antieke filosofie

Ontstaan filosofie

Kritisch bevragen van de werkelijkheid en theorieën ontwerpen. Denken zelf wordt ook bevraagd.

Rol van logos

Logos = rede, objectieve wetmatigheid in het heelal. Verklaart orde/wanorde, maakt zich los van mythe → eerste verlichting.

Presocratici - archè

Oerprincipe, constante oerstof waaruit alles bestaat.

Thales

Water (levensnoodzakelijk, veranderlijk).

Anaximenes - archè

Lucht (wereld ontstaat door verdunning en verdichting).

Anaximander - archè

Apeiron: onbegrensd, zonder eigenschappen

Pythagoreërs

Zoeken meetkundige orde en getallenmystiek om kosmos te begrijpen.

Herakleitos

Alles in voortdurende verandering ("panta rhei" - alles stroomt). Strijd tussen tegengestelden → harmonie.

Parmenides

Verandering bestaat niet: "Het zijnde is, het niet-zijnde is niet." Zijn = waarheid, zintuigen = schijn.

Sofisten - visie

Waarheid = relatief, overtuiging > objectieve waarheid.

Protagoras - uitspraak

"De mens is de maat van alle dingen." → Subjectivisme, pragmatisme.

Socrates - methode

Dialectiek: waarheidsvinding via dialoog (ironie, maieutiek, inductie & deductie).

Socratische ethiek

Intellectualistisch: wie het goede kent, zal het goede doen. Geluk = zorg voor ziel, zelfbeheersing.

Plato - ideeënleer

Ideeën = eeuwige essenties, zichtbare wereld participeert in ideeën. Kennis = herinnering (anamnesis).

Plato - zielsleer

Ziel = onsterfelijk, opgesloten in lichaam. Bestaat uit rede, moed/vurigheid en begeerte.

Plato - ideale staat

3 klassen: filosofen (wijsheid), wachters (moed), ambachtslieden (matigheid). Filosoof-koning als leider.

Aristoteles - vier oorzaken

Vorm (eidos), stof (hulè), mogelijkheid (dynamis), actualiteit (energeia). Alles heeft telos (doel).

Aristoteles - ethiek & politiek

Doel handelen = eudaimonia (geluk). Deugd = middenweg. Staat = gericht op geluk gemeenschap.

Stoïcisme - doel

In harmonie met natuur/rede leven. Apatheia (gemoedsrust). Plichtsethiek, kosmopolitisme.

Epicurisme - doel

Geluk = ataraxia (zorgeloosheid). Genot nastreven in soberheid. Vriendschap = sleutel tot geluk.

Scepticisme - kern

Echte kennis is onmogelijk. Oordeel opschorten (epochè) → innerlijke rust.