neurobiologie hc 10

Fylogenetische ontwikkeling

De ontwikkeling van een individu van bevruchting tot de dood.

Behavioral genetics

Bestudeert erfelijkheid van gedrag en cognitie via tweeling- en adoptieonderzoek.

Monozygotische tweelingen (MZ)

Identieke tweelingen met exact dezelfde genen.

Dizygotische tweelingen (DZ)

Twee-eiige tweelingen met ongeveer 50% gedeelde genen.

Heritability

Het aandeel van genetische variatie dat verantwoordelijk is voor individuele verschillen in een populatie.

Unshared environment

Factoren die individuen binnen hetzelfde gezin verschillend maken.

Shared environment

Factoren die individuen binnen hetzelfde gezin gelijk beïnvloeden.

Epigenetische invloeden

Omgevingsfactoren beïnvloeden de expressie van genen.

Gen-omgeving correlatie

Het genotype beïnvloedt de omgeving die iemand kiest.

Gen × omgeving interactie

Eigenschap ontstaat door specifieke combinatie van genen en omgeving.

Hersenontwikkeling

Proces waarin hersenen groeien en specialiseren door interactie tussen genen en omgeving.

Embryonale ontwikkeling

Hersenen ontstaan uit de neurale buis, gevormd uit het ectoderm van de embryonale plaat.

Proliferatie en differentiatie

Vorming van nieuwe hersencellen (neuronen en gliacellen) tussen week 4 en 24 na bevruchting.

Migratie

Verplaatsing van neuronen naar hun juiste positie via gliacellen; voltooid bij geboorte.

Synaptogenese

Vorming van synapsen tussen neuronen; piekt rond 15 maanden, verschillend per hersengebied.

Pruning

Het verwijderen van overbodige synaptische verbindingen zodat efficiënte netwerken overblijven.

Myelinisatie

Vorming van myeline rond axonen om signaalgeleiding te versnellen; duurt tot in de jongvolwassenheid.

Microcefalie

Te kleine hersenen door te weinig neuronvorming.

Macrencefalie

Te grote hersenen door overmatige celgroei.

Lissencefalie

Hersenen zonder windingen door fouten in neuronmigratie.

Foetaal alcoholsyndroom

Ontstaat door alcoholgebruik tijdens zwangerschap; veroorzaakt hersen- en gezichtsafwijkingen.

Experience-expectant processen

Verwachte ervaringen in vroege levensfase die nodig zijn voor normale ontwikkeling (zoals taal en gezichtsherkenning).

Experience-dependent processen

Unieke ervaringen die het brein levenslang blijven vormen (zoals viool leren spelen).

Infancy

Periode van geboorte tot ±18 maanden waarin hechting, sociale herkenning en gezichtsverwerking zich ontwikkelen.

Vroege auditieve herkenning

Baby’s herkennen de stem van hun moeder en klanken van hun moedertaal kort na geboorte.

Gezichtsvoorkeur bij baby’s

Pasgeborenen kijken liever naar gezichten, vooral naar de ogen; herkennen moeder na 2–3 dagen.

Fusiform Face Area (FFA)

Betrokken bij gezichtsherkenning; ontwikkelt zich verder tijdens de kindertijd; schade veroorzaakt prosopagnosie.

Dyadische interactie

Interactie tussen baby en volwassene.

Triadische interactie

Interactie tussen baby, volwassene en object; basis voor joint attention.

Joint attention

Het samen richten van aandacht op hetzelfde object of gebeurtenis.

Motor mimicry

Automatisch nadoen van bewegingen van anderen; aanwezig vanaf geboorte.

Emotional contagion

Automatisch overnemen van emoties van anderen; ondersteunt empathie.

Like-me hypothese

Baby’s begrijpen anderen door te ervaren dat anderen “zoals zijzelf” zijn.

Spiegelneuronen

Neuronen die zowel actief zijn bij het uitvoeren als bij het observeren van handelingen; mogelijk basis voor imitatie en empathie.

Taalontwikkeling

Leren van communicatie door sociale interactie; bevorderd door ouderlijke sensitiviteit en babygerichte spraak (motherese).

Motherese

Babygerichte spraak met hoge toon en langzaam tempo; ondersteunt taalontwikkeling.

Theory of Mind (ToM)

Vermogen om gedachten, gevoelens en intenties van anderen te begrijpen en voorspellen; expliciete ToM ontwikkelt rond vier jaar.

False-belief test

Meet of kinderen begrijpen dat anderen verkeerde overtuigingen kunnen hebben.

Violation of expectation

Baby’s reageren (kijken langer) op situaties die niet overeenkomen met hun verwachtingen.

Hersenbasis van ToM

Impliciete ToM nog onduidelijk; expliciete ToM activeert TPJ en mPFC.

Empathie volgens Decety en Svetlova

Ontwikkelt in drie fasen

Affectieve arousal

Aangeboren respons op emoties van anderen; hersengebieden

Begrijpen van emoties

Ontwikkelt in de vroege kindertijd; gerelateerd aan mentalizing.

Emotionele regulatie

Volledig ontwikkeld in volwassenheid; betrokken hersengebied

Adolescentie

Periode van puberteit tot volwassenheid; gekenmerkt door hormonale, sociale en neurologische veranderingen.

Prefrontale cortex

Rijpt langzaam; belangrijk voor planning, impulscontrole en zelfregulatie.

Ventrale striatum

Betrokken bij beloning en motivatie; gevoelig voor sociale invloed van leeftijdsgenoten.

Peers

Leeftijdsgenoten beïnvloeden beslissingen en sociaal gedrag via beloningssystemen.