Primordial Germ Hücreleri
gametlerin tanınabilir en erken formu gonat dışında oluşum--> hücre göçü ile eşey hücre oluşumu
Primordial germ hücrelerinin ilk görülme yeri ve zamanı
4 haftalıkken vitellus kesesinde, allantoise yakın kısımdaki endodermal hücreler
PGH'ların gonadlara göç yolu
Vitellus kesesi Arka bağırsak epiteli Dosral Mezenter Mezonefroz böbreğin ventraline
PGH hücreleri cinsiyete göre mitozdan sonra ikiye ayrılır
oogonium ve spermatogonia
Spermatogenez
Sertioli Hücrelerinin İşlevi
Kan-Testis Bariyeri Mitoz/Mayoz Destek Spermiyogenez destek ADP (androjen bağlayıcı prt) salgılanması İnhibin salgılanması (regülasyon için) Müller kanalı inhibisyon faktörü sağlaması
Kan-Testis Bariyeri
Sperm gelişimini dış etkilere karşı korumak için var. Sperm antijenik reseptörler içeriyor, eğer bir bariyer olmazsa bağışıklık sitemimiz yok edebilir.
Spermiyogenez
olgun sperme dönüşme
Spermiyogenezde oluşan olaylar
çekirdek küçülür kromozomal yoğunlaşma akrozom oluşumu kamçı oluşumu mitokondrilerin spiral düzenlenmesi
Spermin baş kısmı
Akrozom bulunur
Spermin boyun kısmı
sentrozom bulunur
Spermin orta bölgesi
mitokondriler, mikrotübüllerin etrafına spiral olarak yerleşir
Spermin kuyruk bölgesi
en uzun bölgedir. Esas kısım: mikrotübüller 9+2 son kısım
Baştan sona spermatogenez basamakları
PGH (mitoz) Tip A1 spermatogonia Yeni Tip A1 (kök hücre) Tip A2 spermatogonia Spermatogonia (mitoz) Primer Spermatosit (mayoz) Sekonder Spermatosit (mayoz) Spermatit Olgun Sperm
Oogonezin zaman aralığı
Doğumdan önce başlar, ergenlikte hızlanır, menapozda biter
Oogenez sıralaması
Oogonium Primer oosit (1. mayoz) primer oositte 1. mayozun profaz evresinde bekleme 2. mayoz Sekonder oosit ve 1. polar cisimcik (Graaf fölikülü) Döllenmiş yumurta ve 2. polar cisimcik
Eğer döllenme olmazsa,
Sekonder oosit 2. mayozun metafaz evresinde kalıyor. 2. polar cisimcik oluşmuyor
Folikül gelişimine etkisi büyük hormonlar
FSH ve LH
Vitellusun kimyasal yapısı
2 fosvitin + 1 lipovellin
Vitellus granülleri
proteinli büyük granüller
Vitellus Sentezi 2 farklı şekilde gerçekleşebilir;
Oosit içi normal sentez yolu (GER- Golgi-Mitokondri) Başka yerler (Karaciğerde üretilip kanla aktarım)
Kurbağa yumurtalarının vitellusunda ne bulunur?
pigment
Çoğu omurgalılarda bulunan asit mukopolisakkartilerden oluşan membran
Kortikal granüller
Primer Yumurta Kılıfları
Vitellin kılıf (böcekler ve amfibi ve kuşlar) Zona radiata (korion) (balıklar) Zona pellucida (memeliler)
Sekonder Yumurta Kılıfları
Koryon (böcekler ve amfibi) Korona radiata (memeliler)
Memelilerdeki yumurta kılıfları
primer= zona pellucida sekonder = korona radiata
Böcekler ve amfibi ve kuşlardaki yumurta kılıfları
primer= vitellin kılıf sekonder= koryon
Taşınan vitellus miktarına göre yumurta tipleri
Alelesital, nerdeyse hiç yok, memeli
Meilolesital, amfiyoksus
Mesolesital, kurabağa ve bazı balık
Polilesital, kuş ve sürüngen
Vitellusun dağılışına göre yumurta tipleri
İzolesital (eşit) amfiyoksus
Hafif Telolesital (vitellus vejetal kutupta), kurbağalar
İleri Telolesital, balık, sürüngen, kuş
Sentrolesital (vitellus merkezde, sitoplazma zarın etrafında bir tabaka halinde), böcekler
Kleidoik yumurta
Su ve besin yeterliyse sadece gaz alışverişi olan yumurta tipi Kuş ve sürüngenlerde
Non-kleodik yumurta
Gelişim için yeterli besin yoksa memeli, insan
Pronükleus
mayozla bölünen eşey hücrelerinin nükleusuna denir
Ovipar çoğalma
Dişi döllenmiş yumurtayı dışarıya bırakır Kuşlar, böcekler, suda yaşayan canlıların çoğu
Ovivipar çoğalma
Döllenen yumurta vücut içinde gelişir. Sonra yumurta açılır ve annenin vücudunu terk eder. Sürüngenler ve köpenkbalıkları
Vivipar çoğalma
Yavru dişinin uterusunda gelişir. Anne ve yavru arası gaz alışverişi Memeliler
Döllenmemiş yumurta zarı geçirgen değil. Bir süre sonra atıklar atılamadığı için ölüm olur.
Döllenmiş yumurtanın zarı içe geçirgendir. Metabolik faaliyet artar.
Fertilizin
Yumurtanın spermi cezbetmek için salgıladığı madde Gymnogamon da denir 1 adet spremin bağlanmasına izin verir. İçeri başka spermlerde girebilir ama sonra dejenere olurlar.
Fertilizin nerede salgılanır?
Folikül hücreleri tarafından salgılanır.
spermin üstündeki fertiziline karşı gelen yapı
anti-fertilizin androgamon
Döllenme konisi
spermin yumurtaya girdiği nokta bi şişlik oluşur.
Döllenme konisinin balıklardaki hali
mikropil
zonna pellucidayı eritmek için salgılanan madde
hiyalurohidaz
Kurbağalardaki vitellin kılıfı eritmek için salgılanan madde
pronase
Dış döllenmede hiyaluronik asiti salgılayan
akrozomal filament
Kapitasyon
Spermin bir filament olmaksızın doğrudan yumurtaya yapışması. Yumurta ve sperm membranlarının eriyerek sperm içeri alınır
Memelilerde bütün sperm yumurtaya giriyor
Evet
Penetrasyon yolu
spermin yumurta pronükleusuna giderken izlediği yol
Kopulasyon yolu
Penetrasyon yolunda bir sapma olursa oluşan yeni yol
Penetrasyon + Kopulasyon yolu
embriyodaki bilateral simetriden sorumlu primer düzlemi oluşturur.
Döllenme Sırasında Yumurtanın İçinde Meydana Gelen Değişiklikler
Yumurta aktive olur. Ca+2 konsantrasyonu artar --> zar geçirgenliğinde değişim Kortikal granüller oluşur H+ iyonları dışarı Na- iyonları içeri girer ve depolarizasyon Tübülin proteinleri polimerleşir mRNA maskesi kalkar, prt sentez
Döllenme Sırasında Yumurtanın Dışında Meydana Gelen Değişiklikler
Ca+2 artışı ile birlikte spermin girdiği noktadan başlayarak döllenme membranı oluşur Kortikal granüller su alarak sıvılaşır ve perivitellin boşluğa akar Böylece, döllenme membranı katılaşır ve sertleşir
Kabuk reaksiyonu
sitoplazmanın yüzeyinde gelişen değişiklikler
Akrozomal Reaksiyon
sperm ve yumurta birleşir. yumurta üzerindeki iyon kanalları açılır Na --> yumurta içine girerek membran depolarizasyonuna sebep olur. Polisperminin önlenmesi için
Kortikal Reaksiyon
birleşme, ER'dan sitozole Ca+2 salınmasına sebep olur. IP3 ve DAG habercilerinin sinyal yolağı
DAG
H+ taşıyan ve yumurta sitozolünü azıcık bazik yapan membran proteinini aktive eder.
IP3
ER'ın Ca+2 kanallarını uyarır Na ve H+ kanallarını uyarır Ca+2nin sitoplazmada artışı ile; kortikal granüller plazma membranı ile birleşir ve perivitellin boşluğa salınır mukopolisakkaritler de perivitelline akar.
Memelilerde Döllenme
Sperm, ZP kılıfındaki reseptör proteinlere (ZP3) bağlanır.
Bağlanma akrozomal reaksiyonu aktive eder. ZP içine hidrolitik enzimler salınır. Na+ da hücre içine girer
ZP erir, sperm yumurtanın plazma membranına ulaşır. Bu sefer membran proteinleri birbirlerine bağlanıyor.
Kortikal reaksiyon, ZP sertleşir. Polispermi engellenir.
zona pellucida
İnsanlarda 13mikrometre kalınlık Sülfatlanmış glikoproteinlerden oluşur.
Zona pellucidanın işlevi
Olgunlaşmamış implantasyonu engellemek Polispermiyi engellemek Porlu filtre görevi Bariyer işlevi - tür spesifik
Zona pellucida Yapısı
ZP 2 ve ZP 3 proteinlerinin tekrarları ZP1 yer yer bu ikisini birbirine bağlıyor.
Segmentasyon
Döllenmiş yumurtanın geçirdiği bölünme olayı
Blastomer
Bölünme sonucu ortaya çıkan hücre
Blastula
Blastomerlerden oluşan içi boş yapı
Mitoz ve Segmentasyon Farkları
Mitozda hücrenin tekrar bölünmeden önce belirli bi büyümesi gerekiyor ama segmentasyonda bu böyle değil yani hacim sabit
Gastrula
3 germ tabakasının oluştuğu nokta
döllenmeden sonra olan basamaklar
Zigot Segmentasyon Morula Blastula Gastrula - 3 germ tabakası Nörüla - notokord oluşumu Organogenez
Segmentasyon sırasında nelerin sentezi artar?
Histon proteinleri - DNA sentezi Tübulin- mikrotübül oluşumu için - iğ iplikçikleri ribonükleotid redüktaz DNA polimeraz
Segmentasyondaki biyokimyasal değişimler
DNA miktarı bölünme başlamadan önce artar mRNA, tRNA ve hücre sentez aktivitesi artar rRNA gastrulasyon evresinde artar protein sentezi artar
Segmentasyonun durma oranı
Nükleoplazmik oran genetik materyalin/sitoplazmaya oranı
Segmentasyon bittikten sonra hücreler
mitoz bölünmeye başlar
Vitellus miktarı arttıkça
segmentasyon hızı azalır
Segmentasyonda düzlemler birbirlerini..
dik geçer
Segmentasyonda zigottaki nükleus x kitlesinin içindedir.
protoplazmik
Segmentasyon Tipleri
Holoblastik aequal (tam ve eşit) 2)Holoblastik inequal (tam ama eşit değil)
Diskoidal
Superfisial
Holoblastik aequal bölünme
Alesital ve İzolesital yumurtalarda örn- memeliler
Holoblastik inequal bölünme
Eksenler dik ama eşit değil. Animal kutuptaki hücreler daha küçük. Hafif telolesital yumurtalarda örn- kurbağa
Hafif telolesital yumurtaların bölünme tipi
Holoblastik inequal bölünme
Diskoidal bölünme
Bölünme animal kutupta germinal diskte gerçekleşir. İleri telolesital yumurtalarda örn- kuşlar
İleri telolesital yumurtanın bölünme tipi
Diskoidal
Superifisal bölünme
Vitellus merkezde, çekirdek bölündükten sonra yüzeye doğru göç ederler. sentrolesital yumurtalar örn - böcekler
Blastoderm
Gastrulasyon evresinde oluşur embriyonik deri
izolesital yumurtada blastulasyon
animal- vegetal polarite az da olsa var
hafif telolesital yumurtada blastulasyon
blastosöl dorsale doğru kayık blastosöle yakın hücreler azda olsa vitellus içerir
ileri telolesital yumurtada blastulasyon
germinal diskte meydana gelir bölünme yarıklanma olarak başlar -- 1. meridional bölünme 2. merdidonial bölünme - 1.ye dik yarıklanma alttaki vitellus temas eden hücrelerle erir ve morula/subgerminal boşluk oluşur area pellucida, area opaca
Subgerminal boşluk amfibi ve balıkların hangi bölgesine karşılık gelir?
Blastosöle denk gelir
Area pellucida
açık renkildir az vitellusu bulunur blastoderm hücreleri bölünerek subgerminal boşluğun altına göçerler ve hipoblast tabakası oluşur. üstte kalan tabakaya epiblast denir
epiblast
üstteki blastoderm tabakası
Hipoblast oluşum türleri
Delaminasyon - hücre tabaka ayrılması
İnvolüsyon - kıvrılma
İnfiltrasyon - özel hücrelerin vitellus üzerinden oluşturması
Area opaca
opak görünür çok vitelluslu embriyo besin kaynağı
Morfogenez
hücre hareketleri ile embriyonun son şeklini alması
Hücre dışı matriks ve bazal laminanın etkisi
hücre göçünde fibronektince zengin matriksin bol olması glikoproteinlerin hücre göçünde etkili olduğunu gösteriyor. laminin ve tip 4 kollajenin bulunduğu yerlerde hücre göçünde aktif yer alan yerler
Gri yarımay
Kurbağa yumurtalarında spermin girişi pigmenlterin yerini oynatır ve gri yarımay oluşur. Gri yarımay, segmentasyonda ikiye bölünür
Sitoplazmik madde dağılımı
Denizkestanesinde, eğer bölünme düzlemi eşit olmazsa, anormal silli blastula oluşur
Mozaik yumurta
sitoplazmik maddenin eşit dağılmadığı durumda oluşur. Larva evresi düzgün gerçekleşemez.
Regülatif yumurta
Her şey eşit dağılır ve her blastomerden yeni embriyo gelişebilir
Mozaik tipte yumurtası olan canlılar
Antropod, mollusk ve annelidler
eFGF (embriyonik fibroblast büyüme faktörü)
gastrula safhası sırasında mezoderm oluşumundan ve embriyo şeklinin oluşmasından sorumludur.
IGF-II (İnsülin benzer büyüme faktörü)
embriyo gelişimde önemli rol oynar.
Retinoik asit
MSS'in bölgesel farklılaşmasını düzenleyen bir endojen morfojendir. Retinoidler ayrıca embriyoda erken dönemde anterior-posterior pozisyon bilgisini meydana getirirler.
Homeotik genler
embriyonik gelişimde neyin ne olduğunu söyleyen genler. homedomaini kodlar