Values Education 10: Key Concepts (Intellect, Will, Conscience, Freedom, Dignity)

Vocabulary flashcards covering the key concepts from the lecture notes on intellect, will, senses, conscience, freedom, and dignity.

Isip (Intellect)

Ang kakayahan ng isip na mag-isip, umunawa, humatol, at mangatuwiran; ang pinagmumulan ng pag-unawa at pagtatalos.

Kilos-loob (Will)

Ang kakayahang nagnanais at pumipili ng mga kilos; nagdidirekta ng pag-uugali at sumusuporta sa paggawa ng moral na desisyon.

Panlabas na pandama (External senses)

Limang pandama kung saan direktang natutukoy ng katawan ang realidad: paningin, pandinig, paghipo, pang-amoy, at panlasa.

Panloob na pandama (Internal senses)

Panloob na kakayahang nagpoproseso ng mga karanasan: kamalayan, memorya, imahinasyon, at instinkt.

Kamalayan (Awareness/Consciousness)

Kamalayan o pagkaunawa sa persepsyon, pag-unawa, at kahulugan.

Memorya (Memory)

Kakayahang kilalanin, alalahanin, at panatilihin ang mga nakaraang karanasan.

Imahinasyon (Imagination)

Kakayahang lumikha ng mga mental na imahen at palawakin ang mga ito lampas sa kasalukuyang persepsyon.

Instinkt (Instinct)

Likás, awtomatikong tugon sa mga karanasan na hindi nangangailangan ng rasyonal na pagdidirekta.

Pangkaalamang Pakultad (Knowing faculty)

Ang kognitibong aspeto ng isip para sa pag-uugali, pag-unawa, paghuhusga, at pangangatuwiran upang maunawaan ang katotohanan.

Pagkagustong Pakultad (Appetitive faculty)

Ang emosyonal at bolisyonal na aspeto na kinabibilangan ng mga pagnanais at salpok na nagtutulak sa pagkilos.

Katotohanan (Truth)

Ang hinahanap ng isip; ang realidad kung ano ito, nauunawaan sa pamamagitan ng bukas at tapat na pag-iisip.

Konsensiya (Conscience)

Isang panloob na kilos ng katuwiran na humuhusga kung ang isang napiling aksyon ay mabuti o masama, madalas na sinasamahan ng pakiramdam ng obligasyon na gumawa ng mabuti.

Kamangmangang Madaraig (Vincible Ignorance)

Kamangmangan na maaaring mapagtagumpayan sa pamamagitan ng pagsisikap, pag-aaral, o sinasadyang pagsasanay.

Kamangmangang Di Madaraig (Invincible Ignorance)

Kamangmangan na hindi kayang mapagtagumpayan sa pamamagitan ng pagsisikap; nananatili ang pananagutan sa piniling desisyon.

Apat na yugto ng Konsensiya (Four stages of conscience)

1) Alamin at naisin ang mabuti; 2) tukuyin ang partikular na mabuti sa isang sitwasyon; 3) humatol para sa isang mabuting desisyon at gawain; 4) pagnilayan ang sarili (self-examination).

Kalayaan (Freedom)

Ang kakayahan ng kilos-loob na tukuyin ang mga kilos ng isang tao patungo sa posibleng mga dulo at bigyang-katwiran ang mga kilos na iyon.

Kalayaan Mula Sa (Freedom From)

Kalayaan mula sa panlabas o panloob na hadlang na pumipigil sa pagkilos ayon sa mga pagnanasa ng isang tao.

Kalayaan Para Sa (Freedom For)

Kalayaan na naghahanap ng kabutihan ng iba at ng Diyos; hindi lamang kalayaang nakasentro sa sarili.

Pahalang na Kalayaan (Horizontal freedom)

Malayang pagpili: pagpili ng mga bagay na pinaghihigaang kapaki-pakinabang para sa sarili sa kasalukuyan.

Patayong Kalayaan (Pangunahing Pagpipilian) (Vertical freedom (Fundamental option))

Isang mas malalim, panloob na kalayaan na nagtutulak sa buhay patungo sa pagmamahal (mas mataas na halaga) o patungo sa egoismo (pagiging makasarili).

Pangunahing Pagpipilian ng Pagmamahal (Fundamental option of love)

Isang panloob, moral na pagpipilian upang unahin ang pagmamahal at ang kabutihan ng iba, umaayon sa relasyon sa Diyos at sa komunidad.

Pangunahing Pagpipilian ng Egoismo (Fundamental option of egoism)

Isang panloob, moral na pagpipilian upang unahin ang sarili at personal na kaginhawaan kaysa sa iba.

Pagmamahal (Love)

Ang pangunahing kilos ng pagpapahalaga at paglilingkod sa iba; pagmamahal bilang batayan ng kaugnay na mga kilos at tunay na kaligayahan.

Dignidad (Dignity)

Ang likas na halaga ng bawat tao, nakaugat sa pagiging nilikha sa larawan ng Diyos; ang batayan para sa mga karapatan at paggalang.

Dignitas (Latin na ugat) (Latin root)

Salitang Latin na nangangahulugang “pagiging karapat-dapat” o “deserving,” ang batayan ng dignidad ng tao.

Mga Obligasyon ni Patrick Lee Batay sa Dignidad (Patrick Lee’s obligations from dignity)

Apat na tungkulin: igalang ang sariling buhay at buhay ng iba; isaalang-alang ang kapakanan ng iba; pakitunguhan ang iba ayon sa nais mong pakitungo nila sa iyo; pahalagahan ang bawat tao bilang tao.

Igalang ang sariling buhay at buhay ng kapwa

Igalang ang sariling buhay at buhay ng kapwa.

Pakitunguhan ang kapwa ayon sa nais mong pakitungo nila sa iyo

Pakitunguhan ang kapwa ayon sa nais mong pakitungo nila sa iyo.

Pahalagahan ang tao bilang tao

Pahalagahan ang bawat tao bilang tao, anuman ang estado o kundisyon.