Microbiologische termen

Flashcards met definities van microbiologische termen.

Methanogenen

Archaea die methaan (CH₄) produceren door het afbreken van organisch materiaal onder anaerobe omstandigheden.

Stikstoffixerend

Micro-organismen die atmosferische stikstof (N₂) omzetten in ammoniak (NH₃), bruikbaar voor planten.

Aerofiele respiratie

Celademhaling waarbij zuurstof (O₂) de terminale elektronenacceptor is in de elektronentransportketen.

Acidofielen

Micro-organismen die groeien bij een zure pH (meestal < pH 4).

Alkalifielen

Micro-organismen die groeien bij een basische pH (meestal > pH 9).

Halofielen

Zoutminnende micro-organismen die hoge concentraties NaCl nodig hebben om te groeien.

Chemo-organotrofen

Bacteriën die energie halen uit de oxidatie van organische verbindingen (zoals suikers of vetzuren).

Chemolithotrofen

Bacteriën die energie halen uit de oxidatie van anorganische stoffen zoals H₂, NH₃ of Fe²⁺.

Fototrofen

Organismen die licht gebruiken als energiebron via fotosynthese.

Autotrofen

Organismen die CO₂ gebruiken als enige koolstofbron voor celopbouw.

Heterotrofen

Organismen die organische verbindingen nodig hebben als koolstofbron.

Mixotrofen

Organismen die zowel organische als anorganische energie- en koolstofbronnen kunnen gebruiken.

Anaeroob

Organismen die zonder zuurstof leven en groeien.

Facultatief anaeroob

Organismen die zowel mét als zonder zuurstof kunnen groeien.

Obligaat anaeroob

Organismen die sterven in aanwezigheid van zuurstof.

Micro-aerofiel

Organismen die slechts een lage concentratie zuurstof verdragen.

Aerotolerant

Organismen die zuurstof verdragen, maar het niet gebruiken voor hun metabolisme.

Psychrofielen

Micro-organismen die optimaal groeien bij koude temperaturen (<15°C).

Mesofielen

Organismen die groeien bij gematigde temperaturen (20–45°C), typisch voor het menselijk lichaam.

Thermofielen

Groeien optimaal bij hogere temperaturen (>45°C).

Hyperthermofielen

Extremofielen die groeien bij zeer hoge temperaturen (>80°C).

Osmofielen

Micro-organismen die kunnen groeien bij hoge osmotische druk (veel suikers/zouten).

Xerofielen

Micro-organismen die kunnen groeien bij extreem lage wateractiviteit (droge omgevingen).

Sideroforen

Moleculen uitgescheiden door bacteriën om ijzer uit het milieu te binden en op te nemen.

Commensalen

Micro-organismen die onschadelijk op of in het lichaam leven, zonder voordeel of nadeel voor de gastheer.

Pathogenen

Ziekteverwekkende micro-organismen.

Endosporen

Extreem resistente, slapende vormen van bacteriën voor overleving onder stressvolle omstandigheden.

Fruiting body (vruchtlichaam)

Structuur gevormd door myxobacteriën waarin sporen worden geproduceerd onder voedseltekort.

Plasmolyse

Het verschrompelen van een cel door waterverlies in een hypertoon milieu.

Biofilm

Een georganiseerde laag micro-organismen in een slijmlaag op een oppervlak.

Fimbriae

Korte eiwitdraden op bacteriën die helpen bij aanhechting aan oppervlakken.

Pili

Langer dan fimbriae, betrokken bij DNA-overdracht (conjugatie) of beweging.

Chemotaxis

Beweging van een micro-organisme als reactie op een chemische gradiënt.

Phototaxis

Beweging als reactie op licht.

Magnetotaxis

Beweging van bacteriën langs magnetische velden via magnetosomen.

Twitching motility

Beweging door samentrekking van pili, typisch voor sommige glijdende bacteriën.

Anammox

Anaerobe oxidatie van ammonium (NH4+) met nitriet (NO2−) tot stikstofgas (N2). Belangrijk in stikstofverwijdering uit afvalwater.

Denitrificatie

Reductie van nitraat (NO3−) tot stikstofgas (N2). Gebeurt onder anaerobe omstandigheden, vaak in waterzuivering.

Nitrificatie

Oxidatie van ammoniak tot nitraat via nitriet, door nitrificerende bacteriën. Sleutelproces in de stikstofcyclus.

Nitrosomonas

Bacterie die ammonium oxideert tot nitriet in de eerste stap van nitrificatie.

Nitrobacter

Bacterie die nitriet oxideert tot nitraat in de tweede stap van nitrificatie.

Syntrofie

Samenwerking tussen micro-organismen waarbij ze samen een substraat kunnen afbreken dat ze individueel niet kunnen metaboliseren.

Acetogenese

Anaeroob proces waarbij CO2 wordt gereduceerd tot azijnzuur (acetaat), vaak als concurrent van methanogenese.

Methanogenese

Productie van methaan door archaea, meestal door reductie van CO2 of acetaat onder anaerobe omstandigheden.

Sulfaatreductie

Proces waarbij bacteriën sulfaat (SO4²−) reduceren tot waterstofsulfide (H2S) onder anaerobe omstandigheden.

Deinococcus radiodurans

Extreem stralingsresistente bacterie, bekend om haar vermogen om DNA-schade te herstellen.

Rhizobium

Stikstoffixerende bacterie die in symbiose leeft in wortelknobbeltjes van vlinderbloemigen.

Leghemoglobine

Zuurstofbindend eiwit in wortelknobbels dat zuurstof bindt en zo het zuurstofgevoelige nitrogenase-enzym beschermt.

Anabaena azollae

Cyanobacterie die stikstof fixeert in symbiose met de waterplant Azolla.

Nod-factoren

Signaalmoleculen uitgescheiden door Rhizobium die wortelharen van planten aanzetten tot knobbeltjevorming.

Fimbriae

Korte draadvormige structuren op bacteriën die zorgen voor aanhechting aan oppervlakken.

Pili

Lange draadvormige structuren op bacteriën, betrokken bij DNA-overdracht en beweging (twitching motility).

Magnetosomen

Intracellulaire structuren in sommige bacteriën met magnetische eigenschappen, gebruikt voor oriëntatie in een magnetisch veld.

Gasvesikels

Structuren in waterbewonende bacteriën die drijfvermogen reguleren.

Plasmiden

Kleine circulaire DNA-moleculen in bacteriën die genen kunnen bevatten voor resistentie of metabolisme.

Fermentatie

Anaeroob katabolisme waarbij energie wordt gehaald uit organische verbindingen zonder gebruik van zuurstof of ETK.

Pathogeen

Een micro-organisme dat ziekte kan veroorzaken bij een gastheer.

Pathogeniciteit

Het vermogen van een micro-organisme om ziekte te veroorzaken.

Virulentie

De mate waarin een pathogeen in staat is om schade of ziekte te veroorzaken; vaak gerelateerd aan toxines, invasiviteit, etc.

Opportunistisch pathogeen

Micro-organisme dat normaal onschadelijk is, maar ziekte kan veroorzaken bij verzwakte gastheren.

Besmettelijkheid

De mate waarin een pathogeen zich kan verspreiden van de ene gastheer naar de andere.

Infectie

Het binnendringen en vermenigvuldigen van een micro-organisme in het lichaam van een gastheer.

Ziekte

Een verstoring van normale lichaamsfuncties, vaak als gevolg van infectie of schade door een pathogeen.

Endotoxine

Toxine dat deel uitmaakt van de buitenmembraan van Gram-negatieve bacteriën (lipopolysacchariden), vrijkomend bij celdood.

Exotoxine

Eiwittoxine dat actief uitgescheiden wordt door levende bacteriën, vaak zeer toxisch.

Invasiviteit

Het vermogen van een pathogeen om door weefsels te dringen en zich te verspreiden in het lichaam.

Adhesiefactoren

Structuren (zoals fimbriae) of moleculen die bacteriën helpen zich te hechten aan gastheercellen.

Immunevasie

Mechanismen waarmee micro-organismen het immuunsysteem omzeilen of onderdrukken.