Les 6: the great participation swindle: actieonderzoek as emancipation (Aaslund)

Participatie is zoals spinazie eten

Niemand is tegen het principe omdat het goed is voor je

• Iedereen is voor participatie, maar vaak wordt niet gezegd wat daarmee bedoeld wordt

• Bv. jongere in een instelling zal een ander idee hebben over participatie dan onderzoeker zelf

Context rond daklozen in Noorwegen

Context: in Noorwegen zijn minder mensen dakloos, maar de mensen die dakloos zijn, hebben vaak een moeilijke achtergrond/multiproblematiek (bv. verslaving, seksueel misbruik…) => komen sneller in de gevangenis terecht, nadien komen ze daar uit en dan zijn ze nog altijd dakloos

Er heerst veel stigma rond dakloze mensen

Zouden lui en egocentrisch zijn en geen perceptie van tijd hebben

Zorgt voor gevoel van schaamte/schuld bij daklozen

Men wordt vaak gelinkt aan drugs, gevaar en vuil

Stigma bij daklozen legitimeert hostile architectures

Architectuur tegen dakloze mensen (bv. bank met leuning in het midden)

Dakloze mensen hebben weinig kansen om uit hun situatie te geraken

Weinig netwerk, weinig recourses, ‘verhuizen’ vaak, geen plek om samen te komen…

Idee dat daklozen zelf naar de instituten moeten gaan (eigen verantwoordelijkheid)

• Ngo’s accepteren dat idee van actief burgerschap

Er zijn projecten om dakloosheid tegen te gaan, maar ze vragen veel user involvement (= participatie)

Actieonderzoek

Je doet onderzoek op de praktijk, maar probeert de praktijk op hetzelfde moment ook te verbeteren door een ‘actie’ uit te proberen

• Bv. je merkt dat kansarme kinderen thuis geen rustige plek vinden om te studeren, dus je richt een naschoolse huiswerkklas in

• Idee dat traditioneel onderzoek onderdrukkend is en alleen bepaalde dominante groepen helpt, mensen aan de rand van de maatschappij worden vaak niet gehoord

Onderzoek van Harvard Aaslund

Onderzoek waarbij men afvraagt of het mogelijk is om daklozen te motiveren/helpen hun eigen ‘self-managed shelter’ te starten (= huisvesting die onderhouden wordt door daklozen)

Data van deelnemers

Onderzoek van vier jaar met interviews, focusgroepen en het analyseren van documenten

2/5 waren vrouwen, 2/3 van deelnemers deed aan middelengebruik, meeste waren volwassen

20 van de 55 deelnemers kwamen rechtstreeks uit de gevangenis of residential treatment

Mensen die deelnamen waren mensen die samen wilden leven

The critical-utopian line (inspiratie uit andere actieonderzoeken)

Geïnspireerd door critical theory, marxisme en Paulo Freire

• Verbonden met ideeën van dekolonisatie => vooral in het zuiden ontwikkeld (bv. Tanzania)

• Focus op dialoog en taal

  • Kennis is iets sociaal => onderzoeken motiveert groepen om in dialoog te gaan

• Onderzoeker start bottom-up met ‘menselijke acties’ ipv abstracte onderzoeksvragen

• Bewustzijn van bewustzijn creëren => in vraag stellen wat jij ‘normaal’ vindt

• Paulo Freire merkte dat mensen zelf bijdroegen aan hun onderdrukking omdat ze het probleem van hun onderdrukking internaliseerden (probleem bij zichzelf legden) in plaats van aan te pakken bij de machtshouders

Pragmatic-dialogical line: WRI (inspiratie uit andere actieonderzoeken)

Onderzoek in het werkleven van grote instituties => werk proberen te democratiseren

• Vroeger was het veel meer hiërarchie: baas beslist en werknemers voeren uit

Proberen dialoog te creëren via participatie => zo krijg je veel verschillende perspectieven

• Opnieuw focus op taal en discours

• Onderzoeker is een facilitator en de uitkomst hangt af van de deelnemers

Positie van de onderzoeker bij actieonderzoek

Onderzoekers kunnen actieonderzoek doen in hun eigen organisatie, of bij een andere organisatie

Positie van de onderzoeker is een soort spectrum (van helemaal inside naar helemaal outside)

1. Insider bestudeerd zichzelf/zijn eigen praktijk

2. Insider onderzoekt samen met andere insiders

3. Insider onderzoekt samen met outsiders

4. Wederkerige samenwerking tussen insiders en outsiders

• Machtsrelatie is gelijk

5. Outsiders onderzoeken samen met insiders

6. Outsiders bestuderen insiders

 

Bv. In het project van de dakloze vrouwen namen zij (=insiders) het initiatief => ze gingen naar de onderzoeker (outsider) en hij besliste dat action research het beste idee zou zijn

Key issues bij actieonderzoek

Eigenaarschap/ownership: niet enkel de onderzoeker, maar ook de deelnemers moeten eigenaarschap krijgen

Duurzaamheid/sustainability: nadat de onderzoeker stopt met het project, mag het project niet zomaar verdwijnen => structureel verandering proberen brengen

Macht/power: grote machtsverschillen in een onderzoek

• Tussen bv. onderzoeker en bv. dakloze deelnemers

• Maar ook tussen deelnemers onderling => in het onderzoek van Aaslund startten de dakloze vrouwen een housing project op => dakloze mannen begonnen in die huizen te slapen en de vrouwen begonnen opeens huishoudelijke taken te doen

Actie/action: er moet een soort actie/verandering zijn om waar te nemen

Onderzoeker heeft verschillende rollen in actieonderzoek

• Reflectieve onderzoeker: reflecteren op de data, de theorie…

• Change agent: je brengt veranderingen in het veld

  • In andere onderzoeken zou dit ‘manipuleren van data’ zijn, maar in actieonderzoek breng je juist een verandering teweeg om nieuwe dingen te kunnen waarnemen

• Knowledge broker: zal steeds meer kennis krijgen én deze kennis uitwisselen

• Self-reflexive onderzoeker: reflecteren op je eigen rol – wat is mijn impact in het project?

• Process facilitator: je begeleidt het proces mee (bv. je faciliteert groepsdiscussies)

Deze rollen hebben invloed op de key issues en dat maakt het soms complex

Onderzoek rond dak- en thuislozen: samen met deelnemers de taal onderzoeken

Welke woorden stigmatiseren (shame words) en welke woorden kunnen een alternatief zijn?

Bv. werden ‘dependants’ genoemd, terwijl ze veel liever ‘citizens’ worden genoemd

Bv. activity => job, participant => co-worker

Onderzoek rond dak- en thuislozen: wie is ‘wij’?

Mensen met een problematische relatie tot middelengebruik

Een plek van herstel creëren => iedereen herstelt van iets (bv. drugsgebruik, mentale problemen, gezondheidsproblemen…) => safe space maken

Onderhandelingen tijdens het onderzoek rond dak- en thuislozen

• Tussen vroege deelnemers (vrouwen) en latere deelnemers (mannen)

• Tussen professionals en onderzoekers

• Tussen de initiatiefnemers en de ngo’s

  • Vrouwen wilden dat het een zelfstandig huis werd, terwijl ngo’s wilden dat er sociaal werkers aan de slag gingen

• Naar de buitenwereld

Door deze onderhandelingen leer je nieuwe uitdagingen kennen, waarvan je anders niet zou weten

Discours in de praktijk: limieten van het project

Deelnemers wilden niet dat het project ‘sociaal werk’ genoemd werd, omdat ze daar al eerdere slechte ervaringen mee hadden => gaven er andere termen aan (zie tabel hiernaast)

Bewustwording dat ze het wel kunnen, want veel sociaal werkers geloofden niet in het project

Einde van de participatie in het actieonderzoek rond dak- en thuisloosheid

Ngo’s hebben beslist om project te stoppen na een jaar, hierin werd de mening van de deelnemers niet meegenomen (geen participatie meer)

• Veel discussies tussen ngo’s en deelnemers tijdens het project

• Bv. deelnemers wilden het logo van de ngo niet op het huis => te stigmatiserend

Ngo’s zeiden dat ze veel uit het project konden leren

• Deelnemers dachten dat ngo’s gestopt waren omdat zij te veel macht hadden gekregen => door iets nieuws te proberen, leer je wie de macht heeft en waar barrières zitten

Na het project: tokenism and co-optation

Soort alibi maken waarbij ze gemarginaliseerde groepen mee laten ‘participeren’, maar er verder niet naar luisteren (schijnparticipatie)

South park => Token is de enige zwarte jongen in de hele show

• Wanneer er conflicten ontstonden, werden ze gereduceerd tot ‘drugsverslaafden’

• Wilden geen arbeidsrechten toekennen zoals bij reguliere werknemers

• In het publieke debat vaak besproken op een neerbuigende/slachtoffermakende manier

• Geen stem gekregen in de uiteindelijke besluitvorming

• Hebben geen middelen om een tegenmacht te vormen

Conclusie, actieonderzoek kan leiden tot…

• Kennis over nieuwe mogelijkheden en wat we dachten onmogelijk te zijn (utopie)

• Kennis over veranderingsprocessen

• Ervaring gebaseerde kennis van groepen die onderdrukt worden