BuiteNLand 4 HAVO 3 Aarde Klimaat en landschap

begrippen 3.1 t/m 3.8 + 3.10

atmosferische circulatie

algemeen systeem van luchtstromen op aarde en de daarbij behorende lage- en hogedrukgebieden

corioliseffect

het effect dat luchtstromen een zijdelingse afwijking krijgen door de draaiing van de aarde; op het noordelijk halfrond is deze afwijking naar rechts, op het zuidelijk halfrond naar links (ook: wet van Buys Ballot)

hogedrukgebied

een gebied met een hoge luchtdruk dat ontstaat doordat lucht daalt

intertropische convergentiezone (ITCZ)

stabiel lagedrukgebied rond de evenaar waar het warm is en door opstijgende lucht veel buien voorkomen

lagedrukgebied

een gebied met een lage luchtdruk dat ontstaat doordat lucht opstijgt

mondiale windsystemen

algemeen systeem van luchtstromen op aarde en de daarbij behorende lage- en hogedrukgebieden (ook: atmosferische circulatie)

passaat

wind die van de subtropische hogedrukgebieden (30º N.B. en Z.B.) richting de evenaar waait; op het noordelijk halfrond komt deze uit het noordoosten, op het zuidelijk halfrond uit het zuidoosten

wet van Buys Ballot

het effect dat luchtstromen een zijdelingse afwijking krijgen door de draaiing van de aarde; op het noordelijk halfrond is deze afwijking naar rechts, op het zuidelijk halfrond naar links (ook: corioliseffect)

moesson

wind die van de subtropische hogedrukgebieden richting de evenaar waait, die vervolgens kruist en van richting verandert; op het noordelijk halfrond komt de moesson uit het zuidwesten, op het zuidelijk halfrond uit het noordwesten

klimaatclassificatie van Köppen

indeling van klimaten op basis van de samenhang tussen klimaat en natuurlijke plantengroei

klimaatfactoren

oorzaken voor klimaatverschillen: breedteligging, gebergten, type oppervlak

klimaatgebied (klimaatzone)

groot gebied met sterke overeenkomsten in klimaat

koude zeestroom

zeestroom afkomstig uit een kouder gebied

oceanische circulatie

containerbegrip voor alle oceaan- en zeestromen

warme zeestroom

zeestroom afkomstig uit een warmer gebied

aride zone

landschapszone gekenmerkt door een lage hoeveelheid neerslag, waardoor woestijn en steppe overheersen

landschapszone

groot gebied met sterke overeenkomsten in landschap

tropische zone

landschapszone rond de evenaar, gekenmerkt door tropisch regenwoud, savanne en tropische landbouw

boreale zone

landschapszone gekenmerkt door grote verschillen in temperatuur tussen zomer en winter, waarbij de winters koud zijn; er groeit hier hoofdzakelijk naaldwoud

gematigde zone

landschapszone gekenmerkt door milde winters, koele zomers en voldoende vocht, waardoor er loofbossen groeien; momenteel is deze zone dichtbevolkt en in hoge mate in gebruik voor landbouw

polaire zone

landschapszone rond de polen met ijskappen, gletsjers en toendra

subtropische zone

landschapszone op de overgang van aride en gematigde zones, vaak gekenmerkt door droogtetolerante vegetatie

dynamisch systeem

een systeem dat voortdurend in verandering is, zoals landschap; een landschap bestaat immers uit geofactoren die elkaar beïnvloeden (systeem), waardoor het landschap steeds opnieuw verandert (dynamisch)

geofactoren

factoren waaruit landschappen zijn opgebouwd en die van invloed zijn op het ontstaan en veranderen van die landschappen; hiertoe behoren: ondergrond (gesteente en reliëf), klimaat, de mens, bodem, water, lucht, plantenwereld en dierenwereld

versterkt broeikaseffect

extra opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen door de mens

drainage

met behulp van buizen versneld afvoeren van water

duurzaam landgebruik

landgebruik gericht op behoud van de kwaliteit van de bodem

irrigatie

het opbrengen van water om natuurlijke vochttekorten te verminderen

landdegradatie

afname van de kwaliteit van de bodem of ondergrond door processen als versnelde bodemerosie en verzilting

ontbossing

verwijdering van bos, waarna de vrijgekomen grond voor onbepaalde tijd voor andere doeleinden, meestal landbouw, wordt gebruikt

overbeweiding

het laten grazen van te veel vee, waardoor de vegetatie zich onvoldoende kan herstellen

versnelde bodemerosie

wegspoelen of wegwaaien van bodemdeeltjes doordat de mens de vegetatie verstoord heeft

verwoestijning

proces van landdegradatie in relatief droge gebieden, waardoor opnieuw ontkiemen van planten ernstig bemoeilijkt wordt

verzilting

ophoping van zout in onder andere slecht gedraineerde irrigatiegebieden

intensiteit van de neerslag

heftigheid van de neerslag; een onweersbui heeft een hogere intensiteit dan een druilerige dag

irrigatielandbouw

landbouw waarbij water wordt opgebracht om natuurlijke vochttekorten te verminderen

mediterrane landbouw

landbouw die is aangepast aan de zomerse droogte van het Middellandse Zeeklimaat

mediterrane vegetatie

vegetatie die is aangepast aan de zomerse droogte van het Middellandse Zeeklimaat

Middellandse Zeeklimaat

klimaat met een milde winter en een hete, droge zomer

variabiliteit in neerslag

jaarlijkse verschillen in neerslag; het ene jaar valt er meer neerslag dan het andere

waterbalans

het verschil tussen de beschikbare en de benodigde hoeveelheid water

afspoeling

bodemerosie van de bovenste laag van een bodem

biologische landbouw

vorm van landbouw waarbij zo veel mogelijk met natuurlijke middelen wordt gewerkt

druppelirrigatie

systeem waarbij minimale hoeveelheden irrigatiewater met slangen of buizen naar de gewassen worden gebracht

erosie

het meenemen van los materiaal door wind, water en ijs

geulerosie

bodemerosie die zo ver gevorderd is dat er geulen worden gevormd

sedimentatie

het neerleggen van sediment door water, wind en ijs

verwering

het geleidelijk uiteenvallen van gesteente onder invloed van allerlei externe factoren, zoals het uitzetten en krimpen van gesteente door temperatuurverschillen, plantenwortels, gravende dieren en allerlei chemische processen