Kafli 9 - Choice and Preference

Val (choice)

Val (choice)

Mælt með dreifingu tíma og virkrar hegðunar á milli breytilegra uppspretta styrkinga (valkosta)

Dálæti (preference)

Þegar margir valkostir eru í boði og einn er valinn oftar eða valinn framyfir hina

Samtíma styrkingarsnið (concurrent schedules of reinforcement)

Tvö eða fleiri einföld styrkingarsnið eru í boði samtímis á mismunandi svarlyklum.

Notað til að skoða val og dálæti. Sá svarlykill sem er valinn oftast er sá sem lífveran hefur dálæti á. Oftast verður sá sem hefur meiri styrkingu fyrir valinu, og þá fer meiri vinna í að fá styrkinguna þaðan.

Fastur hlutfallsháttur og val

Þegar tveir fastir hlutfallshættir eru í gangi samtímis verður sá háttur fyrir valinu sem færir fram styrki fyrr.

Fastur hlutfallsháttur er sjaldan notaður til að rannsaka val, af því að hann býr til exclusive preference.

Bilháttur og val

Þegar tveir bilshættir eru notaðir samtímis jafnast vinnan út á milli háttana.

Helst á að nota bilhætti til að rannsaka val. Á endanum getur þróast steady-state frammistaða sem er fyrirsjáanleg.

Umskiptasvörun (changeover response)

Í samtíma styrkingarsniði, viðbrögð sem lífvera sýnir þegar hún velur einn valkost fram yfir annan. Lífverur geta óvart verið styrkt fyrir umskiptasvörun, þannig hún skiptir alltaf bara á milli styrkingarskilmála til að fá sem mesta styrkingu. Truflar því raunverulegar niðurstöður um val.

Umskiptatöf (changeover delay)

Stjórnunaraðferð sem er notuð til að stöðva umskiptasvörun.

Lífvera fær ekki styrkingu þegar skipt er beint úr einu sniði í annað. Þetta kemur því í veg fyrir sífellda skiptingu á milli styrkingarhátta.

Hvernig á að rannsaka val

1. Hanna tvö eða fleiri samhliða styrkingarsnið

2. Hanna bilhætti fyrir bæði snið

3. Nota breytilega frekar en fasta bilhætti

4. Nota changeover delay til að koma í veg fyrir að tilraunadýrið skipti sífellt á milli hátta

Findley aðgerðin (Findley procedure)

Aðeins einn svarlykill (changeover key) er sem skiptir um lit á ljósi. Hver litur er greinireiti sem segir til um hvaða styrkingarháttur er í gangi. Kosturinn við þetta er að svörunin „að breyta um hegðun“ er vel skilgreind og mæld.

Tveggja lykla ferli (two key procedure)

Tvö eða fleiri einföld snið eru tiltæk samtímis á mismunandi viðbragðslyklum. Hver lykill er tengdur við aðgreind styrkingarsnið og lífverunni er frjálst að dreifa atferlinu á milli valkosta sniðanna. Dreifingin á tíma og atferli er mælingin á vali og dálæti.

Pörunarlögmálið (matching law)

Hernstein komst að því að hlutfallsleg svörun dúfna passaði við hlutfall styrkingar.

Pörunarlögmálið er því jafnvægi eða pörun á milli afstæðrar styrkingartíðni og afstæðrar svartíðni.

Relative rate of response

Pörunarlögmálið.

Aðalfylgibreytan í valrannsóknum.

Relative rate of reinforcement

Pörunarlögmálið.

Aðalfrumbreytan í valrannsóknum

Pörun (matching)

Svörunartíðni fylgir hlutfallslega styrkingu.

Eftir því sem styrking eykst, eykst svörunartíðni samhliða. Aukningin er alltaf mjög svipuð þarna á milli.

Tímapörun (time matching)

Hlutfallslegur tími sem varinn er á ákveðinn valkost passar við hlutfallslega styrkingu sem sá valkostur veitir

Að mæla val með tíma

Bæði hægt að mæla sem

1. continuous

2. relative time spent

Hvernig á að breyta valhegðun

Það þarf að breyta magni styrkingar

Generalized pörunarlögmálið

Baum.

Byggir á svörunar- og styrkingarratio frekar en proportions.

Virkar betur en upprunalega pörunarlögmálið.

Rannsókn Conger og Killeen

Skoðuðu pörunarlögmálið í hópumræðum.

Relative tími sem fór í að tala við hlustandann paraðist við hlutfallsleg sammæli frá hlustandanum.

Gefur til kynna að generalized pörunarlögmálin virki í dagsdaglegum samskiptum.

Hagnýting á pörunarlögmálinu

Í kennslustofu - nemendur er tilbúnari til að vinna fyrir styrkingu frá kennaranum ef hún er meiri en í aðstæðum þar sem styrking fæst fyrir óæskilegri hegðun.

Quantitative law of effect

Formúla sem sýnir algjöra svartíðni á einum styrkingarhætti í tengslum við svör.

Eftir því sem styrkingarmagn eykst, því meira eykst svartíðni, en á endanum heldur styrkingarmagn áfram að aukast án þess að aukning á svörum fylgi. Það nær ákveðnum hápunkti.

Ytri uppsprettur styrkingar (extraneous sources of reinforcement)

Allir óþekktir skilmálar sem styðja hegðun lífverunnar.

Hægir á hækkun svartíðni þegar styrking eykst.

Optimal foraging

Verður þegar dýr fá mestu mögulegu styrkingu úr fæðuleit á nokkrum mismunandi svæðum

Hámörkun (maximization)

Að bera saman atferlislegar dreifingar við heildarniðurstöður og stilla af svörunardreifinguna sem hámarkar heildarstyrkingartíðni

Melioration

Herrnstein.

Að gera sitt besta í aðstæðunum. Viðkvæmt fyrir breytingum í styrkingu, frekar en langtíma breytingum yfir heildarmagn styrkingar.

Dálæti á vali (preference for choice)

Almennt velur fólk að hafa einhverja valkosti heldur en að hafa enga.

Hefur fundist hjá dúfum, börnum og fullorðnum.

Það að geta valið virðist gefa manni þá skoðun að maður geti breytt aðstæðunum sem maður í, og það lætur okkur líða vel.

Atferlishagfræði (behavioral economics)

Notkun grunnhagfræðihugtaka og -lögmála til að spá fyrir um, stjórna og greina hegðun á vali

Eftirspurnarferill (demand curve)

Sýnir að eftir því sem verð hækkar minnkar neysla

Inelastic vörur

Nauðsynjavörur sem eru keyptar þrátt fyrir verðhækkun

Elastic vörur

Lúxusvörur sem eru næmar fyrir verðhækkun. Hversu elastic vara er veltur á tekjum hvers og eins.

Substitutability

Þegar ein vara getur komið í stað annarrar ef að munur er á verði þeirra

Skiptist í:

1. independents

2. complements

Sýnir að mimsunandi styrkjar eru ekki endilega jafnir.

Independents

Substitutability.

Þegar verð einnar vöru hækkar og neysla hennar minnkar, þá breytist neysla á annarri vöru ekki.

Complements

Substitutability.

Þegar verð á einni vöru hækkar og neysla hennar minnkar, þá minnkar einnig neysla á annarri vöru.

Delay discounting

Að velja á milli lítilla verðlauna sem maður fær samstundis vs. stórra verðlauna sem maður fær seinna

Hyperbolic discounting

Talið er að þeir sem misnoti ýmis efni (t.d. sígarettur) séu með brattara discounting af framtíðarútkomum heldur en aðrir

Hvatvís hegðun (impulsive behavior)

Þegar einstaklingur velur minni, samstundis verðlaun framyfir stærri verðlaun sem koma seinna

Sjálfstjórn (self-control)

Þegar manneskja velur stærri verðlaun sem koma seinna, frekar en minni, samstundis verðlaun

Ainslie-Rachlin lögmálið

Byggir á að dálæti okkar breytist yfir tíma.

Virði styrkis minnkar ýkt eftir því sem töfin á milli þess að velja og fá styrkinn eykst.

Preference reversal

Á einhverjum tímapunkti mun, removed from making a choice, minni, samtímis styrkirinn vera meira virði heldur en stóri, seinni styrkirinn.

Skuldbindingasvörun (commitment response)

Sum hegðun sýnd áður en valið er gert eyðir eða minnkar líkurnar á hvatvísi

Rannsókn á fuglum og hvatvísi

• Fuglarnir völdu nánast alltaf frekar 2sek. styrki framyfir styrki sem tók lengri tíma, en fengu þannig miklu færri styrki en þeir hefðu annars geta fengið

• Í annarri rannsókn sýndu fuglar preference reversal og sjálfsstjórn þegar báðir styrkjar voru lengra í burtu í tíma

• Fuglar geta lært að skuldbinda sig

• Almennt styðja dýrarannsóknir við Ainslie-Rachlin lögmálið

Overmatching

Þegar breytingar á svartíðni eru meiri en breytingar á styrkingarmagni

Undermatching

Þegar breytingar á svartíðni eru minni en breytingar á styrkingarmagni.

Frekar algengt.