Neuropsychologie

Termen van het vak Neuropsychologie (UGent)

Res cogitans

Geest

Res Extensa

Lichaam

Neuropsychologie

Studie van de neurale basis van gedrag

Single Cell Recording

Een neuropsychologische techniek waarbij de elektrische activiteit van een individuele neuron in de hersenen gemeten wordt

Functionele beeldvorming

Een neuropsychologische techniek die de algemene activiteit van hersengebieden in kaart brengt terwijl ze specifieke taken uitvoeren

Positron Emissie Tomografie

PET; een beeldvormingstechniek die de metabolische activiteit in het lichaam en de hersenen meet door het detecteren van straling van positronen uitgezonden door een radioactieve stof die in de bloedbaan is geïnjecteerd

Functionele Magnetische Resonantie Imaging

fMRI; meet hersenactiviteit door veranderingen in bloedstroom gerelateerd aan neurale activiteit te detecteren

Electro-encefalogram

EEG; registreert elektrische activiteit van de hersenen via elektroden op de hoofdhuid

Event Related Potentials

ERP; meetbare elektrische hersenreacties op specifieke sensorische, cognitieve of motorische gebeurtenissen, verkregen via EEG

Magneto-Encefalografie

MEG; meet de magnetische velden gegenereerd door neurale activiteit in de hersenen om hersenfunctie te analyseren

Metabole metingen

Gaan niet neurale activiteit zelf meten, maar bloedtoevoer in bepaalde delen van hersenen

Spatiale accuraatheid

De precisie waarmee een beeldvormingstechniek de locatie van hersenactiviteit kan bepalen

Temporele accuraatheid

De precisie waarmee een beeldvormingstechniek de timing van hersenactiviteit kan meten

Letsel studies

‘Experimenten van de natuur’, patiënten onderzoeken met schade door ongeval, ziekte of pathologie

Transcraniële Magnetische Stimulatie

TMS; een niet-invasieve methode om hersenactiviteit te beïnvloeden door middel van magnetische pulsen die door de schedel heen op specifieke hersengebieden worden gericht

Transcraniële Elektrische Stimulatie

TES; een techniek waarbij zwakke elektrische stromen worden gebruikt om de hersenactiviteit te moduleren via elektroden die op de hoofdhuid zijn geplaatst

Functioneel niveau

Richt zich op de cognitieve functies en gedragingen van de hersenen, zoals geheugen, aandacht, taal en emotie

Neuraal niveau

Onderzoekt de onderliggende neurale mechanismen die verantwoordelijk zijn voor de cognitieve functies

Outside-in theorie

Overt gedrag bekijken en kijken welk effect dit op de hersenen heeft

Inside-out theorie

Kijken naar de hersenen, en welk effect dit op gedrag heeft

Rostraal/Anterieur

Voorkant (kant van de snavel)

Caudaal/Posterieur

Achterkant (kant van de staart)

Dorsaal/Superieur

Bovenkant (kant van de rug)

Ventraal/Inferieur

Onderkant (kant van de buik)

Lateraal

Buitenkant

Mediaal

Binnenkant

Proximaal

Dichtbij

Distaal

Veraf

Sagittaal

Snede in de lengte (van achter naar voor)

Mediaal en lateraal van elkaar gescheiden

Enkel 1 hemisfeer zichtbaar

Coronaal

Verticale snede (van links naar rechts)

Posterieur en anterieur van elkaar gescheiden

Beide hemisferen tegelijkertijd zichtbaar

Transversaal

Horizontale schede

Inferieur en superieur van elkaar gescheiden

Renderende

Projectie maken van de hersenen (enkel buitenkant zien)

Inflated

Je gaat hersenen software matig gaan ‘opblazen’ → zien enkel buitenkant van hersenen

Flatmaps

Je gaat systematisch inflated brain knippen, zodat je hersenen kan uitplooien op platte map

Sensorische neuronen

Neuronen die info oppikken van buiten en deze zo waarheidsgetrouw gaan doorsturen

Interneuronen

Neuronen die associatie tussen sensorische en motorische activiteit in centraal zenuwstelsel voorzien

Motorneuronen

Neuronen die veel info samenbrengen in één precieze handeling

Elektrochemische communicatie

Communicatie tussen neuronen

Elektrische communicatie

Communicatie binnen een neuron

Depolarisatie

Negatieve lading van neuronen wordt minder negatief

Repolarisatie

Het terug negatiever worden van de lading van neuronen

Hyperpolarisatie

Negatievere toestand van neuron dan in rusttoestand

Gliacellen

Cellen die neuronen ondersteunen

Oligodendrocyt

Cel die axonen verstevigt; legt myeline laagje

Gliale cellen die verantwoordelijk zijn voor het vormen en onderhouden van de myelineschede rondom axonen in het centrale zenuwstelsel, waardoor de snelheid van zenuwimpulsgeleiding wordt verhoogd

Astrocyt

Dragen bij aan werking van bloed- en hersenbarrière; hersenen beschermen voor vijandige stoffen in lichaam

Gliale cel in het centrale zenuwstelsel die neuronen ondersteunen, voedingsstoffen leveren, afvalstoffen verwijderen, de bloed-hersenbarrière in stand houden en synaptische transmissie moduleren

Gamma-aminobutyric acid

GABA; inhibitorische neurotransmitter in hersenen

Glutamaat

Excitatorische neurotransmitter in hersenen

Centraal zenuwstelsel

Bestaat uit de hersenen en ruggenmerg; info gaat van zintuigen via ruggenmerg naar hersenen

Perifeer zenuwstelsel

Alle delen buiten centraal zenuwstelsel, bestaat uit twee delen

• Somatisch

• Autonoom

Somatisch stelsel

Info vanuit hersenen gaat via ruggenmerg naar de spieren, alle bewuste controle

Autonoom stelsel

Alles dat we niet bewust kunnen controleren

Cerebrospinaal vocht

Vangt stuk van zwelling op en houdt lichte botsingen tegen

Bevindt zich tussen de hersenen en schedel

Dura Mater

Harde vlies die hersenen beschermt

Ruggenmerg

Systematiek waar zenuwbanen naar buitenkomen/naar binnengaan

Cervical

Nek

Thorasaal

Romp

Lumbaal

Bekken/heup

Sacraal

Staartbeen

Dermatoom

Plaatsen op lichaam die op één specifieke plaats in het zenuwstelsel binnengaan of hier info van krijgen

Grijze stof

Cellichamen

Witte stof

Dendrieten en axonen

Diencephalon

Bestaat uit de thalamus en hypothalamus

Truncus cerebri

Hersenstam; bestaat uit de middenhersenen, pons en medulla

Mesencephalon

Middenhersenen

Brug van Varol

Pons

Craniale zenuwen

12 belangrijke zenuwen die hersenen verbinden met verschillende delen van het hoofd en de organen

Nervus vagus

Craniale zenuw die communiceert met organen

Superior olive

Doorschakelstation van oor naar hersenen

Locus coeruleus

Kleine kern dat beginpunt is van noradrenaline-systeem

Reguleert dingen in hersenen zoals; stress, arousal, paniek, trade-off exploreren en exploiteren

Regulatie trade-off exploreren

Toestand van lichaam veranderen

Regulatie trade-off exploiteren

Lichaam in goede toestand aanhouden

Tegmentum

Vloerkleed → vitale functies

Tectum

Dak, vierheuvelplaat → sensorische functies (auditief en visueel)

Superior Colliculus

Visuele input

Inferior Colliculus

Auditieve input

Reticulair Activatie Systeem

Regulatie van gemoed die loopt door medulla, pons en middenhersenen

Forward model

Model bij het willen uitvoeren van beweging

Motorcommando vanuit hersenen en tegelijkertijd voorspellen wat gevolgen zijn van beweging → cognitieve vloeidbaarheid

Laterale Geniculate Nucleus

Organisatie van visuele input in thalamus

Mediale Geniculate Nucleus

Organisatie van auditieve input in thalamus

Magnocellulaire laag

Lichtgevoeligheid (grotere cellen)

Parvocellulaire laag

Kleurgevoeligheid (kleinere cellen)

Levodopa

Medicatie bij de ziekte van Parkinson om de dopaminelevels te verhogen

Deep Brain Stimulation

DBS; behandeling waarbij elektroden op hersenen worden geplaatst die elektrische signalen afgeven, hierdoor worden specifieke symptomen onderdrukt

Corpus Striatum

Onderdeel van Basale Ganglia die bestaat uit Nucleus Caudatus en Putamen

Nucleus Caudatus

Staartkern; rol bij leren en herinneren (vooral verwerken en terugkoppelen), deel beloningssysteem en regulatie motorische processen

Putamen

Schil; regulatie beweging, beïnvloeden meerdere soorten leren

Globus Pallidus

Bleke kern; reguleren van vrijwillige bewegingen

Substantia Nigra

Zwarte kern; dieper in hersenen, belangrijke rol bij het starten van beweging

Functioneel als schakelkern van extrapyramidale systeem, werkt minder goed bij ziekte van Parkinson

Nucleus Subthalamicus

Kern van Luys; doorsturen van info naar hoger gelegen hersengebieden

Rolandische sulcus

Centrale sulcus

Sylvische fissure

Laterale fissure

Gebieden van Brodmann

Verschillen tussen samenstelling van lagen → cytoarchitectonische onderverdeling

Cytoarchitectonische onderverdeling

Hersenen verdeeld door patroon van cellulaire organisatie

Tonotopische mapping

Gelijkaardige toonhoogtes liggen dicht bij elkaar en verschillende toonhoogtes liggen ver van elkaar

Homunculus

Figuur waarbij hoe groter het lichaamsdeel, hoe meer energie hiernaar gestuurd wordt

Proprioceptie

Situering van lichaam ten opzichte van zichzelf

Alexie

Geen letters kunnen lezen

Agrafie

Geen letters kunnen schrijven

Apraxie

Problemen om handelingen te stellen omdat je commando niet in overeenstemming kunt brengen met uitvoering van handeling

Hemineglect

Moeite met reageren/oriënteren op info aan één kant van omgeving of eigen lichaamshelft