Biologie Begrippen hoofdstuk 3 (basisstof 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) VWO 4 | Quizlet

milieufactoren

factoren vanuit de omgeving die het fenotype beïnvloeden, bijvoorbeeld licht, temperatuur en opvoeding

allel

verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap in homologe chromosomen

karyogram

rangschikking van chromosomen naar grootte en in paren in een cel

nucleotiden

bouwstenen van DNA: een fosfaatgroep, desoxyribose en een stikstofbase

geslachtschromosomen

chromosomen die het geslacht bepalen; bij een vrouw gelijk in lengte en vorm en bij een man ongelijk in lengte en vorm

genoom

alle DNA-moleculen in een cel

gen

deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of meer erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap

karyotype

rangschikking van chromosomen naar grootte en in paren in een cel

aangeboren afwijking

aandoening of ziekte die in de baarmoeder ontstaat

genexpressie

het aanzetten en tot uiting komen van genen

autosomen

chromosomen die chromosomenparen vormen, dus geen geslachtschromosomen

DNA-sequentie

specifieke volgorde van de stikstofbasen

modificatie

verandering van het fenotype

genotype

de informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu

fenotype

alle waarneembare eigenschappen van een individu

erfelijke ziekte

aandoening die genetisch via de ouders wordt doorgegeven

basenparing

vaste stikstofbasen van de twee DNA-ketens zijn met elkaar verbonden: adenine met thymine en cystosine met guanine

homologe chromosomen

chromosomen van een paar die gelijk van vorm en lengte zijn

drager of draagster

persoon die heterozygoot is voor een eigenschap die recessief is

genetica

erfelijkheidsleer

homozygoot

het genenpaar voor een eigenschap bestaat uit twee gelijke allelen

heterozygoot

het genenpaar voor een eigenschap bestaat uit twee ongelijke allelen

locus

plaats van een gen in het chromosoom

genetische variatie

verscheidenheid in genotypen binnen een soort

recombinatie

ontstaan van genetische variatie (nieuwe combinaties van allelen)

dominant allel

allel dat altijd tot uiting komt in het fenotype

codominantie

fenotype waarbij beide allelen volledig tot uiting komen

recessief allel

allel dat alleen tot uiting komt in het fenotype als er geen dominant gen aanwezig is

intermediar

fenotype waarbij beide allelen van een allelenpaar als mengvorm tot uiting komen

onvolledig dominant allel

recessief allel; komt een beetje tot uiting in het fenotype bij een heterozygoot organisme

stamboom

overzicht van erfelijke familiegegevens

monohybride kruising

kruising waarbij je let op de overerving van één eigenschap waarbij slechts één genenpaar is betrokken

testkruising

kruising waarbij je uit de F1 kunt afleiden of een individu homozygoot of heterozygoot is voor een bepaalde eigenschap; je kruist hiervoor een individu met een homozygoot recessief individu

X-chromosoom

geslachtschromosoom; grootste van de geslachtschromosomen

Y-chromosoom

geslachtschromosoom; kleinste van de geslachtschromosomen, alleen bij mannen aanwezig

draagster

vrouw die heterozygoot is voor een autosomale of X-chromosomale recessieve aandoening

X-chromosomale overerving

overerving van genen die alleen in het X-chromosoom voorkomen

onafhankelijke overerving

overerving waarbij de genenparen in verschillende chromosomenparen liggen

dihybride kruising

kruising waarbij je let op de overerving van twee eigenschappen waarbij twee genenparen zijn betrokken

letale factor

allel dat in homozygote toestand geen levensvatbare cel of individu oplevert

multipele allelen

voor één erfelijke eigenschap bestaan drie of meer verschillende allelen

gekoppelde genen

genen die in hetzelfde chromosomenpaar liggen

gekoppelde overerving

overerving waarbij de twee genenparen in hetzelfde chromosomenpaar liggen

mitochondriaal DNA

DNA dat in mitochondriën zit en alleen via eicellen overerft naar een volgende generatie

onafhankelijke overerving

overerving waarbij de twee genenparen in verschillende chromosomenparen liggen

nature-nurturediscussie

discussie over de mate van invloed van genotype (nature) en milieu (nurture) op een organisme

epigenetica

wetenschap die het mechanisme bestudeert dat allelen aan- en uitzet en de invloed van milieufactoren hierop zonder dat de DNA-sequentie van het gen wordt gewijzigd