II WOJNA POLSKA

opracowanie planu operacyjnego “Zachód”

opracowanie planu operacyjnego “Zachód”

III 1939 

• podjęcie walk na całej linii granicznej (znaczne rozciągnięcie sił)

• stopniowy odwrót na linię rzek Narew-Bug-Wisła-San, a w razie dalszych niepowodzeń — w stronę Rumunii

• oczekiwanie na pomoc ze strony Francji i Wielkiej Brytanii

początek oblężenia Warszawy

8 IX 1939, trwającego do 28 IX. W obronę miasta aktywnie włączyli się mieszkańcy i jego prezydent, Stefan Starzyński

bitwa nad Bzurą

9-22 IX 1939, największa bitwa kampanii wrześniowej

wkroczenie oddziału Armii Czerwonej w granice Polski

17 IX 1939

ewakuacja władz

17/18 IX 1939, przekroczenie granicy z Rumunią przez prezydenta Ignacego Mościckiego, rząd oraz naczelnego wodza Edwarda Rydza-Śmigłego wraz ze sztabem

kapitulacja Warszawy w kampanii wrześniowej

28 IX 1939

traktat o przyjaźni i granicach,

28 IX 1939

• przesunięcie linii podziału ziem polskich z Wisły na Bug, w zamian włączenie Litwy do sowieckiej strefy wpływów

• podjęcie współpracy w walce z polskim ruchem oporu przez NKWD i Gestapo

przekazanie Wileńszczyzny Litwie przez ZSRR

X 1939, w zamian za zgodę na stacjonowanie tam sowieckich wojsk

podział ziem opanowanych przez III Rzeszę na dwie części

X 1939 — ziemie wcielone i Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie

realia w ziemiach wcielonych do III Rzeszy

• masowe przesiedlenia ludności i konfiskaty majątków

• eksterminacja polskich elit

• całkowita likwidacja polskiego szkolnictwa, zmiany nazw miejscowości i ulic, zakaz działalności kulturalnej

• rozwiązanie polskich struktur Kościoła katolickiego 

• III 1941 — wprowadzenie niemieckiej listy narodowościowej (Deutsche Volksliste)

realia życia w Generalnym Gubernatorstwie

• terror — za wszelkie przewinienia groziła kara śmierci, rozbudowano sieć obozów koncentracyjnych. Z czasem na dużą skalę zaczęto stosować publiczne egzekucje i łapanki 

• zachowano część polskich sądów, polską granatową policję, wydawano polskojęzyczną prasę, którą wykorzystywano jako narzędzie niemieckiej propagandy (tzw. prasa gadzinowa)

• niszczono symbole polskości, zlikwidowano większość polskich instytucji i szkół (z wyjątkiem podstawowych i zawodowych)

• ludność wyniszczano ciężką, fizyczną pracą i głodowymi racjami żywnościowymi

  • nałożono obowiązek pracy na wszystkich Polaków w wieku 14-60 w wymiarze 10 godzin dziennie

  • na masową skalę rozpoczęto wywózki na roboty przymusowe do III Rzeszy

  • wprowadzono racjonowanie żywności (kartki na żywność), obowiązkowe kontyngenty dla mieszkańców wsi i karę śmierci za nielegalny obrót żywnością

• podejmowano próby germanizowania niektórych polskich dzieci; do III Rzeszy wywieziono ok. 200 tys. sierot

Hans Frank

gubernator Generalnego Gubernatorstwa

ograniczenia wobec ludności żydowskiej

• zakaz prowadzenia handlu

• zakaz wykonywania niektórych zawodów 

• oznakowanie sklepów i fabryk, potem także ludności

• zakaz korzystania ze sfer publicznych

• niszczenie synagog

• likwidacja kont bankowych

• poniżanie publiczne

getto łódzkie

• II 1940 — utworzenie wydzielonej dzielnicy dla Żydów w Łodzi

• X 1939 — utworzenie Judenrat, w Łodzi z Chaimem Mordechajem Rumkowskim na czele

• jesień 1941 — decyzja o likwidacji mniejszych gett, także w Europie Zachodniej, zwożenie Żydów do Polski 

• I 1942 — decyzja o likwidacji wszelkich gett i eksterminacji Żydów w obozach natychmiastowej zagłady (pierwsze w Chełmnie nad Nerem)

• IX 1942 — wielka “szpera”; likwidacja Żydów z getta łódzkiego 

realia życia w getcie łódzkim

• szkoły do 10 roku życia, ostatecznie zlikwidowanie

• kartki żywnościowe (ok. 600 kalorii, więcej niż np. w Warszawie)

• obowiązek pracy

sfałszowane wybory do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy

22 X 1939 - zgromadzenia te zwróciły się następnie z prośbą do władz sowieckich o wcielenie do USRS i BSRS

sowietyzacja społeczeństwa

• mieszkańcom przymusowo nadano obywatelstwo sowieckie, co wiązało się z obowiązkową służbą w Armii Czerwonej 

• zapadły decyzje o nacjonalizacji własności prywatnej, kolektywizacji rolnictwa i wymianie pieniądza

• dokonano wymiany kadr

• nie zwalczano języków narodowych, ale wprowadzono obowiązkową naukę języka rosyjskiego, a działające polskojęzyczne kina, teatry i prasa służyły głównie jako narzędzia propagandy 

• zachowano szkolnictwo, ale ze szkół usunięto polskie symbole narodowe, wymieniono część kadr, zmieniono podręczniki na sowieckie, ograniczono nauczanie w języku polskim, a zasadniczym celem systemu oświaty była indoktrynacja 

• prześladowaniami objęto wiernych wszystkich wyznań

depolonizacja sowiecka

• zbrodnia katyńska — zamordowanie przez NKWD blisko 22 tys. przedstawicieli polskich elit 

• zsyłki do łagrów (obozów pracy)

• masowe deportacje w głąb ZSRS 

• przymusowy pobór do Armii Czerwonej, który objął ok. 200 tys. młodych Polaków

zmiany w polityce okupacyjnej po ataku III Rzeszy na ZSRR

• okręg białostocki wcielono do Rzeszy

• Generalne Gubernatorstwo rozszerzono o Galicję

• resztę Kresów Wschodnich podzielono na Komisariat Rzeszy Wschód i Komisariat Rzeszy Ukraina

rzeź wołyńska

1943

• atak III Rzeszy rozbudził nadzieje Ukraińców na stworzenie własnego państwa, jednak Hitler odrzucał tę możliwość

• 1942/1943 — powołanie Ukraińskiej Powstańczej Armii przez frakcję Bandery 

• II 1943 — klęska Niemiec w bitwie pod Stalingradem, decyzja dowódców UPS o plebiscycie mającym zadecydować o powojennych losach Galicji. Z tego powodu rozpoczęli oni działania zmierzające do usunięcia stamtąd ludności polskiej, tak by Ukraińcy przeważali częściowo na tym obszarze 

• lato 1943 — nasilenie się działań UPA, początek czystek etnicznych. Do końca 1943 zginęło ok. 60 tys. Polaków 

powstanie Służby Zwycięstwu Polski (SZP)

27 X 1939, na rozkaz Edwarda Rydza-Śmigłego z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim na czele

powołanie Związku Walki Zbrojnej (ZWZ)

13 XI 1939 przez premiera Władysława Sikorskiego

• komendanci:

  • Stefan Rowecki “Grot” (okupacja niemiecka) 

  • Michał Tokarzewski-Karasiewicz (okupacja sowiecka)

powstanie AK

14 II 1942

• komendanci: 

  • gen. Stefan Rowecki, ps. Grot (VI 1940-VI 1943)

  • gen. Tadeusz Komorowski, ps. Bór (VII 1943-X 1944)

  • gen. Leopold Okulicki, ps. Niedźwiadek (X 1944-I 1945)

Biuro Informacji i Propagandy

wydawanie ulotek, prasy, działania antypropagandowe (odcinanie radia niemieckiego i nadawanie polskiego)

KEDYW (Kierownictwo Dywersji)

I 1943 - siły partyzanckie, ataki na linie kolejowe i przeciwko przemysłowi). Dowódcą płk August Emil Fieldorf, ps. Nil

polskie partie polityczne działające pod okupacją

• Stronnictwo Ludowe (SL)

• Stronnictwo Narodowe (SN)

• PPS Wolność, Równość, Niepodległość (PPS-WRN)

• Stronnictwo Demokratyczne (SD)

 utworzenie Politycznego Komitetu Porozumiewawczego

II 1940

przekształcenie Komitetu w Radę Jedności Narodowej

I 1944, z Kazimierzem Pużakiem na czele

• III 1944 — deklaracja programowa “O co walczy naród polski” 

powołanie Delegatury Rządu RP na Kraj

XII 1940, przez premiera Sikorskiego. Cele:

• zapewnienie ciągłości instytucji państwowych

• prowadzenie prac przygotowawczych do przejęcia kontroli nad krajem po wojnie

• ochrona społeczeństwa i dóbr kultury

Walka cywilna z okupantem

• bojkotowanie zarządzeń okupanta i jego propagandy (kin, gazet)

• mały sabotaż

• kolportaż prasy i ulotek podziemia

• tajne nauczanie

• opór gospodarczy (sabotaż i spowalnianie produkcji, handel na czarnym rynku)

formy walki zbrojnej z okupantem

• działalność wywiadowcza

• likwidacja zdrajców i kolaborantów

• akcje odwetowe (np. zamach na Kutscherę)

• akcje dywersyjno-sabotażowe (np. akcja “Wieniec”)

• walka partyzancka 

• wystąpienia zbrojne (np. akcja “Burza”, powstanie warszawskie)

akcja “Wieniec”

7/8 X 1942, wysadzenie linii kolejowych wychodzących z Warszawy

płk August Emil Fieldorf, ps. “Nil”

dowódca KEDYW-u i organizacji “Nie”

akcja pod Arsenałem

26 III 1943 (kryptonim “Meksyk II”), odbicie z rąk Gestapo Janka Bytnara, ps. Rudy

akcja “Góral”

VIII 1943, ataki na pociągi przewożące pieniądze

zamach na Franza Kutscherę

1 I 1944 (gen. SS, zwanego katem Warszawy)

przysięga prezydencka Raczkiewicza

30 IX 1939, powołanie na urząd premiera gen. Władysława Sikorskiego

powołanie Rady Narodowej Rzeczpospolitej Polskiej

XII 1939, przez prezydenta Raczkiewicza z Ignacym Janem Paderewskim na czele

układ Sikorski-Majski

30 VII 1941

• nawiązanie stosunków dyplomatycznych między RP a ZSRR

• wzajemna pomoc w walce z III Rzeszą

• utworzenie polskiej armii w ZSRR, podległej rządowi na uchodźstwie

• amnestia dla polskich zesłańców i więźniów

• anulowanie traktatów niemiecko-sowieckich z 1939

kryzys w relacjach polsko-sowieckich

wiosna 1943

• 13 IV 1943 — ogłoszenie odkrycia grobów w Lesie Katyńskim przez Niemców, a o zbrodnie posądzili Sowietów (którzy temu zaprzeczyli)

• polski rząd na uchodźstwie poprosił o zbadanie sprawy Międzynarodowy Czerwony Krzyż

• 25 IV 1943 — zerwanie stosunków dyplomatycznych z polskim rządem przez ZSRR i oskarżenie o współpracę z nazistami

katastrofa lotnicza pod Gibraltarem

4 VII 1943, śmierć gen. Sikorskiego, zmniejszenie znaczenia polskiego rządu. Nowym premierem Stanisław Mikołajczyk

konferencja w Teheranie

1943, decyzja Churchilla i Roosevelta o przesunięciu polskich granic — wschodniej na linię Curzona, a zachodniej — na Odrę

dymisja Mikołajczyka

24 XI 1944, w obliczu niepowodzenia negocjacji ze Stalinem

objęcie urzędu premiera przez Tomasza Arciszewskiego

XI 1944

polskie oddziały wojskowe powstałe do upadku Francji

• Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza (bitwa o Narwik, walki we Francji)

• 1 Dywizja Grenadierów i 2 Dywizja Strzelców Pieszych (rozbite podczas walk we Francji)

• 10 Brygada Kawalerii Pancernej pod dowództwem gen. Stanisława Maczka — walki we Francji, a następnie ewakuacja do Wielkiej Brytanii

utworzenie Armii Polskiej w ZSRR

14 VIII 1941, w skład armii weszli Polacy zwalniani z sowieckich więzień i łagrów. Na ich czele stanął gen. Władysław Anders

• wbrew planom armia Andersa nie wzięła udziału w walkach na froncie wschodnim, po konflikcie z Sowietami została w 1942 ewakuowana do Iraku i Iranu 

  • na Bliskim Wschodzie armia Andersa została połączona z Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich i w 1943 przekształcona w 2 Korpus Polski 

• XII 1943 — trafienie 2 Korpusu PSP na front włoski

  • V 1944 — bitwa o Monte Cassino

utworzenie Polskiej Partii Robotniczej (PPR)

I 1942, w Warszawie przez lokalnych działaczy komunistycznych i członków przerzuconej z Moskwy grupy inicjatywnej. Jej celem stała się rozbudowa własnej partyzantki — Gwardii Ludowej

powstanie Związku Patriotów Polskich (ZPP)

III 1943, w ZSRR z Wandą Wasilewską na czele. Jego zadaniem było przygotowanie struktur do przejęcia władzy w Polsce i zorganizowanie polskich oddziałów podporządkowanych Stalinowi

powstanie Krajowej Rady Narodowej

31 XII 1943/1 I 1944, w Warszawie z Bolesławem Bierutem na czele

• przedstawiana jako wielopartyjna reprezentacja polskiego społeczeństwa, choć faktycznie dominowali w niej komuniści

• podważała legalność rządu RP na uchodźstwie

wkroczenie Armii Czerwonej w granice II RP

I 1944

powstanie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki

V 1943, z płk. Zygmuntem Berlingiem na czele

• 12-13 X 1943 — bitwa pod Lenino

 powstanie 1 Armii Wojska Polskiego

1944, z Berlingiem na czele

• w połowie 1944 armia Berlinga liczyła ok. 100 tys. żołnierzy

• zima 1945 — walki na Pomorzu

• V 1945 — zdobywanie Berlina

utworzenie 2 Armii Polskiej

jesień 1944, pod wodzą gen. Karola Świerczewskiego, walczącej na ziemiach niemieckich i w Czechach

plan akcji “Burza”

XI 1943

• stopniowe podejmowanie walki z Niemcami i nasilenie działań dywersyjnych wraz z przesuwaniem się linii frontu

• współpracę militarną z Armią Czerwoną

• dekonspirowanie wobec Sowietów struktur cywilnych Polskiego Państwa Podziemnego jako legalnych władz wyzwalanych ziem

powołanie organizacji “Nie”

1943 (“Niepodległość”) z gen. Augustem Emilem Fieldorfem, ps. “Nil”, z uwagi na możliwą wrogą postawę Sowietów

przebieg akcji “Burza”

• 1944 — ruszenie 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK do walki, gdy Armia Czerwona wkroczyła na ziemie II RP

• VII 1944 — operacja “Ostra Brama”

• pomimo dość zgodnej współpracy po zakończeniu walki z Niemcami NKWD aresztowało polskich oficerów i przedstawicieli Państwa Podziemnego. Żołnierzy AK rozbrajano i siłą wcielano do armii Berlinga, a opornych rozstrzeliwano lub zsyłano do łagrów 

operacja “Ostra Brama”

VII 1944, w okręgach wileńskich i nowogródzkim, zdobycie Wilna i Lwowa

Przyczyny wybuchu powstania warszawskiego

• niepowodzenie akcji “Burza” na Kresach Wschodnich

• szybkie zbliżanie się Armii Czerwonej do Warszawy

• ustanowienie przez Stalina Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (ośrodka władzy komunistycznej)

• silne nastroje antyniemieckie

• propaganda komunistyczna — rozgłośnie ZPP nawoływało mieszkańców stolicy do chwycenia za broń

• działania niemieckie (ewakuacja administracji, wezwanie 100 tys. Polaków do prac fortyfikacyjnych)

wybuch powstania warszawskiego

1 VIII 1944, z płk. Antonim Chruścielem, ps. Monter na czele

Skutki powstania warszawskiego

• śmierć ok. 158 tys. cywilnych mieszkańców miasta

• zniszczenie ok. 85% budynków lewobrzeżnej części miasta

• wysiedlenie całej ludności stolicy (skierowanie jej do pracy przymusowej lub obozów koncentracyjnych)

rozwiązanie Armii Krajowej

19 I 1945, przez Leopolda Okulickiego z uwagi na nieuchronność przejęcia władzy w Polsce przez komunistów

Stefan Rowecki “Grot”

Michał Tokarzewski-Karaszewicz

gen. Tadeusz Komorowski, ps. Bór

gen. Leopold Okulicki, ps. Niedźwiadek

Władysław Raczkiewicz

Władysław Sikorski

Władysław Anders

Stanisław Mikołajczyk

Tomasz Arciszewski

Zygmunt Berling