Starożytny Bliski Wschód (oprócz Mezopotamii)

Persowie

lud indoeuropejski (indoirański), który przybył na Wyżynę Irańską w II tysiącleciu p.n.e.

Dynastia Achemenidów

perska dynastia panująca od VI wieku p.n.e.

Cyrus Wielki

twórca imperium perskiego, zdobywca Babilonu (539 r. p.n.e.)

Dariusz Wielki

kontynuator ekspansji, reformator administracji

Satrapie

prowincje w imperium perskim, zarządzane przez satrapów

Tolerancja religijna

podbite ludy mogły zachować wiarę i język, płacąc podatki i dostarczając wojska

Upadek imperium perskiego

podbój przez Aleksandra Wielkiego (IV w. p.n.e.)

Egipt

państwo starożytne nad Nilem, zjednoczone ok. 3100 r. p.n.e. przez faraona Narmera

Nil

rzeka zapewniająca żyzność ziemi i transport ("Egipt jest darem Nilu" – Herodot)

Okresy historii Egiptu

Wczesnodynastyczny (ok. 3000–2700 p.n.e.), Stare Państwo (2700–2200 p.n.e.), Średnie Państwo (2000–1700 p.n.e.), Nowe Państwo (1550–1100 p.n.e.), Epoka późna, okres ptolemejski, rzymski

Faraon

absolutny władca, najwyższy kapłan i sędzia, po śmierci bóg

Wezyr

najwyższy urzędnik, zarządza administracją

Kapłani

wykształceni, przewidywali wylewy Nilu, posiadali majątki

Pismo egipskie

hieroglificzne, hieratyczne, demotyczne

Religia egipska

politeistyczna, bogowie (Ra, Izyda, Ozyrys, Horus, Seth, Ptah)

Życie po śmierci

wiara w sąd Ozyrysa i potrzebę zachowania ciała (mumifikacja)

Kultura egipska

monumentalna architektura (świątynie, piramidy), idealizowana sztuka

Fenicja

kraina na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego, górzysta i lesista

Ustrój Fenicji

państwa

Gospodarka Fenicji

handel morski, rzemiosło, tkaniny purpurowe, szkło

Kolonie fenickie

zakładane od IX w. p.n.e., m.in. Kartagina

Religia fenicka

politeistyczna, z wpływami Egiptu i Mezopotamii

Osiągnięcia Fenicjan

alfabet fenicki (22 spółgłoski) – podstawa pisma greckiego; rozwinięte rzemiosło szklarskie; wprowadzenie monet z kruszcu w handlu

Hebrajczycy (Izraelici)

lud semicki, pochodzący z Mezopotamii (Abraham, XIX w. p.n.e.)

Kanaan

ziemia obiecana, obszar dzisiejszego Izraela i Palestyny

Exodus

ucieczka Hebrajczyków z Egiptu pod wodzą Mojżesza (XIII w. p.n.e.)

Zjednoczone Królestwo Izraela

rządy Saula, Dawida i Salomona (X–IX w. p.n.e.)

Rozpad królestwa

po śmierci Salomona: królestwa Izraela i Judy

Podboje żydowskich królestw

Asyryjczycy (VIII w. p.n.e.) → Izrael; Babilończycy (586 p.n.e.) → Judy

Niewola babilońska

przymusowe przesiedlenie Żydów (VI w. p.n.e.), zakończone po zdobyciu Babilonu przez Cyrusa (538 p.n.e.)

Religia żydowska

monoteizm (wiara w jednego Boga