Belgisch publiekrecht

Recht

Recht

Een rationeel opgebouwd geheel van door de overheid uitgevaardigde en via sancties afdwingbare normen die dienen tot organisatie, handhaving of herstel van de openbare orde.

Sanctie

Een maatregel die wordt genomen wanneer een regel wordt overtreden.

Privaatrecht

Beheerst de situatie van en de relaties tussen particuliere (rechts)personen.

Publiekrecht

Beheerst de situatie van en de relaties tussen overheid en particuliere (rechts)personen en overheden onderling.

Kernboodschap

België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa.

Meergelaagd

Verschillende bestuursniveaus binnen België.

Democratisch

Beslissingen moeten democratisch gelegitimeerd worden.

Rechtsstaat (rule of law)

Overheid zelf onderworpen aan het recht.

Europa

België maakt deel uit van de EU.

Grondwet

Tijdloos, maar evolutief document dat de basis vormt van de Belgische rechtsstaat.

Politieke besluitvorming

Mag niet strijdig zijn met de grondwet, controle van Grondwettelijk Hof, checks & balances tussen overheden.

Belgische Staat

Ontstaan door secessie, constitutieve elementen zijn permanente bevolking, afgebakend gebied, effectieve overheid, onafhankelijkheid, internationale erkenning.

Soevereiniteit

Recht om ongestoord te functioneren en eigen rechtsordening te bepalen.

Scheiding van de machten

Wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht met checks & balances.

Rechtsstaat (rule of law)

Staat waarin de gezagsdragers gehouden zijn door het objectieve recht, waarbij de overheid zelf onderworpen is aan het recht.

Willekeur uitsluiten

Overheid kan niet zomaar iets doen bij bepaalde personen/situaties.

Rechtmatigheidsbeginsel

Optreden van de overheid moet in overeenstemming zijn met het op haar toepasselijke recht.

Materiële voorwaarden

Recht moet zeker, stabiel, democratisch tot stand gekomen, grondrechten respecteren en afdwingbaar zijn voor de rechter.

Evolutie van de democratische rechtsstaat

Rol van de Koning, particratie, rechtsvormende rol van rechters, nevenschade van oplossing complexe maatschappelijke problemen, graduele ingrepen van leiders met autocratische neigingen.

Uitdagingen voor de democratische rechtsstaat

Slagkracht behouden zonder autoritair regime te worden.

Taaldiscriminatie

Discriminatie gebaseerd op taal, zoals het aan de kant schuiven van het Nederlands als officiële taal in België.

Gelijkheidswet

Wet uit 1898 die bepaalt dat wetgeving zowel in het Nederlands als in het Frans moet worden opgesteld.

Consensusdemocratie

Een vorm van democratie waarbij er gestreefd wordt naar consensus en het voorkomen van conflicten tussen verschillende taalgroepen.

Federalisering

Het proces waarbij een unitaire staat wordt omgevormd tot een federale staat, waarbij bevoegdheden worden verdeeld tussen de nationale en deelstaatsoverheden.

Centripetaal federalisme

Een vorm van federalisme waarbij afzonderlijke soevereine staten besluiten zich te verenigen in één staat.

Centrifugaal federalisme

Een vorm van federalisme waarbij een unitair georganiseerde staat besluit om de soevereiniteit te verdelen over verschillende entiteiten.

Confederalisme

Een vorm van samenwerking tussen onafhankelijke staten waarbij zij hun soevereiniteit behouden en een verdrag sluiten.

Europese Unie

Een supranationale organisatie die tot doel heeft integratie en samenwerking tussen Europese landen te bevorderen.

Gemeenten en provincies

Lokale overheden die autonoom beslissingen nemen op een bepaald grondgebied, onder toezicht van de federale of deelstaatsoverheid.

Grondwet

Een juridisch instrument dat de basisregels bepaalt voor de uitoefening van staatsgezag, de organisatie en werking van de staatsmachten regelt, en fundamentele rechtsregels vastlegt.

Eendracht maakt macht

Unity is strength.

Die Würde des Menschen ist unantastbar

The dignity of human beings is inviolable.

Preambule

Introduction that allows for philosophical reflection on the purpose, context, history, etc.

We the people of the United States

The opening phrase of the United States Constitution.

United in our diversity

Emphasizing the unity of diverse individuals or groups.

De Belgische Grondwet

The Belgian Constitution.

De grondwetgevende bevoegdheden

The constitutional powers.

Formele grondwet

Formal constitution.

Afkondiging

7 feb 1831, coördinatie:17 feb 1994:Proclamation:Feb 7, 1831, coordination:Feb 17, 1994.

Totstandkoming

Establishment.

Voorlopig bewind laat ‘volksraad’ (Nationaal Congres) verkiezen → constitutionele monarchie

Provisional government allows 'people's council' (National Congress) to be elected → constitutional monarchy.

Invloed verlichtingsfilosofie

Influence of Enlightenment philosophy.

Franse & Nederlandse voorbeelden

French and Dutch examples.

Parlementair tweekamerstelsel (Kamer & Senaat)

Parliamentary bicameral system (Chamber & Senate).

Aanvankelijke inhoud

Initial content.

Vernieuwend

sterk parlement, grondrechten:Innovative:strong parliament, fundamental rights.

Conformistisch

toch behouden van monarchie, conservatieve Senaat:Conformist:still retaining monarchy, conservative Senate.

Materiële grondwet

Material constitution.

Bijzondere meerderheidswetten (= communautaire wetten, bijzondere wetten)

Special majority laws (community laws, special laws).

Organisatie deelstaten (bevoegdheden, instellingen, financiering)

Organization of regions (powers, institutions, financing).

Federale pacificatie (conflictprocedures, taalregelingen)

Federal pacification (conflict procedures, language regulations).

Grondwettelijke gewoontes

Constitutional customs.

Algemene rechtsbeginselen met grondwettelijke waarde

General legal principles with constitutional value.

De grondwetgevende procedure

The constitutional procedure.

Herziening formele grondwet

Revision of the formal constitution.

Preconstituante

Pre-constituent assembly.

Verkiezingen

Elections.

Gebonden door visie preconstituante?

Bound by the vision of the pre-constituent assembly?

Koning bekrachtigt, kondigt af & beveelt bekendmaking in Belgisch Staatsblad

King approves, announces & orders publication in the Belgian Official Gazette.

Impliciete wijzigingen

Implicit changes.

Herziening materiële grondwet

Revision of the material constitution.

De constitutieve autonomie van de deelstaten

The constituent autonomy of the regions.

Regels betreffende verkiezing, samenstelling & werking van wetgevende organen & regeringen

Rules regarding the election, composition, and functioning of legislative bodies and governments.

H3

Beslissen, verkiezen en vertegenwoordigen:Ch3:Deciding, electing, and representing.

Debatteren en organiseren

Debating and organizing.

Politieke partij

Political party.

Verkiezingen

Elections.

Financiën

overheidsdotatie, beperkte private financiering, verkiezingsuitgaven:Finances:government subsidy, limited private financing, election expenses.

Relatie tussen burger & politiek

Relationship between citizen and politics.

Directe democratie

Direct democracy.

Referendum

Referendum.

Volksraadpleging

Popular consultation.

Zelf beslissen

Self-determination.

Petitierecht

Right to petition.

Burgerinitiatief

Citizen initiative.

Burgerpanels

Citizen panels.

Gemengde commissies

Mixed committees.

Verkiezen en vertegenwoordigen

Electing and representing.

Indirecte democratie

Indirect democracy.

Parlementair stelsel

Parliamentary system.

Censitair kiesrecht

Stemrecht dat afhankelijk was van bezittingen.

Capacitair kiesrecht

Stemrecht dat werd toegekend op basis van functie.

Algemeen meervoudig stemrecht

In 1893 werd stemrecht voor mannen ingevoerd, waarbij ze tot 2 extra stemmen konden krijgen afhankelijk van belastingbetaling.

Algemeen enkelvoudig kiesrecht

In 1919 werd stemrecht voor mannen ingevoerd waarbij elke man één stem had.

Vrouwenkiesrecht

In 1948 werd stemrecht voor vrouwen ingevoerd.

Regelmatige, vrije, democratische & geheime verkiezingen

Kenmerken van verkiezingen vandaag de dag.

Legislatuur

Periode waarvoor een parlement wordt verkozen, meestal 5 jaar.

Evenredige vertegenwoordiging

Verkiezingssysteem waarbij zetels worden toegewezen op basis van het aantal stemmen dat een partij heeft behaald.

Kiesdrempel

Minimaal percentage van stemmen dat een partij moet behalen om een zetel te kunnen krijgen.

Actieve kiesvoorwaarden

Voorwaarden om te kunnen stemmen als kiezer, zoals de Belgische nationaliteit en een minimumleeftijd van 18 jaar.

Passieve kiesvoorwaarden

Voorwaarden om verkozen te kunnen worden, zoals de Belgische nationaliteit, een minimumleeftijd van 18 jaar en bezit van burgerlijke en politieke rechten.

Fractie

Gezamenlijke ploeg van parlementsleden die meestal overeenkomt met een politieke partij.

Senaat

Tweede kamer van het Belgische parlement met 60 senatoren, verdeeld over 2 taalgroepen.

Onverenigbaarheden

Functies die niet tegelijkertijd kunnen worden bekleed, zoals lidmaatschap van de Kamer en de regering.

Immuniteiten

Bescherming van parlementsleden tegen vervolging of onderzoek naar hun mening of stem in de uitoefening van hun functie.

Het Vlaams Parlement

Het parlement van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest, bestaande uit 124 leden.

Het Waals Parlement

Het parlement van het Waals Gewest, bestaande uit 75 leden.

Parlement Franse Gemeenschap

Het parlement van de Franse Gemeenschap, bestaande uit 94 leden.

Parlement Duitstalige Gemeenschap

Het parlement van de Duitstalige Gemeenschap, bestaande uit 25 leden.

Brussels Hoofdstedelijk Parlement

Het parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, bestaande uit 89 leden.