H7 Mind–Brain, Vrije Wil en Bewustzijn – Oefenflashcards

Deze 170 Nederlandstalige vraag-antwoordflashcards behandelen de belangrijkste begrippen, theorieën, experimenten en filosofische discussies uit het college ‘Mind–Brain, Vrije Wil en Bewustzijn’. Ze beslaan dualisme, materialisme, functionalisme, bewustzijnsvormen, vrije wil, onbewuste processen, embodied cognition en klinische toestanden zoals coma.

grondslagen

Het fundamentele filosofische en wetenschappelijke vraagstuk dat onderzoekt hoe de immateriële geest (denkprocessen, bewustzijn, gevoelens) zich verhoudt tot het materiële, fys

Welke drie hoofdvisies worden besproken als oplossingen voor het mind-brain-probleem?

Dualisme, materialisme en functionalisme.

Wat is de kern van het dualisme?

Dat geest en lichaam twee fundamenteel verschillende substanties/dimensies zijn.

Welke rol speelt de ziel in religieus dualisme?

De ziel is een door God geschapen, onsterfelijke entiteit die tijdelijk in het lichaam huist en richting en waarden geeft.

Hoe verklaart de demonologische visie psychopathologie?

Als het resultaat van bezetenheid door een kwade geest.

Wat was Platons opvatting over de menselijke ziel?

Dat ze afkomstig is uit het perfecte rijk van de kosmos, het lichaam overleeft en aangeboren kennis bevat.

Welke bijdrage leverde Descartes aan het dualisme?

Hij verdedigde het cartesiaans dualisme waarin de immateriële ziel losstaat van biologische hersenprocessen.

Wat bedoelt men met cartesiaans dualisme?

Een theorie waarin de geest radicaal verschilt van en onafhankelijk is van het lichaam en het brein.

Waarom was dualisme aantrekkelijk voor vroege psychologen?

Het gaf hun een eigen onderzoeksgebied dat neurowetenschappers niet konden claimen.

Welke hedendaagse filosoof stelt dat dualisme nog steeds de intuïtieve houding van leken is?

David Chalmers.

Wat is volgens dualisme de relatie tussen bewustzijn en handelen?

Alle handelingen worden vooraf goedgekeurd door het bewuste zelf, dat de handelende eenheid vormt.

Noem de drie voorwaarden voor vrije wil volgens Walter (2001).

Er moet een keuze zijn, de actie moet uit het individu zelf komen en het resultaat zijn van rationele deliberatie.

Wat is het interactieprobleem binnen het dualisme?

De vraag hoe een immateriële geest een materieel lichaam kan beïnvloeden.

Wie confronteerde Descartes met het interactieprobleem?

Prinses Elizabeth van Bohemen.

Wat stelde Locke (1690) als probleem voor het dualisme?

Dat veel mentale functies onbewust plaatsvinden, zoals tijdens de slaap.

Hoe verklaarde Leibniz onbewuste processen?

Met zijn theorie van monaden, energierijke zielseenheden die op verschillende niveaus opereren.

Wat zijn volgens Leibniz ‘simpele monaden’?

Eenvoudige eenheden die alle massa vormen, met onbewuste en ongeorganiseerde perceptie.

Wat zijn ‘gevoelige monaden’ volgens Leibniz?

Monaden in levende organismen die genot en pijn kunnen ervaren, maar niet kunnen redeneren.

Wat zijn ‘rationele monaden’ in Leibniz’ systeem?

Monaden die overeenkomen met het menselijke bewuste denken en reflectie mogelijk maken.

Wie of wat vormen de ‘superieure monaden’ bij Leibniz?

Een hoogste entiteit die alle andere monaden controleert; voor Leibniz God.

Welke term gebruikte Kant voor onbewuste representaties?

Dunkle Vorstellungen (donkere representaties).

Hoe droegen ontdekkingen over reflexen bij aan de kritiek op dualisme?

Ze toonden dat sommige handelingen subcorticaal verlopen zonder bewuste tussenkomst, waardoor bewustzijn minder centraal leek.

Wat gebeurde er met ‘flogiston’ in de wetenschapsgeschiedenis?

Het werd verworpen toen bleek dat verbranding draait om chemische reacties met o.a. zuurstof.

Wat was de ‘vital force’-hypothese?

Het idee van een levenssubstantie die alle levende materie doordringt.

Welke ontdekking van Wöhler (1828) ondermijnde de vital-force-theorie?

Hij synthetiseerde een organische stof uit anorganische componenten, wat toonde dat leven chemisch verklaarbaar is.

Wat impliceert materialisme over de geest?

Dat de geest niets anders is dan hersenprocessen; geest = brein.

Wat wordt ook wel ‘eliminatief materialisme’ genoemd?

Een materialistische visie die mentale begrippen volledig reduceert tot hersenactiviteit.

Welke filosofe pleitte ervoor volkspsychologie vaarwel te zeggen?

Patricia Churchland.

Wat verstaat men onder ‘volkspsychologie’ volgens Churchland?

De alledaagse, onbewezen overtuigingen die leken hebben over psychische werking.

Welk experiment van Milgram vormt een uitdaging voor het idee van bewuste morele controle?

Het gehoorzaamheidsexperiment waarbij 65% dodelijke schokken toediende.

Wat is het identiteit-probleem voor materialisme?

Hoe verschillende hersencoderingen in twee breinen tot dezelfde subjectieve ervaring kunnen leiden.

Welke rol speelden de eerste cybernetici in het debat over materialisme?

Ze probeerden intelligentie te bouwen door een brein na te maken, gebaseerd op materialistische aannames.

Wat demonstreerden Turing-machines over hardware versus software?

Dat dezelfde informatie en algoritmen op verschillende fysieke systemen uitgevoerd kunnen worden.

Hoe definieert functionalisme een mentale staat?

Door de functie van de informatieverwerking, niet door de fysieke drager ervan.

Wat voorspelt machinefunctionalisme over de geest?

Dat de geest gekopieerd kan worden naar een andere Turing-machine indien de informatiecode behouden blijft.

Wat is het beroemde teleportatiegedachte-experiment van Parfit?

Een persoon wordt ‘gebeamd’; vraag is of identiteit en geest behouden blijven.

Hoe zou Descartes volgens het experiment reageren op teleportatie?

Hij zou stellen dat de immateriële geest niet meebeamt, dus verloren gaat.

Wat is volgens functionalisme cruciaal voor het overleven van de geest bij teleportatie?

Dat de informatie-configuratie intact blijft, ongeacht het materiaal.

Wie schreef ‘The Robot’s Rebellion’ en wat betoogt hij?

Keith Stanovich; informatie kan mensen losmaken van genetische voortplantingsdrang.

Wat zijn ‘memes’ volgens Dawkins?

Culturele informatie-eenheden die zich reproduceren via variatie, selectie en replicatie.

Hoe verschillen memes van genen?

Memes hebben mensen nodig als dragers en verspreiders, genen niet.

Wat is ‘telekopiëren’?

Teleportatie waarbij andere, gelijksoortige deeltjes worden gebruikt om een kopie met dezelfde informatie te maken.

Welke drie niveaus van analyse onderscheidde Marr?

Computationeel, algoritmisch en implementatie-niveau.

Waarom botsen cognitieve neurowetenschappen met functionalisme?

Ze richten zich op lokalisatie in het brein, terwijl functionalisme het fysieke substraat onbelangrijk acht.

Welke vier redenen gaf Beck voor de aantrekkingskracht van breinfoto’s?

Eenvoudige boodschap; biologie klinkt overtuigend; verwarring met innerlijkheid; verbergt complexe analyses.

Wat is het ‘symbol grounding’-probleem?

Hoe symbolen in computers betekenis krijgen zonder verbinding met de echte wereld.

Wat is ‘embodied cognition’?

De opvatting dat cognitie voortkomt uit interacties tussen lichaam en omgeving.

Noem vier bronnen van embodied informatie volgens Anderson.

Fysiologie, evolutionaire geschiedenis, praktische activiteiten, socio-culturele context.

Wat bedoelt Block met ‘toegangs- en fenomenologisch bewustzijn’?

Toegangs-bewustzijn is informatie toegankelijkheid; fenomenologisch bewustzijn is de rijke, subjectieve ervaring.

Welke extra component voegde Dehaene toe aan bewustzijn?

Zelfcontrole: het cognitief vermogen om eigen verwerking te monitoren en sturen.

Wat toonde het experiment van Kunst-Wilson & Zajonc (1980) aan?

Dat onbewust aangeboden stimuli voorkeuren kunnen beïnvloeden zonder bewuste herkenning.

Wat is ‘semantische priming’?

Snellere herkenning van een target-woord wanneer vooraf gegaan door een gerelateerd prime-woord.

Wat is ‘gemaskeerd primen’?

Een prime wordt omgeven door betekenisloze tekens waardoor hij onbewust blijft.

Wat is impliciet geheugen?

Geheugenprestaties zonder bewuste herinnering aan de leerfase.

Wie was patiënt H.M. en wat toonde zijn geval?

Een amnesiepatiënt die nieuwe motorische vaardigheden kon leren zonder bewuste herinnering, bewijs voor impliciet leren.

Welke taak gebruikten Warrington & Weiskrantz om impliciet geheugen aan te tonen?

Woordinvultaken waarbij amnesiepatiënten ontbrekende letters van eerder getoonde woorden konden aanvullen.

Wie identificeerde Leibniz als vroege voorloper van impliciet geheugen?

Daniel Schacter.

Wat ontdekte De Biran over gewoontes?

Dat herhaalde handelingen automatisch en onbewust worden opgeslagen in 'mechanische herinneringen'.

Wat demonstreerde Libets studie uit 1985?

Dat hersenactiviteit die een beweging voorbereidt eerder optreedt dan de bewuste intentie om te bewegen.

Welke drie voorwaarden koppelde Wegner aan de illusie van bewuste wil?

Gedachte voorafgaand aan actie, consistentie met actie, geen alternatieve oorzaak zichtbaar.

Wat was Schurgers kritiek op Libets interpretatie van het readiness-potential?

Het zou slechts toevallige hersenfluctuaties weergeven en geen intentie-signaal.

Wat is volgens het globale werkruimte model de functie van bewustzijn?

Informatie delen tussen vele onbewuste processen zodat activiteiten gesynchroniseerd worden.

Welke metaforische vergelijking gebruikt Baars voor bewustzijn?

Een theater waarbij het toneel bewust is en de backstage-processen onbewust.

Wat lieten Dehaene’s hersenbeeld-studies zien bij bewuste woordherkenning?

Een wijdverspreide activering over het hele brein, niet alleen visuele gebieden.

Hoe beschrijft Lamme het tot stand komen van bewustzijn?

Door continue interactie van bottom-up en top-down processen binnen sensorische netwerken.

Wat is de ‘Chinese kamer’ volgens Searle bedoeld om te illustreren?

Dat louter symboolmanipulatie (zoals in computers) geen echt begrip of bewustzijn oplevert.

Wat vraagt Jacksons ‘Mary’-gedachte-experiment zich af?

Of volledige kennis zonder ervaring gelijkstaat aan daadwerkelijk ervaren.

Wat zijn ‘qualia’?

Subjectieve ervaringskwaliteiten die de wereld levendig en betekenisvol maken.

Wat toont Chalmers’ zombie-gedachte-experiment aan?

Dat we ons een functioneel identieke maar niet-bewuste mens kunnen voorstellen, wat wijst op het ‘harde probleem’ van bewustzijn.

Wat bedoelt Chalmers met het ‘harde probleem’?

Hoe en waarom fysieke processen überhaupt leiden tot subjectieve ervaring.

Hoe koppelt embodied cognition qualia aan het brein?

Perceptie- en actieregio’s worden geactiveerd tijdens denken, wat de rijkdom van ervaring verklaart.

Wat is de kernclaim van Lakoff & Johnson over metaforen?

Dat veel denken gebaseerd is op het in kaart brengen van lichamelijke domeinen op abstracte concepten.

Hoe verbond Miles lichaamshouding aan tijdperceptie?

Voorover leunen bij praten over de toekomst en achterover bij het verleden.

Wat bedoelde Block met bewustzijn als ‘bastaard concept’?

Dat verschillende aspecten zoals toegang, fenomenen en zelfcontrole vaak verward worden.

Wat is ‘zelfcontrole’ in de context van bewustzijn?

Het vermogen van een systeem zijn eigen processen te monitoren en bij te sturen.

Wat toont het feit dat mensen hun fout herkennen maar niet kunnen corrigeren?

Dat zelfcontrole soms onafhankelijk werkt van bewuste toegankelijkheid.

Waarom worden hallucinaties in schizofrenie gekoppeld aan zelfcontrole?

Door een mislukking om intern gegenereerde representaties van externe te onderscheiden.

Hoe definieert de Glasgow Coma Scale een coma?

Geen spontane of op spraak gereageerde oogopening, geen verbale of doelgerichte motorreacties.

Wat is het ‘locked-in’ syndroom?

Een toestand van totale verlamming waarin de patiënt bij bewustzijn is maar niet kan bewegen of spreken.

Hoe communiceerde Bauby tijdens zijn locked-in syndroom?

Door met één oog te knipperen, wat twee minuten per woord kostte.

Wat is een vegetatieve staat?

Wakend bewusteloos; open ogen zonder bewijs van taalbegrip of doelgerichte responsen.

Wat is minimaal bewustzijn?

Een ernstige verstoring waarbij nog minimaal gedragsbewijs is van zelf- of omgevingsbewustzijn.

Waarom spreken we van ‘psychologie als softwarewetenschap’ in het functionalisme?

Omdat de focus ligt op de informatietransformaties, niet op de hardware (hersenen).

Wat is een gedachte-experiment?

Een hypothetisch scenario om een filosofisch argument te verduidelijken.

Wat demonstreerde de evolutie voor de populariteit van materialisme?

Dat menselijke geest en gedrag als voortgekomen uit natuurlijke processen gezien konden worden.

Waarom noemt Churchland bewustzijn een gevaarlijk idee?

Omdat het de illusie wekt van centrale controle terwijl onbewuste hersenprocessen beslissen.

Wat is ‘eliminatief reductionisme’?

Het standpunt dat mentale termen uiteindelijk uit wetenschappelijke taal zullen verdwijnen ten gunste van neurotermen.

Hoe verklaart Dawkins evolutie in termen van 'overlevingsmachines'?

Organismen dienen als vehikels voor het voortbestaan van hun genen.

Wat is het verschil tussen bottom-up en top-down processen?

Bottom-up: stimulusgedreven; top-down: gestuurd door verwachtingen en kennis.

Wat is een readiness potential (Bereitschaftspotential)?

Hersenactiviteit die enkele honderden milliseconden vóór vrijwillige beweging optreedt.

Hoe kan vrije wil volgens Libet toch nog een rol spelen?

Door het veto: het vermogen om een voorbereide handeling op het laatste moment te stoppen.

Wat is een Turing-machine in eenvoudige termen?

Een abstracte computer die symbolen op een band leest en schrijft volgens regels.

Hoe lost functionalisme het identiteitsprobleem op?

Door te stellen dat dezelfde mentale staat gedefinieerd wordt door functie, niet door fysieke code.

Wat zegt identiteitsmaterialisme?

Elke mentale toestand is identiek aan een specifieke hersentoestand.

Waarom is de microscoop belangrijk in de ontkrachting van vitalisme?

Hij maakte zichtbaar dat alle levende wezens uit cellen bestaan die zich delen.

Wat is het basisprincipe van semantisch priming?

Relatie in betekenis versnelt verwerking.

Wat bedoelt men met ‘automatische processen’?

Cognitieve handelingen die zonder bewuste tussenkomst plaatsvinden.

Wat is ‘dark knowledge’ bij Kant?

Onbewuste representaties buiten bewuste waarneming.

Wat is een monade?

Volgens Leibniz een elementaire, energierijke zielseenheid die de werkelijkheid opbouwt.

Hoe verklaart het globale werkruimte model selectieve aandacht?

Alleen informatie die de globale workspace bereikt wordt bewust en gedeeld met andere processen.