Kaarten: dadaisme | Quizlet

Dada

Kunststroming ontstaan rond 1916 in Zürich, als reactie op de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog.

Korte uitleg:

Dada verzette zich tegen logica, traditie en esthetiek. Het was anti-kunst, absurd, speels en provocerend.

Kenmerken:

Toeval en absurditeit

Collages, readymades, performances

Kritiek op oorlog, autoriteit en burgerlijke waarden

Humor, ironie, chaos

Kunstenaars: Marcel Duchamp, Hannah Höch, Tristan Tzara, Hans Arp

Ball

Duitse dichter, schrijver en performer (1886–1927), mede-oprichter van Dada in Zürich.

Korte uitleg:

Ball was een centrale figuur in het ontstaan van Dada. Hij trad op in het Cabaret Voltaire en schreef het eerste Dada-manifest (1916).

Kenmerken van zijn werk:

Geluidspoëzie: abstracte klanken zonder betekenis (zoals in zijn beroemde gedicht Karawane)

Antiburgerlijk, anti-oorlog, anti-logica

Performances in bizarre kostuums

Pleitte voor een terugkeer naar het spirituele in kunst

Belangrijk moment:In 1916 trad hij op in een zelfgemaakt kostuum als 'magische bisschop' en las klankgedichten voor – een iconisch Dada-moment.

Karawane

– Hugo Ball (1916)Een beroemd klankgedicht uit de Dada-beweging.

Korte uitleg:

Karawane bestaat uit niet-bestaande woorden en pure klanken. Het draait niet om betekenis, maar om ritme, geluid en emotie.

Kenmerken:

Geen logica of grammatica

Absurd, speels, ritmisch

Kritiek op de zinloosheid van taal en oorlog

Typisch voorbeeld van Dada-geluidspoëzie

Voorgelezen met theatrale intonatie en expressie

Cabaret Voltaire

Opgericht in 1916 in Zürich (Zwitserland) door Hugo Ball en Emmy Hennings.

Korte uitleg:

Cabaret Voltaire was de geboorteplek van de Dada-beweging: een ontmoetingsplek voor kunstenaars, dichters en performers die zich afzetten tegen oorlog en burgerlijke kunst.

Kenmerken:

Performances vol klankgedichten, absurde toneelstukken, dans en muziek

Anti-kunst, anti-logica, provocatief en chaotisch

Multidisciplinair: beeldende kunst, poëzie, theater

Verzetsplek tegen WOI en maatschappelijke orde

Belangrijke deelnemers:Hugo Ball, Tristan Tzara, Hans Arp, Marcel Janco, Emmy Hennings

Voltaire

(echte naam: François-Marie Arouet)Franse filosoof, schrijver en denker uit de Verlichting (1694–1778).

Korte uitleg:

Voltaire was een fel criticus van onverdraagzaamheid, kerkelijke macht en absolute monarchie. Hij pleitte voor rede, vrijheid van meningsuiting en scheiding van kerk en staat.

Kenmerken van zijn denken:

Strijd voor vrijheid en mensenrechten

Kritiek op religieus fanatisme en dogma’s

Voorstander van rationeel denken en wetenschap

Satirisch en scherp van toon (bekend werk: Candide)

Invloedrijk voor moderne democratie en mensenrechten

Tristan Tzara

Roemeense dichter en performer (1896–1963), medeoprichter van Dada in Zürich.

Korte uitleg:

Tzara was het gezicht van Dada als internationale kunstbeweging. Hij schreef het Dada-manifest (1918) en bracht chaos, humor en kritiek in kunst en poëzie.

Kenmerken van zijn werk:

Zinloze, absurde teksten en klankgedichten

Toeval als creatief principe (bijv. knipselgedichten)

Antiburgerlijk en antikunst

Speelde met typografie en taal

Organiseerde dada-avonden vol performances en provocatie

Tzara’s rol:Hij verspreidde Dada naar Parijs en hielp het uitgroeien tot een internationale avant-garde beweging.

Readymades ( Objet trouvé )

Kunstvorm bedacht door Marcel Duchamp rond 1913.

Korte uitleg:

Een readymade is een alledaags object dat door een kunstenaar wordt gekozen en als kunst gepresenteerd, vaak zonder bewerking.

Kenmerken:

Industrieel geproduceerd voorwerp (bijv. fietswiel, urinoir)

Niet gemaakt met artistieke handvaardigheid

Kunst door idee i.p.v. techniek

Ironisch, kritisch en conceptueel

Vraagt: "Wat is kunst?"

Beroemd voorbeeld:

Fountain (1917) – een omgekeerd urinoir, gesigneerd "R. Mutt".

Readymades waren revolutionair en vormden de basis voor conceptuele kunst.

Tristan Tzara

Roemeens-Franse dichter en medeoprichter van Dada (1896–1963).

Korte uitleg:

Tzara was een centrale figuur in de Dada-beweging en schreef het Dada-manifest van 1918. Hij verzette zich tegen logica, traditie en oorlog met absurde, speelse kunst.

Kenmerken:

Klank- en knipselgedichten (toeval als methode)

Antilogica, spot en chaos

Organiseerde provocerende Dada-avonden

Schreef manifesten en experimenteerde met typografie

Verspreidde Dada naar Parijs en Europa

Tzara maakte van Dada een internationale beweging vol creatieve anarchie.

Marcel Duchamp

Franse kunstenaar (1887–1968), pionier van Dada en conceptuele kunst.

Korte uitleg:

Duchamp stelde de traditionele ideeën over kunst ter discussie door alledaagse objecten als kunst te presenteren (readymades).

Belangrijk werk:

Fountain (1917) – een urinoir als kunstwerk

Bicycle Wheel (1913) – fietswiel op een kruk

Nude Descending a Staircase (1912) – combinatie van kubisme en futurisme

Kenmerken:

Kunst als idee, niet als vakmanschap

Ironie, humor en provocatie

Grote invloed op Dada, surrealisme en conceptuele kunst

Vroeg voorbeeld van postmodern denken in kunst

Duchamp veranderde voorgoed de definitie van kunst.

Baroness Elsa von Freytag-Loringhoven

Duitse-Amerikaanse avant-garde dichteres en performancekunstenaar (1874–1927)

Korte uitleg:

Een radicale en excentrieke figuur binnen de Dada-beweging in New York. Ze gebruikte haar lichaam, gevonden objecten en kleding als kunstvorm.

Kenmerken:

Voorloper van performance- en feministische kunst

Werkte met readymades, collage, poëzie en mode

Provocerend, seksueel en politiek bewust

Werd vaak over het hoofd gezien t.o.v. mannelijke tijdgenoten

Elsa von Freytag-Loringhoven

Duitse-Amerikaanse avant-garde kunstenaar, dichter en performer (1874–1927), bekend als de “Dada-baroness.”

Korte uitleg:

Elsa was een excentrieke en grensverleggende figuur in de New Yorkse Dada-scene. Ze gebruikte haar lichaam, poëzie en gevonden objecten als kunstvorm.

Kenmerken van haar werk en stijl:

Readymades en objet trouvés (gevonden voorwerpen als kunst)

Radicale performances met zelfgemaakte outfits van afval, metaal, of industrieel materiaal

Feministische en seksuele thema’s in haar poëzie en kunst

Absurd, rauw, maatschappijkritisch

Combineerde kunst en leven op extreme wijze

Fountain

Kunstwerk uit 1917, toegeschreven aan Marcel Duchamp (mogelijk Elsa von Freytag-Loringhoven).

Korte uitleg:

Een omgekeerd urinoir, gesigneerd met "R. Mutt", ingediend als sculptuur voor een tentoonstelling. Het werd geweigerd, maar groeide uit tot een icoon van Dada en conceptuele kunst.

Kenmerken:

Readymade: industrieel object tot kunst verklaard

Daagt de definitie van kunst uit

Humoristisch en provocerend

Geen esthetische waarde, maar kracht van het idee

Speelt met identiteit (R. Mutt = pseudoniem)

Fountain veranderde de kunstwereld fundamenteel: het stelde dat de keuze van de kunstenaar een object tot kunst kan maken.

R. Mutt

– pseudoniem ondertekend op het kunstwerk Fountain (1917).

Korte uitleg:

"R. Mutt" is de naam die op het beroemde urinoir stond, waarmee het werd ingestuurd voor een tentoonstelling van de Society of Independent Artists in New York.

Betekenis van de naam:

"Mutt" verwijst waarschijnlijk naar Mott Works, een sanitairbedrijf in New York.

"R." kan staan voor Richard (Frans slang voor "geldzak") of als afkorting voor iets anders (zoals "Rhein" bij een Duitse link).

De naam klinkt als een gewone man, een anonimiteit die de anti-elitaire boodschap van Dada versterkt.

Waarom een pseudoniem?

Duchamp (of Elsa von Freytag-Loringhoven) wilde testen of een object zónder naam of reputatie geaccepteerd kon worden als kunst.

Het was bedoeld als provocatie tegen het kunstinstituut en zijn regels.

Fietswiel op kruk (Bicycle Wheel)

– Marcel Duchamp, 1913

Korte uitleg:

Een van Duchamps eerste readymades: een fietswiel gemonteerd op een houten kruk. Het object heeft geen praktische functie meer en wordt als kunst gepresenteerd.

Kenmerken:

Combinatie van twee gewone objecten

Geen esthetische bedoeling – puur conceptueel

Speels, absurd, anti-traditioneel

Doel: bevrijding van kunst van vakmanschap en betekenis

Inspiratie voor latere performance- en conceptuele kunst

L.H.O.O.Q. –

Marcel Duchamp, 1919

Korte uitleg:

Een ansichtkaart van de Mona Lisa waarop Duchamp een snor en sikje tekende. Daaronder schreef hij de letters L.H.O.O.Q.

Betekenis:

Uitgesproken in het Frans klinken de letters als:👉 "Elle a chaud au cul" = "Zij heeft een hete kont" (vulgair en speels).

Kenmerken:

Dadaistisch readymade

Kritiek op de kunstverering en autoriteit van meesterwerken

Humor, ironie, provocatie

Daagt de rol van de kunstenaar en museum uit

Speelt met gender, identiteit en heiligheid van kunst

Rasée

– variant van L.H.O.O.Q. door Marcel Duchamp

Korte uitleg:

L.H.O.O.Q. Rasée is een latere versie van Duchamps beroemde werk, waarin de Mona Lisa zonder snor en baardwordt afgebeeld – dus ‘geschoren’ (rasée = Frans voor "geschoren").

Betekenis:

Ironie op zichzelf: het weghalen van de snor suggereert een "terugkeer" naar het origineel, maar blijft even absurd.

Speelt verder met gender en identiteit.

Nog steeds een kritiek op kunstverering en traditionele waarden.

Nu descendant un escalier n°2

– Marcel Duchamp, 1912(Naakt dat een trap afdaalt nr. 2)

Korte uitleg:

Een iconisch schilderij waarin Duchamp beweging en tijd uitdrukt in een stil beeld: een naakt figuur daalt een trap af in opeenvolgende fasen.

Kenmerken:

Combinatie van kubisme en futurisme

Geometrische vormen, bruintinten

Vloeiende herhaling van vormen → gevoel van beweging

Geïnspireerd door fotografie (zoals chronofotografie van Étienne-Jules Marey)

Abstract, haast mechanisch figuur

Werd geweigerd door de kubisten vanwege de titel en onderwerpkeuze