Geography Exam 2025

Thema 5 examen leerstof 2025

Verwering

Proces waarbij gesteenten worden aangetast/afgebroken door weerselementen of door organismen

Soorten verwering

• Mechanische verwering (zonder verandering chemische samenstelling)

• Chemische verwering (verandert chemische samenstelling steen)

• Organische verwering (verandert steen adhv organismen en planten)

Soorten mechanische verwering

• vorst werking

• schurende werking v. wind en water beladen met zand en grind

Welke soort verwering zien we hier?

Mechanische verwering, vorstwerking

Welke soort verwering zien we hier?

Mechanische verwering, schurende werking v. wind en water beladen met zand en grind

Chemische verwering + wnr treden ze het sterkste op?

Water tast, samen met de erin opgeloste stoffen, gesteenten aan door chemische reacties

Ze zijn het sterkste bij:

• hoge temperatuur

• veel neerslag

• hoge zuurtegraad

Soorten chemische verwering

• Oxidatie van ijzer

• oplossing v. kalksteen in water

Welke soort verwering

Chemische verwering, oxidatie van ijzer

Soort verwering?

Chemische verwering, oplossing v kalksteen in water

Voorbeelden organische verwering

• Plantenwortels (ankor wat)

• Korstmossen

• bodemverstoring (mollen, muizen, regenwormen)

Chemische verwering, stalactiet, stalagmiet

Definitie hellingsprocessen

Wanneer verweerde gesteente door zwaartekracht naar beneden valt, glijdt, vloeit of kruipt

Soorten hellingsprocessen

• massabeweging

• vloeien (afspoeling)

• menselijk activiteit

Soorten massabeweging

• afstorting: vallen/abrasie

• aardverschuiving: glijden

• bodemkruip

Afstorting

rotsen die als gevolg van verwering breken en naar beneden vallen

Abrasie

rotsen die als gevolg van sterke golfslag uitslijten en afstorten

Aardverschuiving: glijden

samenhangende massa glijdt v. een helling af. Deze aardverschuiving gebeurt meestal op een met water verzadigde klei op leemgrond

Soort hellingsproces

Massabeweging, afstorting

Soort hellingsproces

Massabeweging, aardeverschuiving

Bodemkruip

Bodemmateriaal kruipt heel traag naar beneden. Je ziet het niet maar wel het resultaat ervan: bomen met kromme stammen, overhellende elektriciteitspalen, scheuren in huizen

Afspoelingserosie: vloeien

Bodemdeeltjes komen los en verplaatsen zich door water

• diffuse afspoeling

• geulerosie

• modderstroom

Menselijk activiteiten (hellingsprocessen)

• ontbossing(vegetatie houdt grond bijeen zonder erodeert makkelijker)

• bebouwing (door extra druk kan bovenste laag grond schuiven)

• mijnbouw en wegenaanleg (steile hellingen, explosies, zware machine, hevige trillingen, etc.

Stroombekken (waterscheidingskam?)

Het landoppervlak dat door een bepaalde stroom en haar bijrivieren gedraineerd wordt. Alle neerslag v. stroombekken komt uiteindelijk via bijrivieren terecht in deze stroom.

Waterscheidingskam?

scheidingslijn v. stroombeken

Verval

Hoogte verschil v. een rivier over een bepaald afstand (hoogte)

Verhang

maat voor de hellingsgraad v. een rivierstuk

—> geeft aan hvl m een rivier per km daalt

Waar is de grootste verhang bij een rivier?

Grootste verhang → bovenloop

komt overeen met een groote stroomsnelheid

kleinste verhang → benedenloop

Debiet

geeft aan hvl water per seconde voorbijstroomt (m³/s)

bij hol groter stroomsnelheid en m³ dan bij bol

Erosie

Start als deeltjes loskomen vanuit de bedding en in beweging worden gebracht

Waar is erosie het sterkste? en waarom

in de bovenloop want daar in de grootste stroomsnelheid

Waarom is er een hogere stroomsnelheid nodig voor erosie van klein dan zand?

Kleine deeltjes kleven stevig aan elkaar en de rivier prikt ze pas op bij een grotere stroomsnelheid

Transport

om bewegende deeltjes te vervoeren is minder energie nodig dan om het los te maken v. de bodem

Waarom snijdt ee rivier zich nauwelijks nog in ter hoogste v/d middenloop

strommsnelheid v/d water is minder snel

Soorten transport

• suspensie

• oplossing

• rollen en glijden

• saltatie (sprongsgewijze)

Sedimentatie/ afzetting

zodra de stroomsnelheid daalt worden de meegevoerde deeltjes afgezet (1st grind dan zand silt leem en in stilstaandwater klei)

Kenmerken bovenloop

• verhang groot (verval)

• stroomsnelheid hoog (veel erosie)

• Verticale erosie/ insnijding

• puin schuurt over bedding waardoor meer materiaal loskomt

Kenmerken middenloop

• debiet groter (zijrivieren meer water aan voeren)

• doordat het minder steil is daalt stroomsnelheid en erosie

• vooral transport

Kenmerken benedenloop

• Verval klein

• stroomsnelheid traag

• vooral fijne deeltjes bezinken

• sedimentatie overheerst

Mondingstypes

-delta

-estuarium

Delta uitmonding

Bij de monding v. een stroom in een meer of zee met een klein getijdeverschil zal alle meegevoerde puin afgezet worden in een waaiervormig structuur. Veel vruchtbare grond rond die regio vb. nijldelta

Estuarium uitmonding

Wanneer stromen uitmonden in een zee of oceaan met een groot getijverschil zal door het in- en uitstromende zeewater een brede trechtermonding of estuarium gevormd worden. vb estuarium vd schelde

Wat is GIS?

Geografische

Informatie

Systeem

Een informatiesysteem waarmee ruimtelijke gegevens worden opgeslagen, beheerd, bewerkt, onderzocht en gepresenteerd (info kan in lagen vergeleken worden)

Urbanisatie

 Men werkt en woont in de binnenstad. (tijdens IR tot 19e eeuw)

Suburbanisatie

Werkgelegenheid in de binnenstad en woningen verschuiven naar de stadsrand (19de-1960)

Rurbanistatie

Werkgelegenheid zwemt uit over een grotere ruimte. Het wonen verschuift nog verder van de binnenstad en eist nadrukkelijk ruimte op in het platteland.

Re-urbanisatie

Jonge alleenstaanden en jonge gezinnen vinden het terug aantrekkelijk om te wonen in de kernstad v. steden als Ghent, Antwerpen, Leuven of Hasselt

Welke stedelijke kenmerken krijgt het platteland?

1. morfologische verstedelijking

2. sociaal-economische verstedelijking

3. functionele verstedelijking

4. sociologische verstedelijking

Morfologische verstedelijking

De agrarische bewoningsvorm (met boerderijen) wordt verdrongen door de stedelijke bewoningsvorm (met o.a rijwoningen, appartementen) Bevolkingsdichtheid en de bebouwde oppervlakte nemen toe.

Sociaal-economische verstedelijking

De overwegende agrarische beroepsbevolking wordt verdrongen door bevolking werkzaam in de secundaire sector (industrie) en vooral tertaire sector (handel en diensten) Gevolg: pendel, men woont op het platteland maar werkt in de stad forenzen)

Functionele verstedelijking

Stedelijke functies komen nu ook voor in dorpskernen (bijv. supermarkt, sporthal, scholen, banken etc)

Sociologische verstedelijking

De oorspronkelijke gesloten landelijke gemeenschap, met sterke sociale controle, wordt verangen door een open gemeenschap, met weinig sociale controle —> afstandelijke stadsmentaliteit

Ruimtelijk ordening Belgie v/s Nederland

Vlaanderen:

• veel versnippering

• veel lintbebouwing

Nederland:

• weinig versnippering

• geen lintbebouwing

Verschil?

Vlaanderen eerste RO wet in 1962 en Nederland in 1922

Wat betekent welke kleur?

Rood → woongebied

Geel → agrarische gebied

Groen → natuur

Paars → industrie

oranje → recreatie

blauw → zone voor openbare nut

Ruimtelijk structuurplannen levels

RSV (ruimtelijk structuurplan vlaanderen)

PRS (provinciaal ruimtelijk structuurplan)

GRS (gemeentelijk ruimtelijk structuurplan)

Welke waarden kan een plaats hebben?

• cultuurhistorische waarden

• Esthetische waarden

• natuur/wetenschappelijke waarden

Duurzaamheid in ruimtelijkgebruik

Voldoende ontwikkeling huidige generatie, zonder afbreuk te doen aan die v. toekomstige gen

Probleem en oplossing: groot ruimtebeslag en spreiding v. functies

probleem:

• dure aanleg v. infrastructuur

• dure dienstverlening

• te weinig open ruimte/ natuur

• stijgende hitte (hitte eiland)

Oplossing:

• staatsinbreiding (brownfield sites)

• kleiner bouwen en hoogbouw (verdichten)

• verwerven v. functies (sporthal school ook na school)

Probleem en oplossing: Verschillende woontypologieën

probleem:

• te veel te grote woningen met tuin of grote appartementen

oplossing:

• alternatieve woonvormen

  → kangaroewoningen

  → tiny houses

  →cohousing

Probleem en oplossing: sociale segregatie

probleem:

• sociale ongelijkheid/ scheiding tussen delen v/d stad

• In armere delen; negatieve invloed, onderwijs, werkloosheid, minder ontwikkelingskansen

Oplossingen:

• place based, oude gebouwen renoveren of vervangen om nieuwe rijke mensen aan te trekken ( nadeel buurt kan te duur worden)

• people based: ontmoetingsplaatsen creëren op openbare ruimtes

Probleem en oplossing: verlies v. landschapselementen

probleem:

• door steeds meer bebouwing en verharding worden landschappen aangetast

oplossing:

• natuurcompensatie

  • Financiële bijdragen bij bouwvergunning

  • gelijkwaardig natuur aanplanten op een andere plaats

Probleem en oplossing: Afwatering v neerslag

probleem:

• steeds meer bodem wordt ondoorlatend

  • meer droogte omdat water niet in grond kan doordringen

  • overstromingen bij regenweer

oplossingen:

• Blue Deal

  • beperkte percentage verharding per woning

  • ontharding

  • aanleggen v. wachtbekkens

  • groenblauwe dooradering

Hitte-eiland

probleem:

• stenen en verharding houden de warmte vast

  • hierdoor kan het tot 4 °C warmer worden in de stad

    Oplossing:

    • afkoeling met water (thailand)

    • Groendaken / lichte kleuren

    • meer vegetatie

Mobiliteit

probleem:

• door verspreide bebouwing werkt het openbaar vervoer niet efficient

  - meer gebruik v/d auto wat leidt tot congestie (file) parkeerproblemen, luchtvervuiling, minder veiligheid

oplossing:

• Bevolking bewust maken v. hun bijdrage

• investeren in fietsverbindingen

• Promoten openbaar vervoer

• invoeren zone 3

• 1richtings straat

• Invoeren lage emissiezones

    1.

sneeuw, (valt dan dat er wegsmelt, ontstaat er een ijsmassa die door het haar gewicht traag naar beneden glijdt)

2

korrelsneeuw

3

firn: zodra lucht uitgeperst wordt en smeltwater tussen de korrelsneeuw bevriest, ontstaan er grotere ijskorrels (heeft een felle witte kleur)

4

gletsjerijs, zodra de druk nog verder toeneemt krijgt het compacte gletsjerijs en opvallende blauwe kleur

A

firnbekken: het hoog gelegen brongebied v. een gletsjer

1

cirque: komvormige nis met steile wanden waarin sneeuw zich opstapelt, door de druk v. bovenliggende lagen wordt deze sneeuw omgezet tot gletsjerijs

2

drempel met ijsval, waar het firnbekken verlaat is de helling stijl en verhoogt tegelijk de snelheid van het glijdende ijs

3

gletsjerspleten

B

Gletsjertong: het langgerekte deel van een dalgletsjer beneden het firnbekken

krassporen, de harde rotsbodem onder een gletsjer wordt glad geschuurd en vertoont vaak lange krassporen

Erosie door gletsjer dal

U-vormig trogal vaak met zeer grote afmetingen

Morene

-puin dat door gletsjer meegevoerd of afgezet wordt

Kenmerken:

• sterk uiteenlopende korrelgrootte (v. fijn tot grote blokken)

• puin ongesorteerd en weinig/ niet afgerond

a

Grondmorene:

puin op de bodem van de gletsjer

b

Middenmorene:

bij de samenvloeiing van 2 gletsjers versmelten 2 zijmorenes tot middenmorene = strook puin midden v/d net gevormde grote gletsjer

c

Eindmorene:

puin dat, na ht afsmelten v. het ijs, als een grote boog afgezet wordt rond het einde V/h gletsjerfront

5

Gletsjerfront:

Aan het einde v/d gletsjertong smelt het ijs.

6

Gletsjerpoorten: smeltwater verzamelt zich en stroomt met grote kracht naar buiten via 1 of meer gletsjerpoorten

gletsjermelk

fijn gemalen puin kleurt dit smeltwater wit

Fjord

diepe, smalle inham in de kustlijn, meestal omringd door steile rotswanden, die is ontstaan door gletsjererosie.

leg uit

1. gletsjer in volle actie; volle ijstijd

2. na ijstijd smelt het ijs → U-vormig trogdal

Firth

schotse fjord

1. firnbekken

2. gletsjerspleten

3. gletsjertong

4. zijgletsjer

a. zijmorene

b. middenmorene

c. grondmorene

1. gletsjer

2. horn

3. cirque

4. hangende vallei

5. gletsjerkrassen

6. U-dal

alles

A firnbekken

B Gletsjertong

1 cirque

2 drempel met ijsval

3 gletsjerspleten

4 drempel met ijsval

5 gletsjerfront

6 gletsjerpoorten

a grondmorene

b middenmorene

c eindmorene

1 Maas

2 Jeker

3 Ourthe

4 Vesder

5 Amblève

Gemiddelde verhang

3 manieren ontstaan waterval

1. afstortingsmateriaal de loop verspert

2. wnr harde en zachte lagen elkaar afwisselen, waarbij de zachte lagen wegspoelen en de harde lagen loodrecht afbreken

3. Hoofddal sneller uitscheurt dan zijdal