) 2. Aminozuren (eiwitten) 3. Vetten.

Glycolyse

Eerste stap in ATP-productie: glucose wordt omgezet in 2 pyrodruivensuiker en Acetyl-CoA.

Citroenzuurcyclus

Tweede stap in ATP-productie: Acetyl-CoA doorloopt een reeks reacties en vormt 2 ATP, H2O, en CO2.

Oxidatieve fosforylering

Derde stap in ATP-productie: genereert nog eens 38 ATP door H2O-moleculen uit de citroenzuurcyclus.

Ondervoeding

Een toestand waarin het lichaam onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt om goed te functioneren.

Factoren van ondervoeding

Armoede in landen, onderliggende lichamelijke oorzaken zoals anorexia, en gebrek aan eetlust.

Gevolg van onvoldoende inname

Tekort aan belangrijke voedingsstoffen zoals koolhydraten, eiwitten en vetten.

Risicogroepen voor ondervoeding

Ouderen, zieken, baby's en opgroeiende kinderen.

Factoren die metabole snelheid beïnvloeden

Leeftijd, geslacht, lengte, gewicht, temperatuur, schildklierhormoon, verhongering, zwangerschap, lactatie en menstruatie.

Uiterlijke van de patiënt bij ondervoeding

Ingevallen gelaat.

Reactie van de patiënt bij ondervoeding

Apathische, moe en passieve houding.

Handdruk bij ondervoeding

Slap.

Conditie van de huid bij ondervoeding

Droog en schilferig.

Oorzaken van ondervoeding

Gebrek aan eetlust door onderliggende lijden zoals chronische ziekte en kanker.

Gevolgen van verminderde reuk- en smaakzintuigen

Moeite met voedselinname.

Te geringe voedselopname oorzaken

Angst, kauw en slikproblemen, en slechte eetlust.

Prevalentie van ondervoeding

Stijgt aanzienlijk met de leeftijd.

Voedingstherapie opties

Orale voeding, dieetpreparaten, sondevoeding en parenterale voeding.