Geschiedenis woordenschat

Ancien Régime

Ancien Régime

Maatschappelijk systeem in West-Europa van middeleeuwen tot aan de Franse Revolutie.

Aprilthesen

Het revolutionaire programma van Lenin.

Bolsjewieken

Communisten o.l.v. Lenin. Wilden directe revolutie in Rusland.

Communisme

Ideologie die sociale gelijkheid wil verwezenlijken door de productiemiddelen in handen van de staat te leggen.

Doema

Russische parlement.

Federale staat

Een staat die bestaat uit deelstaten, met elk eigen bevoegdheden, parlement en regering.

Lenin

Leider van de Bolsjewieken, greep de macht in 1917.

Raspoetin

Mysticus die veel invloed verwierf aan het hof van de laatste tsaar van Rusland.

Sovjets

Raden van arbeiders, boeren en soldaten die in het Rusland van 1917 plaatselijke besturen vormden.

Trotski

Leider van het Rode leger en concurrent van Stalin voor de opvolging van Lenin.

Tsaar

Keizer van Rusland.

Autoritarisme

Streven naar een autoritair bestuur. Macht in handen van een kleine groep personen zonder inspraak van het volk.

Collectivisatie/Collectiviseren

Het samenvoegen in grote gehelen van landbouwbedrijven in de USSR, en deze in handen van de gemeenschap/staat leggen.

Dictatuur

Regeersysteem waarbij alle macht in handen van een persoon of kleine groep ligt, waarbij de machthebber(s) boven de wet staan.

Goelag

Naam van het systeem van werkkampen in de USSR.

Levensstandaard

Het niveau van welvaart van een persoon of een groep mensen.

Nationaliseren

Bepaalde zaken tot staatseigendom maken.

Nomenclatura

Groep van bevoorrechten in de USSR.

Personencultus

De verheerlijking van de persoon van de leider in een dictatuur.

Planeconomie

Een economie die volledig wordt gepland door de staat.

Stalin

Opvolger van Lenin. Staatshoofd van de communistische USSR.

USSR

Unie der Socialistische Sovjet Republieken.

Aandeel

Is een stukje van een bedrijf dat je kan kopen.

Art Deco

Kunststroming die het optimisme van de Gay Twenties uitstraalde.

American Dream

Het idee dat je het in de VS kan maken, als je maar hard genoeg werkt.

BBP (Eng: GDP)

Bruto Binnenlands Product

Beurs

Plaats waar de aandelen worden verhandeld.

Beurscrash

Wanneer de waarde van de aandelen op korte tijd sterk daalt.

Beursindex

Een indexcijfer dat de gemiddelde waarde van een aantal belangrijke aandelen op een beurs weergeeft.

Consumptiemaatschappij / consumptiekapitalisme

Economisch systeem/maatschappijvorm waarbij de mensen worden gestimuleerd zoveel mogelijk te consumeren.

Dirigisme

Een economie die door de staat geleid wordt (zonder echter aan het privé-bezit te raken).

Dow Jones

Naam van de beursindex van de New Yorkse beurs.

Gay Twenties

Vrolijke jaren ’20 – periode van optimisme en vooruitgang in de V.S.

Gemengde economie

Een vrije markteconomie waar ook de staat een actieve rol in speelt.

Interventionisme

Strekking in buitenlandse politiek V.S. die aanstuurt op meer tussenkomst van de V.S. in de wereldpolitiek. Interveniëren = tussenkomen.

Isolationisme

Strekking in buitenlandse politiek V.S. die aanstuurt op minder tussenkomst van de V.S. in de wereldpolitiek.

Vooruitgangsoptimisme

De liberale kerngedachte dat vrijheid zou zorgen voor economische ontwikkeling en vooruitgang voor de hele maatschappij.

Monroe-doctrine

Europese landen hebben zich niet te moeien met het Amerikaanse continent dat tot de invloedssfeer van de V.S. behoort. De V.S. moeien zich niet met Europa.

Keynes

Invloedrijke econoom tijdens interbellum en na WO II.

Keynesianisme

Economie gebaseerd op de ideeën van Keynes: in tijden van crisis moet de staat investeren om de koopkracht te stimuleren.

Koopkracht

Het vermogen van een groep mensen om te consumeren.

Liberalisme

Ideologie waarbij vrijheid centraal staat.

Loonindex

Indexcijfer gekoppeld aan de inflatie, waardoor de lonen automatisch meestijgen (in België: ‘de index’).

New Deal

Geheel aan maatregelen na 1933, om de economie van de V.S. d.m.v. staatstussenkomst te stimuleren.

Opwaartse spiraal

Een geheel van factoren die elkaar cyclisch beïnvloeden, waarbij een situatie verbetert.

Overproductiecrisis

Economische crisis waarbij bedrijven hun productie niet meer verkocht raken.

Protectionisme

De eigen economie (markt) beschermen door tolmuren. (taksen tegen import).

Sociale zekerheid

Stelsel van uitkering dat de welvaart van de mensen beschermt.

Speculatie

Aandelen kopen waarbij je uitgaat van een waardestijging van het aandeel.

Volkenbond

Voorloper van de VN. Organisatie van landen die streeft naar samenwerking en vrede.

Vicieuze cirkel

Een geheel van factoren die elkaar cyclisch beïnvloeden, waarbij een situatie verslechtert.

Welvaartsstaat

Een staat die door middel van o.a. sociale zekerheid de welvaart van de bevolking probeert te beschermen.

Arische ras

Naam die de nazi’s gaven aan het volgens het superieure ras van blonde blauwogige Duitsers.

Antisemitisme

Haat gericht tegen mensen van Joodse afkomst.

Economisch links

Overtuiging dat de staat zich moet mengen in de economie om het verschil tussen arm en rijk te beperken.

Economisch rechts

Overtuiging dat de staat zich zo weinig mogelijk moet bemoeien met de economie.

Ermächtigungsgesetz

Volmachtenwet waarmee het Duitse parlement zichzelf wegstemde.

Ethisch links

Progressief, gericht op verandering en de rechten van het individu.

Ethisch rechts

Conservatief, behoudsgezind en eerder gericht op de gemeenschap.

Extreem-links

Verzamelnaam voor communistische ideologieën.

Extreem-rechts

Geheel aan politieke ideeën vaak gekenmerkt door extreem nationalisme, racisme en autoritarisme.

Fascisme

Extreem-rechtse ideologie, opgericht door Mussolini.

Fuhrer

Duits voor ‘leider’: Hitler

Historisch materialisme

Basis van de marxistische leer, waarbij materiële omstandigheden (het economisch systeem) de positie van mensen bepalen.

Hyperinflatie

Extreme muntontwaarding: als het geld snel aan waarde verliest.

Il Duce

Italiaans voor ‘de leider’: Mussolini

Imperialisme

De wil om het grondgebied van het land uit te breiden.

Kanselier

Eerst minister (=regeringsleider) in Duitsland .

Lebensraum

Levensruimte. Volgens de nazi’s had het Duitse volk daar recht op.

Mussolini

Grondlegger van het fascisme, leider van fascistisch Italië.

Nazisme

Duitse vorm van fascisme tijdens het interbellum.

Polarisatie

Wanneer tegenstellingen binnen de maatschappij steeds scherper en extremer worden.

Verdrag van Versailles

Vredesverdrag gesloten na WO I.

Rijksdag

Naam van het Duitse parlement.

Übermenschen

Term die de nazi’s gebruikten voor superieure ‘rassen’ zoals de Duitsers / Germaanse volkeren.

Untermenschen

Term die de nazi’s gebruikten voor minderwaardige mensen.

Weimarrepubliek

Het democratische Duitsland tussen WO I en 1933.

Interbellum

Periode van 1914 tot 1939.

Coalitieregering

Regering die uit meerdere politieke partijen bestaat.

VNV

Vlaams Nationaal Verbond: Vlaams-nationalistische partij die evolueerde naar een extreemrechtse partij.

Maximalisten

Aanhangers van het zgn. maximumprogramma: vormen van zelfbestuur voor Vlaanderen.

Minimalisten

Aanhangers van het zgn. minimumprogramma: taalwetten die de het Nederlands ene officiële plaats geven in België.

Ijzertoren

Vlaams-nationalistisch vredesmonument te herdenking van WO I.

Verdinaso

Verbond der Dietse Nationaal-Solidaristen. Streefde naar ene fascistisch groot-Nederlands rijk.

Rex

Belgische fascistische katholieke en koningsgezinde partij.

Territorialiteitsbeginsel

Principe dat officieel taal gebruik gebonden is aan grondgebied.

Personaliteitsbeginsel

Principe dat officieel taal gebruik gebonden is aan de voorkeur van de personen.

Syndicaat/vakbond

Organisatie die de belangen van de werknemers verdedigt.

Benito Mussolini

Fascistisch leider van Italië vanaf 1922, grondlegger van het fascisme.

Adolf Hitler

Fascistisch leider van Duitsland, grondlegger van het nazisme.

Ideologie

Geheel van ideeën over mens en maatschappij.

Militarisme

Het verheerlijken van militair vertoon (leger, uniformen…).

Corporatisme

Model waarbij werkgevers en werknemers per beroepstak in 1 organisatie zetelen.

Syndicalisme

Model waarbij aparte vakbonden opkomen voor de belangen van de werknemers.

Autarkie

Model waarbij een land ernaar streeft alles zelf te kunnen produceren.

Matteoti

Socialistisch politicus die werd vermoord door fascistische knokploegen.

Asmogendheden

Japan, Duitsland en Italië.

Expansionisme

De wil om uit te breiden.

Appeasement

Politiek waarbij je een agressieve tegenstander probeert te paaien met toegevingen.

Conferentie van München

Overleg tussen G-B, Duitsland, Frankrijk en Italië, waar toegevingen werden gedaan aan nazi-Duitsland in de hoop oorlog te voorkomen.