gw - begrippenlijst

Adolescentie

Adolescentie

De fase van persoonlijke ontwikkeling van kind naar volwassenheid

Anti-autoritaire opvoeding

Opvoeding die gekant is tegen iedere vorm van gezag

Antropologie

Studie van de overeenkomsten en verschillen tussen mensgroepen

Attributie

Oorzaken van het gedrag toeschrijven aan de persoon zelf (intern) of aan de omgeving (extern)

Autoritair

Gebaseerd op of het gebruik makend van macht

Babyboomers

Generatie geboren tussen 1945 en 1960, toen er een zogenaamde babyboom was: een grote toename van het aantal geboorten

Bevolkingspiramide

Grafische weergave (in piramidevorm) van de samenstelling (opbouw) van de bevolking naar leeftijd en geslacht

Cognitieve ontwikkeling

Verstandelijke ontwikkeling

Cortex

Hersenschors; buitenste deel van de hersenen

Co-ouderschap

Gezamenlijke opvoeding van de kinderen door gescheiden ouders

Delinquent

Een misdadiger

Deviant

Afwijkend

Etiket

Iemand een bepaalde kwalificatie geven, hem indelen in een bepaalde categorie, hem een label geven

Extramurale zorg

Hulpverlening voor mensen die thuis wonen (synoniem: ambulante zorg)

Fysieke volwassenheid

De volgroeidheid van een persoon wat de lichaamsbouw betreft en de ontwikkeling van de lichamelijke functies

Grootmotoriek

De grove lichaamsbewegingen (lopen, vangen met de armen ...)

Hechting

De emotionele en wederkerige relatie die opgebouwd wordt tussen de verzorger en de baby. De X begint kort na de geboorte en heeft zich voltooid rond 30 maanden.

Hechtingsstoornis

Psychische aandoening ten gevolge van het ontbreken van een veilige X als baby of peuter

Hypothalamus

Onderdeel van de hersenen dat onder meer de werking van de hormonen regelt

Intramurale zorg

Zorg waarbij de persoon opgenomen wordt in een voorziening (synoniem: residentiële zorg)

JAC

Jongeren Advies Centrum (= ambulante hulpverleningsdienst voor jongeren)

Jeugddelinquentie

Afwijkend gedrag waarin de jongeren een bepaalde gedragsnorm overtreedt die in de strafwet is vastgelegd

Kleinmotoriek

De handbewegingen

Lichamelijke ontwikkeling

Veranderingen in de lichaamsbouw en de sensomotorische ontwikkeling

Maatschappelijke kwetsbare jongeren

Jongeren die in hun proces van volwassenwording geen gelijke kansen krijgen om zich te ontwikkelen tot volwaardige deelnemers aan de samenleving

Maatschappelijke volwassenheid

Het zelfstandig en onder eigen verantwoordelijkheid een plaats kunnen innemen in de maatschappij

Mantelzorg

Aanvullende, niet beroepsmatige hulpverlening aan bejaarden, zieken een andere hulpbehoevenden, vaak door de eigen familie

Menopauze

Het definitief ophouden van de maandstonden

Midlifecrisis

Periode rond het veertigste levensjaar waarin men twijfelt aan datgene wat men doet of bereikt heeft

Morele ontwikkeling

Leren op het vlak van waarden: wat is goed, wat is kwaad

Oestrogeen

Hormoon dat zorgt voor de primaire en secundaire geslachtskenmerken bij meisjes

Persoonlijke volwassenheid

Het bereiken van een niveau van functioneren dat aangepast is aan de leeftijd

Prefrontale cortex

Voorste deel van de hersenen, verantwoordelijk voor intelligent en doelgericht gedrag, controleert ons gedrag

Primair verouderen

De graduele achteruitgang van het lichaam (het 'normale' X-proces)

Primaire geslachtskenmerken

De organen die rechtstreeks met de voortplanting verbonden zijn

Psychische ontwikkeling

De cognitieve ontwikkeling en de dynamisch-affectieve (gevoelens en innerlijke drijfkracht) ontwikkeling

Psychologie

De wetenschap die het innerlijke (gedachten, gevoelens en motivatie) en het gedrag van mens bestudeert

Puberteit

De lichamelijke volwassenwording

Secundair verouderen

Fysiologische veranderingen ten gevolge van ziekte, onbruik en misbruik van weefsels gecorreleerd met de chronologische leeftijd

Secundaire geslachtskenmerken

Het karakteristieke uiterlijk van een man en een vrouw

Self-fulfilling prophecy

Een veronderstelling, voorspelling die zichzelf waarmaakt (bv. kansarme kinderen zijn dom: je gaat ze als leerkracht voor een stuk negeren zodat ze ook effectief een achterstand oplopen en dus ook dommer worden )

Semimurale zorg

Zorg waarbij de persoon niet is opgenomen, maar wel een groot deel van de tijd in een voorziening verblijft (bv. een dagcentrum) (synoniem: semiresidentiële zorg)

Sociale controle

Een verschijnsel dat het gedrag van mensen beïnvloedt doordat men weet dat anderen op hen letten

Sociale druk

De invloed van de omgeving op het individu

Sociale ontwikkeling

Leren omgaan met anderen

Sociologie

De studie van de mens als sociaal wezen, als lid van en in relatie tot een bepaalde groep. De samenleving zelf is ook voorwerp tot studie.

Testosteron

Hormoon dat zorgt voor de primaire en secundaire geslachtskenmerken bij jongens

Thuiszorg

Professionele hulp bij hulpbehoevende mensen thuis, waarbij de hulpverlener bv. het huishouden deels overneemt

Vicieuze cirkel

Een noodlottige kringloop van oorzaak en gevolg

Actief luisteren

De ontvanger probeert te begrijpen wat de zender voelt of wat zijn boodschap betekent en dan zegt hij in zijn eigen woorden wat hij heeft begrepen en geeft zo de zender de gelegenheid om het te bevestigen, te verifiëren

Assertief

Op zo'n manier voor jezelf opkomen en uiting geven aan je gevoelens, verlangens en meningen, dat de ander duidelijk weet wat je bedoelt en dat de relatie of communicatie toch op een bevredigende manier kan blijven duren

Categoriseren

Het indelen van mensen in vakjes; het zien van andere mensen als anonieme leden van een groep met allemaal dezelfde eigenschappen

Complementair

Ze vullen elkaar aan

Deficiëntiebehoeften

Behoeften die voortkomen uit een tekort

Dispositionele attributie

Gedrag vanuit het karakter proberen te verklaren

Evasief gedrag

De situatie ontwijken, uitvluchten zoeken om niet te moeten communiceren

Extern rollenconflict

De rolverwachtingen die verbonden zijn aan verschillende sociale posities worden als tegenstrijdig ervaren

Intern rollenconflict

De rolverwachtingen die verbonden zijn aan één en dezelfde positie worden als tegenstrijdig ervaren

Meervoudig gedetermineerd

Bepaald door meerdere factoren

Mentaal gedrag

Processen als gedachten fantasieën, herinneringen

Organogram/organigram

Een schematische voorstelling van de sociale posities en hun onderlinge relaties van een organisatie.

Organisatie

Een groep die speciaal voor het realiseren van bepaalde doelstellingen wordt opgericht

Positie

De plaats die je inneemt in een maatschappelijk systeem, in een netwerk van sociale relaties

Positieset

Het geheel van sociale posities die iemand bekleedt

Positietoewijzing

Het 'krijgen' van een positie op basis van een kenmerk waarop men geen vat heeft, bijvoorbeeld afkomst

Positieverwerving

Het 'krijgen' van een positie door eigen inspanning zoals studie of hard werken

Primaire socialisatie

Het aanleren van algemene gedragingen die eigen zijn aan een bepaalde cultuur

Reactieve hechtingsstoornis (affectief verwaarlozingsyndroom)

Het is een sterk verstoorde en niet aan de ontwikkeling aangepaste sociale relatievorm. Deze personen kunnen zich niet op een gepaste manier emotioneel binden. Het ontstaat door een gebrek aan hechting in de eerste jaren van zijn/haar leven. Er zijn vaak sporen van vroegkinderlijke verwaarlozing.

Rol

Het verwachte gedrag dat aan een positie vasthangt

S-O-R-schema

Schema dat gedrag voorstelt als een proces van stimulus - organisme - reactie

Secundaire socialisatie

Het voorbereiden van de mens op het innemen van specifieke sociale posities en op het invullen van de rollen die verbonden zijn aan deze posities

Situationele attributie

Gedrag vanuit omstandigheden/omgeving porberen te verklaren

Sociaal aanzien

De waardering die de leden van een samenleving (=sl) hebben voor de manier waarop een positiebekleder zijn sociale positie waarmaakt

Sociale status

De waardering die de leden van een sl hebben voor een bepaalde sociale positie

Socialisatie

Proces waarbij een individu de waarden, normen, kennis, gewoonten en vaardigheden van zijn omgeving overneemt; het proces van inwijding in de cultuur van de groep waarin men leeft

Statussymbolen

Uiterlijke tekens van de sociale status van iemand

Stereotype

Een geheel van persoonlijkheidskenmerken die worden toegeschreven aan alle leden van een groep, zonder onderscheid te maken tussen de individuen die tot die groep behoren

Vergrijzing

Het ouder worden van de bevolking

Verzuiling

De indeling van een sl op basis van verschillende ideologieën, van verschillende opvattingen over mens, wereld en maatschappij.

Acculturatie

Het aanleren van andere cultuurelementen dan die van de eigen groep wanneer groepen met elkaar in contact komen. Voorbeeld: het dragen van westerse maatpakken in China.

Behaviorisme

Is een theorie waarbij gedrag verklaard wordt vanuit leerprocessen, nl. vanuit klassieke of operante conditionering.

Cerebellum

Kleine hersenen. Staat in voor balans, lichaamsbeweging.

Client-centered therapy (cliëntgerichte therapie)

Door Carl Rogers ontwikkelde therapie, waarbij de therapeut geen richting geeft aan de cliënt (=non-directief). Hij interpreteert of adviseert ook niet, tenzij ter aanmoediging of verheldering. Hij moet alleen een niet-beoordelende, accepterende atmosfeer scheppen. De theorie is immers dat de cliënt het beste zijn eigen problemen kent en ze het best kan hanteren.

Cognitieve dissonantie

X is de onaangename spanning die iemand ervaart bij tegenstrijdige overtuigingen, ideeën of opvattingen of bij handelen in strijd met de eigen overtuiging. De X-theorie van Leon Festinger is hierop gebaseerd.

Cognitieve psychologie

Is de tak van de psychologie die zich met cognitie bezighoudt, dus met processen als begrip, kennis, herinneringen en geheugen, probleem-oplossen en informatieverwerking.

Conformiteit

Is een verandering in het gedrag te wijten aan echte of ingebeelde invloed van anderen.

Deviant gedrag

Is gedrag dat de normatieve regels van een groep of van de maatschappij overtreedt

Empirische benadering

Heeft een wetenschappelijk basis: de onderzoeker toetst zijn voorspellingen in de empirie, door bijv. een experiment op te zetten. Voorbeeld: cognitieve-dissonantietheorie.

Enculturatie

Het overnemen van cultuurelementen in een maatschappij door mensen die er geboren zijn.

Ervaringsgerichte benadering

Heeft in feite geen wetenschappelijke basis. Men koppelt theorie aan persoonlijke ervaring. O.a. Freud en Rogers werkten zo.

Genderdysforie

Het voortdurend psychisch lijden en zich niet op zijn gemak voelen met de eigen sekse. Het gevoel geboren te zijn in een lichaam van de verkeerde sekse.

Geslachtsrolsocialisatie

Hierbij worden jongens en meisjes vanaf de geboorte anders gesocialiseerd en respectievelijk een instrumentele en sociaal-emotionele rol aangeleerd.

Hippocampus

Deel van het limbisch systeem. Belangrijk voor opslag van langdurige herinneringen en instandhouden van bestaande herinneringen. Wordt als eerste aangetast bij Alzheimer.

Identiteit

X is vooral het resultaat van keuzes die we maken op basis van onze ideeën over en onze betrokkenheid bij groepen (bijv. leeftijdsgenoten, land, geslachtsgenoten,...)

Informationele sociale invloed

Hierbij conformeren mensen zich aan anderen omdat ze écht geloven dat die anderen gelijk hebben.

Interseksualiteit

Bij X vertoont het lichaam zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken.

Klassieke conditionering

Is een vorm van leren waarbij een neutrale prikkel (de bel in het experiment van Pavlov) gekoppeld wordt aan een natuurlijke (=onvoorwaardelijke) prikkel (ruiken, zien van voedsel in het experiment van Pavlov). De neutrale prikkel wordt een voorwaardelijke prikkel. Hierbij zal de hond telkens beginnen te kwijlen wanneer hij de bel hoort.

Limbisch systeem

Zoogdierenbrein. Staat o.a. in voor emotie, geheugen (hippocampus), motivatie en genot.

Neurotransmitter

Boodschappers in het brein: via chemische overdracht worden signalen aan een volgende zenuwcel doorgegeven. Voorbeelden van X: adrenaline, serotonine,...

Normatieve sociale invloed

Hierbij conformeren mensen zich aan anderen om niet uitgesloten te worden van lidmaatschap van de groep, om spot te vermijden. Dit kan zelfs gebeuren in ondubbelzinnige situaties als het Asch-experiment: hier was het telkens duidelijk welke lijnen overeenkwamen en toch gaven verschillende proefpersonen, onder X, het verkeerde antwoord.