colleges flashcards demografie

Als we kijken naar continenten, waar leeft het grootste aantal mensen? en hoeveel zijn dit?

azie- 5 biljoen

Het UN doet een voorspelling voor het jaar 2100, met hoeveel (biljoen) verhoogt of verminderd het aantal mensen. geef ook een reden

2.4 biljoen mensen meer. reden= er zijn meer volwassenen (leeftijd 15-74)

Wanneer zal de snelle groei van de bevolking verminderen volgens Hans rosling?

na de ‘‘overmijdelijke vulling’’

Geef een voorbeeld van bevolkingsimpuls of population momentum

er zijn momenten veel jonge mensen (vooral in afrika en azie)

zelfs als ze maar 2 kinderen krijgen, groeit het aantal omdat er zoveel mensen op vruchtbare leeftijd zijn.

Waarvoor gebruiken we demografie?

om te weten hoever het staat met een land

wat laat feitenkennis zien?

het laat zien dat je vooroordelen hebt.

welke grote verandering/transformatie kwam aan bod in het jaar 1800?

verklaar.

kindersterfte ging omlaag, en het gemiddeld aantal kinderen per vrouw daalde ook.

dat kwam door betere gewassen, hygiene en drinkwatervoorzieningen. daarna ook vaccinaties etc.

vrouwen kregen meer zeggenschap over hun lichaam. ze werden individueel en collectief verstandiger. en namen beslissingen met of zonder partners.

wanneer spreken we van kindersterfte?

dat is het aantal doden kinderen onder 5 per 1000 levend geborende

wanneer spreken we van zuigelingsterfte?

dat is het aantal dode kinderen onder leeftijd van 1 jaar per 1000 geborende

wat kunnen we gebruiken als maatstaf voor de samenleving?

de gezondheid van kinderen

wat is de voorlopige schattingsaantal voor de wereldbevolking in 2057?

10 miljard.

wat is earth overshoot day?

= de dag waarop we net zoveel grondstoffen en voedingswaren hebben verbruikt als de aarde in een jaar kan compenseren.

het gaat om draagkracht van de aarde, en of we alle natuurlijke bronnen hebben opgebruikt die de aarde in 1 jaar kan regenereren. dit was op 1 aug 2024 bv.

wat is een verklaring voor het feit dat earth overshoot day steeds vroeger in het jaar voorkomt?

• wereldbevolking neemt toe

• consumptie neemt toe

• verspilling neemt toe

• co2 uitstoot neemt ook veel meer toe

noem een patroon voor rijke landen ivm timing overshoot day

= vroeg in het jaar

wat zijn enkele gevolgen van

• bevolkingsgroei

• welvaartstijging

• draagkracht van de aarde

• van 8 miljard naar 10 miljard in 2057

• meer consumptie

• kan de aarde de hoeveelheid mensen die erop leven aan? kunnen we iedereen van alles voorzien zonder al teveel schade?

wat zijn de uitdagingen/elementen voor de tovenaar en de profeet (4)

voedsel (aarde) - hoe voeden wij de bevolking

zoetwater (water) - voldoende drinkwater? schaarste?

energie (vuur) - hoe voorzien wij de wereld van energie op een durzaame manier zonder fossiele brandstoffen

klimaatverandering (lucht) - hoe zorgen we voor minder extreme weeromstandigheden en opwarming van de aarde

Waar geloven tovenaars in? wie is de tovenaar?

• Barlough

• gelooft in technologie - kan elk probleem oplossen

• technological fix

• onbegrensde mogelijkheden (mens is de meester/beheerder over de natuur en kan deze tot zijn hand zetten

• groei/ ontwikkeling: de nadruk ligt op ecenomische groei en ontwikkeling als oplossing voor wereldproblemen

Waar geloven profeten in, wie is de profeet?

• vogt

• hecht meer waarde aan gedrag: het gaat om de manier waarop wij leven

• mensen moeten zich aanpassen, aarde heeft ecologische grenzen

• evenwicht en behoud: nadruk ligt op balans en behoud millieu

wat was de babyboom?

sterke stijging aantal geboortes (na oorlog)

wat houdt bevolkingsgroei in>?

toeneme van mensen

wat houdt beroepsbevolking in

deel van de bevolking dat werkt (15 jaar tm 65 jaar)

globaliseren

proces waarbij landen wereldwijd verbonden raken op ecenomisch sociaal en cultureel vlak.

migratie/migratiedruk

verplaatsing mensen.

druk= wegens oorlog of ramp

urbanisatie

groei van steden doordat mensen van het platteland naar stad willen verhuizen bv

leg success van de mensheid chronologisch uit

10.000 jaar geleden waren er ongv 5 miljoen mensen (eind prehistorie)

toen kwam er ook de landbouwrevolutie (meer stabiel voedsel dus)

in de 20e eeuw werdt het haber bosch proces ontwikkeld, stikstof uit de lucht wordt omgezet naar ammoniak, dit is de basis voor kunstmens waar door landbouw productie stijgt, wat betekend meer voedsel, en dus meer mensen.

wanneer zou europa een grote grijze druk kennen?

2050

Wat betekend het begrip afhankelijkheids ratio? wat meet het?

verhouding niet werkende/ werkenden

Wat zit er in de demografische gereedschap kist

• demografische informatie

• bevolkingssamenstelling

• migratie

wat zijn de basisprincipes meegenomen in de gereedschap kist?

aantal mensen in land of regio veranderd door

1. geboortes (dit is toevoegen)

2. sterftegevallen (dit is aftrekken)

3. migratie naar een ander land of regio

wat is het ruw bruto geboortecijfer

het aantal levendgeborene per 1000 inwoners

wat is het brutosterftecijfer

aantal sterfgevallen per 1000 inwoners

wat is het bevolkingsgroei cijfer

(zonder invloed migratie) geboorte (-) sterfte cijfer

wat is het vruchtbaarheidscijfer? hoe varieert deze?

aantal kinderen per vrouw in vruchtbare leeftijd (15-45)

variatie is 0-15 (hoeveelheid kinderen)

Wat zijn volkstellingen?

grote tellingen bevolking om gegevens te verzamelen

waar staat corop voor, wat doen hun?

coordinatie commisie regionaal, deelt nederland op in kleinere delen vooor het classificeren van telgebieden

hoeveel provincies in nederland vormen de basis voor de indeling en kwalificatie van telgebieden

12

uit hoeveel telgebieden bestaat nederland volgens corop, waar bestaat deze uit?

waarvoor worden deze telgebieden gebruikt?

-40

omliggende verzorgingsgebieden en de stad.

volgt ook provincie grenzen

wordt gebruikt voor regionaal onderzoek, statistiek (CBS) en beleidsplanning (zorg onderwijs) - verdeling middelen en voorzieningen

wanneer werd code civil ingevoerd? wat was dit/ wat gebeurde er.

= napeoleontische wetgeving)

moment waarop burgerlijke stand werdt ingevoegd. gebeurtenissen zoals geboorte, sterfte, huwelijk, scheiding, werden niet meer gerigistreerd door de kerk dmv van acten. nu door gemeente ambtenaren en registratie.

wat houdt burgerlijke stand in

actes van (momentopnamens)

wat doet het bevolkingsregister. 

registreert waar mensen wonen, en hoe ze zich verplaatsen. dit is dus een actueel overzicht.

vanaf wanneer hadden wij een digitale gemeentelijke basis registratie (GBA). wat wordt hier in mee genomen?

1944- persoongegevensm belastingsdienst zaken , gegevens voor politie, gemeente, en overheid.

wat is een census?

een soort volktelling maar deze is periodiek, bv om de10 jaar. China. VS, en de UK maken hier nog gebruik van. In de VS wordt dit ook gebruikt om politieke machtsverhouding te illustreren (bv kiesdistricten)- staten die zijn gegroeid in bevolking krijgen meer zetels in congress.

wat is dit? wat laat het zien?

een bevolkingsdiagram 

• het laat de verhouding tussen man en vrouw ( waarvan vrouw rechts en man links) zien samen met de leeftijd categorie. deze zijn in cohoren opggedeeld bv 0-4 jaar. 

Horizontaal zie je het aandal van de bevolkings in % bv)

wat laat schaal wel/ niet zien in bijvoorbeeld een bevolkingsdiagram

gebied of schaal bepaalde welke historische gebeurtenissen wel of niet zichtbaar zijn.

in welke van de grafieke is er sprake van vergrijzing?

urn vorm

noem factoren voor bevolkingspreiding

• omgeving: natuur

• toegankelijkheid

• topografie

• klimaat en weer

• politieke en ecenomische karakterstieken

• religie en traditie

waar geeft bevolkingsamenstelling inzicht op

• bevolking en subgroepen daarin

• geeft inzicht op bevolkingsdynamiem

• verhouding man/ vrouw

• aantal junioren/ senioren

• actief in werkveld

• bevolking nu en toekomst

wat zijn de nadelen van census?

• kostbaar en arbeidsintensief

• onregelmatig in veel landen

• - nooit hellemaal compleet

noem gevolgen van de een kinds politiek in china

• 250 miljoen geboortes voorkomen

• verstoorde sexe-ratio

• shengnu vrouwen (27 jaar en niet getrouwd)

in welke gebieden komen shengnu vrouwen meer voor in china

verstedelijke gebieden zoals, fuijan, beijing, guangdong, guanxi, shangai

waarom hebben we in nederland geen vulkanen?

nederland ligt niet op platengrens

geef aantal dollar te besteden voor de verschillende inkomenslevels:

lvl 1, lvl 2, lvl 3, lvl 4

• lvl 1: minder dan $2 - tm $2

• lvl 2: $2 tm $8

• lvl 3: $8 tm$32

• lvl 4: meer dan 32

noem voorbeelden van hoe inkomensverschillen invloed kan hebben op ziekte patronen (verband)

laag inkomen: malaria, choleria, ondervoeding

hoog: obesitas, hart en vaat ziektes

Hoe is de wereld verdeeld in arm en rijk? waar zit het grootste aantal?

in de middenklasse. de wereld is niet simpel verdeeld in arm en rijk

geef de socio ecenomische positie van nederland weer in verhouding tot andere landen

nederland scoort hoog op gezondheid, scholing, en levensverwachting (hoewel anddere landen zoals china en brazilie ook steeds meer dichtbij komen)

hoe zag nederland begin 20e eeuw (circa 1900) eruit?

veel armoede en ziektes. maar door beleid, onderwijs, en innovatie ging dat beter. dit toont hoe verandering mogelijk is door te kijken naar historische gegevens.

Het kloofinstict.

Geef mega misvatting

waarom dit een misvatting is 

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

megamisvatting: dat je de wereld kan onderverdelen in twee misleidende vakken, rijk en arm.

de meeste landen leven tegenwoordig in landen met gemiddeld-inkomen (kloof is veel kleiner geworden)

voorbeeld uit boek: 75 van de mensen leven nu in het midden. ook: 60% van de meiden in lage inkomens landen maken nu hun basisschool af.

Hoe hou je het in bedwang:

• Zoek naar de meerderheid

• Pas op voor vergelijkingen van gemiddelden, als je alle data zou kunnen bekijken is er vaak spraken van een overlapping

• Hoed je voor vergelijkingen van het uitersten

• Als je van boven omlaag kijkt dan is je zicht vertekend.

Negativiteits instinct

Geef mega misvatting

waarom dit een misvatting is 

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

wat is het: -Onze neiging om eerder slecht te zien dan het goede

mega misvatting: Het idee dat alles in de wereld slechter gaat 

waarom dit een misvatting is:

• Je hoort vaker over negatief nieuws dan positief nieuws in de media etc.

voorbeeld uit boek: •’alles word slechter..’’

• Onderzoek: ‘‘percentage dat antwoordde dat de wereld achteruit gaat’’: (meer dan 50%)

• maar in realiteit is er meer muziek dat uitkomt, meer vrouwen kies recht, betere oogst, meer wetenschap..

• nog een ander voorbeeld: in 1800 leefde 85% van mensheid in extreme armoede, in 2017 nog maar 9%

hoe hou je het in bedwang: 

• Reken op slecht nieuws

• Goed nieuws is geen nieuws

• Meer nieuws is niet hetzelfde als meer leed

• Pas op voor het roze verleden

Rechte lijn instinct

Geef mega misvatting

waarom dit een misvatting is 

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

de aanname dat verandering zich in een rechtelijn voortzet.

mega misvatting: dat onze rechte-lijn intuitie een betrouwbare gids is

Voorbeeld uit boek: als een kind groeit, (kleinkind autheur), zou hij van 49,5 centimeter bij geboorte kunnen groeien naar 66 cm in 6 maanden. dat betekend dat die groeicurve ook een ‘‘rechtelijn’’ zou worden. als hij zo doorgaat zou hij op zijn tiende verjaardag 409 cm zijn. dat zorgt dat wij de indruk krijgen dat we moeten ingrijpen, dmv medicijnen ofzo. maar in werkelijkheid wetend we uit ervaring dat de groei niet zo door blijft gaan.

Dus ook VN maakt voorspelling voor bevolkingsgroei, maar deze vertraagt op een gegeven moment. tussen de 10 en 12 miljard gaat het afvlakken.

waarom misvatting: de wereldbevolking groeit, maar tempo daalt.

Hoe hou je het in bedwang:

• te bedenken dat curves van nature veel verschillende vormen kunnen hebben. (bv S, glijbaan, of krommig) 

• rechte lijnen komen veel minder voor dan wij denken. het zijn vaak vereenvoudigingen. ga er dus niet van uit dat het een rechte lijn is.

Angstinstinct (wat is het?)

Geef mega misvatting

waarom dit een misvatting is 

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

Angstinstinct instinct- De neiging om angstige of dramatische informatie te overschatten.

Geef mega misvatting: De wereld wordt steeds gevaarlijker 

waarom dit een misvatting is: media laat uitzonderlijke rampen zien, niet dagelijkse vooruitgang 

voorbeeld uit boek: De kans om in een vliegtuigongeluk terecht te komen is zeer klein, maar toch zijn mensen er bang voor (na 1944 kwam er in chicago een vergadering om regels af te spreken, en sindsdien is er ook een daling)

hoe hou je het in bedwang: 

• Bereken de risico’s

• Zet angst tegen over werkelijkheid

• Risico = gevaar x blootstelling

• Kalmeer voor dat je verder gaat

Grootte instinct (wat is het?)

Geef mega misvatting

waarom dit een misvatting is 

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

• Neiging om aantallen zonder context verkeerd in te schatten / uit verhouding te zien

Mega misvatting: dat grote aantallen altijd ernstig zijn

Waarom is dit een misvatting: zonder verhouding zeggen cijfers niks

Voorbeeld uit boek: 4 miljoen kinderen overlijden per jaar, klinkt veel. maar vroeger was dit 14 miljoen per jaar.

Hoe hou je het in bedwang: 

• Vergelijk de getallen

• 80/20 regel - pik grootse onderwerpen en handel die eerst af

• Deel. 

Generalisatieinstinct:

Geef mega misvatting

waarom dit een misvatting is 

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

• De neiging om groep mensen of landen op 1 hoop te gooien

mega misvatting: Dat als iets voor een bepaalde groep geldt dat dit voor iedereen geld

waarom dit een misvatting is: er is vaak veel variatie binnen groepen, categorieën zijn makkelijk voor onze hersenen maar vaak te breed of onnauwkeurig.

voorbeeld uit boek: Landen in afrika in 1 categorie stoppen. afrika is een enorm groot continent met 54 landen, waar je mensen vind die op elk niveau van ontwikkeling leven.

hoe hou je het in bedwang: 

• twijfel aan je categorieën

• zoek naar verschillen binnen groepen

• zoek naar overeenkomsten tussen groepen

• hoed je voor de meerderheid - 51% is ook meerderheid, 99% ook

• pas op voor sprekende voorbeelden, dit kunnen ook uitzonderingen zijn

• ga er van uit dat mensen geen idioten zijn

Het lotsinstinct

Geef mega misvatting:

waarom dit een misvatting is:

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

• Het lotsinstinct is het idee dat het lot van landen, religies of culturen, worden bepaald door karaktereigenschappen die zij van nature hebben.

mega misvatting: Dingen zijn eenmaal hoe ze zijn, het is altijd zo geweest en zal nooit veranderen.

waarom dit een misvatting is: vooruitgang gebeurt vaak langzaam, mensen en landen ontwikkelen zich over tijd.

voorbeeld uit boek:

dat Afrika een hopeloos geval is + zal blijven en zijn achterstand op Europa nooit zal inhalen. Ja de achterstand is enorm, maar de verschillen binnen afrika zijn dat ook. niet alle afrikaanse landen lopen achter: bv tunesie, algerije, marroko, libie en egypte, hebben een levensverwachting boven het wereld gemiddelde (72 jaar), waar zweden was in 1970.

nog een voorbeeld: afrika ten zuiden van sahara. vijfendertig jaar geleden was India waar Mozambique nu is. nu bestaat je garderobe uit hun kleding. waarom zou mozambique zich niet kunnen ontwikkelen? - niemand kan toekomst voorspellen

hoe hou je het in bedwang: 

• houd gelijke verbetering bij

• ververs je kennis- dit is snel gedateerd

• praat met opa

• verzamel voorbeelden van culturele verandering - verzet je tegen idee dat cultuur van vandaag ook die van morgen moet zijn

Eenperspectief-instinct

Geef mega misvatting:

waarom dit een misvatting is:

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

Neiging om naar wereld te kijken vanuit 1 perspectief

mega misvatting: dat je de wereld kan begrijpen door 1 manier van denken

waarom dit een misvatting is: complexe problemen hebben meerdere oorzaken en vereisen meerdere oplossingen

voorbeeld uit boek: Bijvoorbeeld vrije markt. vanuit hier gaan we ervan uit dat de wereld 1 probleem kent: bemoeienis. Cuba gezondste onder de armen, maar nee armste van de gezondste., VS ziekste van de gezondste (niet categorizeren) - er bestaat niet 1 maatstaf

hoe hou je het in bedwang: 

• neem een gereedschapskist, geen hamer

• test je ideeen - verzamel niet alleen ondersteunende data

• beperkte deskundigheid- claim niet buiten je terrein

• hamers en spijkers- niet 1 gereedschap kan alles

• cijfers maar niet alleen cijfers

• hoed je voor simpele ideeën en simpele oplossingen

Zondebok instinct (wat is het)

Geef mega misvatting:

waarom dit een misvatting is:

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang: 

•Het instinct om opzoek te gaan naar een duidelijke, simpele reden waarom er iets naars gebeurd

Geef mega misvatting: er moet altijd een schuldige zijn voor het probleem dat we ervaren

waarom dit een misvatting is:- Door het zondebokinstinct schrijven we individuen meer macht en invloed toe dan ze verdienen, ten goede en ten kwade. 

voorbeeld uit boek:

groepen die vaak zondebok zijn: 

•De zakenwereld

•Journalisten

•Vluchtelingen

•Buitenlanders

westen tov china:

‘‘Uitstoot per hoofd Canada 2x zo groot als China’’

De meeste door mensen uitgestoten CO₂  die zich in de atmosfeer heeft opgebouwd is in de loop van 50 jaar uitgestoten door landen in level 4

Journalisten: beschuldigd van niet de waarheid te vertellen

à Onjuist wereldbeeld, waarom? Met opzet?

à Scores Gapminder Ignorance Project

à Het zijn mensen met drama-instinct

hoe hou je het in bedwang: 

• Ga op zoek naar oorzaken, niet schurken

• Ga op zoek naar systemen, niet helden

Zondebok instinct (wat is het)

Geef mega misvatting:

waarom dit een misvatting is:

voorbeeld uit boek:

hoe hou je het in bedwang:

Zondebok instinct (wat is het) De neiging om in paniek te raken en snel te willen handelen bij slecht nieuws

Geef mega misvatting: Dat we direct actie moeten ondernemne (nu of nooit)

waarom dit een misvatting is: haast ;eidt vaak tot verkeerde beslissingen. rustig nadenken en plannen werkt beter.

voorbeeld uit boek: Bij crisis zoals ziekte uitbraak eerst goed informeren bv ebola eped.

hoe hou je het in bedwang:

• zet kleine stapjes ( denk in kleine stappen)

• haal diep adem

• eis data

• pas op voor waarzeggers

• hoed je voor drastische acties 

Geef een verklaring voor daling van gemiddeld aantal kinderen per vrouw

• welvaartstijging

• minder kinderen nodig voor werk

• Minder kinderen nodig als verzekering tegen kinderstefte

• Opkomst onderwijs mannen en vrouwen

• Mogelijk door anticonceptie

Wat gebeurt er met landen wanneer er meer welvaart is 

*hint= fases demografische transitie theorie

pre transitie: 

• sterfte cijfer is hoog ens chommeld door ziektes, hongers nood en slechte hygiene

• geboortecijfer is ook hoog→ gezinnen willen veel kinderen omdat er ook veel overlijden

• bevolkingsgroei is vrijwel nul of heel traag

Transitie fase 1: beging van overgang

• sterftecijfer daalt→ door verbeterde gezondheidszorg, hygiene en voedselvoorziening

• geboortecijfer blijft nog hoog → wegens sociale en culturelen gewoontes

• bevolkingsgroei stijgt snel

Transitie fase 2

• geboortecijfer begint ook te dalen→ wegens meer onderwijs, minder kinderarbeid, anticonceptie, vrouwenemancipatie

• hogere levenspeil ; gezondheidszorg, onderwijs, hygiene

• sterfecijfer blijft laag

• bevolkingsgroei vlakt af

Post- transitie

• Stabilisatie of krimp van de bevolking: Omdat het aantal geboorten en sterfgevallen vrijwel gelijk is, of het sterftecijfer zelfs hoger wordt dan het geboortecijfer, stagneert de totale bevolkingsomvang of neemt deze af.

• Vergrijzing: Een direct gevolg van de lage vruchtbaarheid en hoge levensverwachting is dat het percentage ouderen binnen de bevolking toeneemt (vergrijzing), terwijl het aandeel jongeren afneemt (ontgroening).

• Hoge levensstandaard

Wat is de demografische val?

• Veel landen blijven hangen in transitiefase

• Dus wel dalende sterftecijfers maar geboortecijfers blijven hoog

• aanpak infectie ziete geslaagd

• welvaart per inwoner blijft laag en sociale normen en waarden veranderen niet

kan je het demografisch transitie model universeel toepassen, waarom niet/wel?

nee: gebaseerd op geschiedenis westen.

veel landen blijfen in transitie hangen.

Trend voor daling vruchtbaarheidscijfer 

• doorslaggevende wens van vrouwen

• hoogopgeleide vrouwen binden zich niet aan laagopgeleide mannen

• hoogopgeleide mannen wel aan laagopgeleide vrouwen

• feministische revolutie is nog niet voltooid

• steeds meer laagopgeleide mannen zonder huwelijks partner

wat is een cohort? noem voorbeelden

• groep met dezelfde demografische ervaring.

  • leeftijdgroep

  • huwelijk

  • afstudeergroep

  • voetbalteam

wanneer was de babyboom generatie

1946- 1964

wat is de verdubbelingstijd?

wat is de vuistregel van 70?

tijd die nodig is om te verdubbelen

het berekenen van de verdubbelingstijd in 70 gedeeld door het groei percentage per jaar.

bijvoorbeeld 70: 1,8= 40 jaar

dus over 40 jaar verdubbeld de wereldbevolking bv.

hoe varieert de levensverwachting

wat is levensverwachting?

• het aantal jaren tot overlijden vanaf geboorte

variatie per land, regio, persoon.

bijvoorbeeld: een witte man 81 jaar

een afro-amerikaans man: 69,5

de levensverwachting in x land is 38,9. waar komt die ,9 vandaan?

= 0,9 van een jaar

0,9 × 12 ( een jaar) = 10,8 maanden

dus 38 jaar en ongeveer 10-11 maanden

hoe bereken je natuurlijke bevolkings groei

geboorte- sterfte (- immigratie en emigratie)

Wat gebeurt er met de maximale levensverwachting?

het neemt steeds toe, oudste mens wordt steeds ouder

Wat laat een piramide vorm zien

en wat laat een kolomvorm zien?

• bv veel jongeren weinig ouderen (piramide)

kolomvorm is meer detail: onder vervangingsniveau,

afhankelijkheids ratio vergrijzing, aantal niet werkende afhankelijk van werkenden

in welke cohorten is het afhankelijkheids ratio opgedeeld?

• youth = 15 jaar

• middel cohort = 15- 64 jaar (ecenomisch actief)

• old age cohort= vanaf 64 jaar

welke mens soort leeft er vandaag,

en waarom is er dan toch zoon verschil van ontwikkeling tussen groepen mensen?

• homo-sapiens

• klimaat

• water en voedsel

• werk en ecenomie

• geschiedenis en cultuur

• veilligheid en politiek

waar kwam de homo-neanderthalis vandaan

en de homo erectus

en de homo luzonensis

en de homo denisova

homo sapiens

homo floresiens

• woonde in europa en azie

• overal in azie

• vooral in luzon, filipijnen

• sibirie, oost azie

• overal

• flores, indonesie

Hoeveel % genen van neanderthaler of andere mens soort hebben homo-sapiens

2-3%

hoeveel van ons dna is gelijk aan een chimpansee

98%

nu is iedereen homo-sapiens. is er in de toekomst weer een nieuwe mens soort mogelijk

ja wellicht

wat onderscheid homo- sapiens van andere menssoorten ( die we hebben uitgemoord enzo)

• verbeeldingskracht, kan samenwerken, kent ideologieen

yali vroeg aan daimond ‘‘waarom hebben jullie witte mensen zoveel spullen, en wij zwarte zo weinig?’’

oftewel waarom is het westen zo rijk en machtig en de rest van de wereld niet. hoe is de ongelijkheid in de wereld te verklaren volgens daimond?

• Geografie

→ vroeger was eten moeilijk te vinden, nam skill, niet genoeg calorieen geer garantie dat je iets krijgt

→ populatie was laag, niet genoeg mensen om technieken te ontwikkelen

→ gedomesticeerde dieren waren niet effecient

(alleen varkens, kan vlees eten maar geen milk of huid)

het westen:

groot aantal geschikte dier soorten ( paarden)

probleemloze verbreiding van soorten (plant en dier), voedseloverschotten, grote gedichte sedintaire gemeenschappen → vervolgens technologie

DUS:

→ incidenten (evenementeel niveau)

→ cultuur, systeem (conjuctureel niveau)

→ geografie (structureel niveau)

wanneer hadden we een gelijkwaardig standpunt (verschillende continenten)

11.000 v.chr

hoe is de opkomst van voedselproductie ontstaan en hoe is deze verspreid door de jaren heen

wat zijn gevolgen:

• laatste 11.000 jaar voedselrpductie met meer calorieen, meer gewassen (de we selecteren en keweken. meer cal

• veel meer eetbara calorieen per hectaren

• domesticatie dieren, vlees, meld

• sedentaire elvenswijze

• bevolkingsgroei

• bevolkingsdichtheidtoenamen

gevolgen:

→ voorraadsvorming

→ specialisatie

→ ontwikkeling schrift

→ koningen/ambtenaren

→ gedomesticeerde dieren als transport middel

wanneer ontstond de vruchtbare halve maan?

wat was het gevolg:

10.000 jaar gelden

• van jagen en verzamelen naar voedselproductie

• landbouwrevolutie

• minder wilde voedingsmiddelen, meer domesticatie

• grotere bevolkingsdichtheid

• verdringing jagers en verzamelen

• schrift ontwikkeling

• planten kunnen drogen seizoen overleven en snel groeien

• wilde vormen al ruim voorhanden

• mediteranne klimaat zone

• hoovlaktes

wat is bevolkingsdichtheid

het gemiddelde aantal mensen per vierkante meter in een bepaald gebied

Hoe maak je een amandel

• verdelen van soort en bewust zorgen voor plant met genetisch everschillen

• favorieten exemplaren uit kiezen

• - grootte smaak aanpassen

• - voortplantingsbiologie

wat zijn voordelen van de halve maan

grootste oppervlakte mediterraan klimaat

grootse klimatologische variatie

• grootste diversiteit eenjarige planten

• op korte afstand hoogte hoogte/topografische verschillen

• rijkdom aan stamvormen

• zoogdieren geit, schaap, varken, koe

• minder concurrentie jagers

• snel gevarieerd voedselpakket

Leg het anna kareina principe uit

dieren die ongeschikt zijn voor domesticatie hebben iets gemeen: ze hebben door specifieke en individuelen redenen voor

falen kan ontstaan door het onbreken van 1 van deze voorwaardes

voorbeelden zijn groei snelheid, kwaadaardig karakter, neiging tot paniek

welke 12 gewassen zorgen voor de grootste opbrengst (meer dan 80%)

• Rijst

• Tarwe

• Maïs

• Sojabonen

• Aardappelen

• Suikerriet

• Suikerbieten

• Cassave

• Palmolie

• Kokosnoot

• Gerst

• Sorghum

wat is seizoens migratie

migratie waarbeij een arbeider voor een gedeelte van het jaar komt werken en daarna weer naar land van herkomst gaat.

remigratie

vrijwillige terugkeer naar land

wat levert domesticatie van dieren op

• zuivel (melk kaas yoghurt)

• mest (landbouw)

• leer (kleding, schoenen)

• militair (transport: paarden)

wat intervening opportunity

plek dat je tegenkomt tijdens migreren en wellicht wel heen kan migreren.

wat is bevolkingsbeleid

invloed overheid op spreiding, toename of samstelling van overbevolking.