FILIPINO 10 - DULA

Dula

Ito ay nahango sa salitang GRIYEGO na DRAMA na nangangahulugan gawin o kilos. Layunin ay itanghal sa entablado upang maging salamin ng buhay, naglalayong makaaliw, makapagturo o makapagbigay ng mensahe. Hango sa totoong buhay, likha ng malikhain at malayang kaisipan

Aristotle

Sining ng panggagaya o pag-iimita sa kalikasan ng buhay, realidad sa buhay ng tao, iniisip, ikinikilos sinasaad.

Komedya

Katawa-tawa, magaan ang mga paksa o tema at mga tauhan ay laging nagtatapos sa tagumpay.

Trahedya

Ang tema nito ay mabigat o nakasasama ng loob, nakalulunos ang mga tauhang karaniwang nasasadlak sa kamalasan, mabigat na problema, kabiguan at kamatayan. Nagwawakas ng malungkot.

Melodrama

Ito ay sadyang namimiga ng luha sa manonood na parang wala nang masayang bahagi sa buhay kundi puro problema at kaawa-awang kalagayan na lamang ang nagyayari sa buhay. Karaniwang napapanood sa teleserye sa telebisyon.

Tragikomedya

Magkahalo ang katatawanan at kasawian tulad ng payaso (clown) para magsilbing tagapagpatawa, subalit sa huli’y malungkot dahil sa kasawian o kabiguan ng mahahalagang tauhan.

Parse/Parsa

Dulang puro tawanan at walang saysay ang kwento. Ang mga aksyon ay puro SLAPSTICK. Karaniwang napapanood sa comedy bar.

Saynete

Itinuturing na isa ito sa mga dulang panlibangan ng huling taon ng pananakop ng Espanya sa Pilipinas. Ang paksa nito ay tungkol sa paglalahad ng mga kaugalian ng isang lahi o katutubo sa kanyang pamumuhay, pag-ibig at pakikipag-kapwa.

Parodiya

Anyo ng dula na mapanudyo, ginagaya ang nakakatawang ayos, kilos, pagsasalita at pag-uugali ng tao bilang anyo ng komentaryo o pamumuna o kaya’y pambabatikos na katawa-tawa ngunit may tama sa damdamin ng kinauukulan.

Proberbyo

Kapag ang isang dula ay may pamagat na hango sa mga bukambibig na salawikain, ang kwento’y pinaiikot dito upang magsilbing huwaran ng tao sa kanyang buhay.

Yugto

Tumutukoy kung paano hinahati ang dula: iisang yugto, dadalawahing yugto, tatatluhing yugto.

Tagpo

Nagpapakita ng panahon at lugar na pinagganapan ng mga pangyayari sa dula (Kailan, Saan).

Eksena

Ito ay tumutukoy sa paglabas-pasok ng mga tauhang gumaganap sa tanghalan.

Iskrip

Ito ang tinuturing na pinaka-kaluluwa ng isang dula. Walang dula kapag walang iskrip.

Aktor

Sila ang nagsasabuhay sa mga tauhang nasa iskrip.

Tagpuan

Ito ay pook na pinagdarausan ng isang dula.

Direktor 

Siya ang namamahala at nagpapakahulugan sa isang iskrip ng dula.

Manonood

Sila ang sumasaksi sa pagtatanghal ng dula.

Sangkap

Simula: tauhan, tagpuan; Gitna: Banghay, Diyalogo, Saglit na kasiglahan, Tunggalian, Kasukdulan; Wakas: Kakalasan, Wakas (hindi winawakasan ang mambabasa o manonood ang hahatol sa mapaghamong isip).

Aspektong Teknikal 

Epektong pantunog (malinaw ang tunog ng bawat linya ng dula), Sound effects, Musika, Pag-iilaw.

Aside

Bulong. Mga salitang binibigkas nang mahina na ang nakaririnig lamang ay isang tao o isang grupo na hindi naririnig ng mga kasamahan.

Monologo

Madamdaming pananalita ng isang aktor nang nag-iisa at walang ibang tao sa tanghalan.

Soliloquy 

Ang aktor ay nagpapahayag ng kanyang iniisip sa mga manonood at hindi naririnig ng iba pang tauhan; nagsasalita ang aktor sa kanyang sarili at sinasabi niya ito nang malakas.

Flashback

Pagbabalik-tanaw sa mga pangyayari.

Round Character

 May katangiang tulad ng isang totoong tao; nagbabago ang kanyang katauhan sa kabuuan ng akda.

Flat Character

Tauhang hindi nagbabago ang pagkatao mula simula hanggang sa katapusan ng akda.

Simula-Tauhan

mga karakter sa dula.

Simula-Tagpuan

lugar kung saan nagaganap ang mga pangyayari sa simula ng dula.

Gitna-Banghay

pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari sa gitna ng dula.

Gitna-Diyalogo

pinakamahalagang bahagi ng dula; natural at hindi artipisyal na usapan ng mga tauhan.

Gitna-Saglit na Kasiglahan

pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa problema.

Gitna-Tunggalian

labanan o hidwaan ng mga tauhan sa gitna ng dula.

Gitna-Kasukdulan

Pinakamataas o pinakamasidhing bahagi ng problema sa gitna ng dula.

Wakas-Kakalasan

bahaging naglalahad ng unti-unting pagresolba sa mga pangyayari.

Wakas

huling bahagi ng dula; hindi winawakasan ang mambabasa o manonood, ang hahatol ay ang kanilang mapaghamong isip.