Edebiyat - Edebiyatın Bilim Dallarıyla/Güzel Sanatlarla İlişkisi, Metinlerin Sınıflandırılması, Dönemler (Fasikül 1,2)

Edebiyat

Edebiyat, duygu ve düşüncelerin insalarda estetik duygular uyandıracak bir biçimde, dil aracılığıyla söz ve yazıyla anlatımını amaç edilen sanattır.

Edebiyat ile Bilim Karşılaştırılması

• Edebiyat güzeli, bilimi doğruyu bulmayı amaçlar

• Bilim somut gerçekleri anlatır, edebiyat soyut duygu ve düşüncelere dayanır

• Bilim nedenleri, edebiyat güzellik, estetiği ve duyguları bulmamızı sağlar

• Bilim genel, nesnel ve gerçekken, edebiyat kişisel, öznel ve kurgusaldır.

Tarih ipucu kelimeler

• Tarih, insanalrın geçmişte bıraktığı yazılı belgeler ve yaptıkları eserle dayalı, onların hayatlarını birçok yönedne ele alarak araştıran bilim dalıdır. Şimdiyse bir edebi eser yazılırken geçmişte çıkarılan belgelerden yararlanılabilir ve edebiyat geçmiş hakkında bilgi verir

• Savaşlar

• antlaşmalar

• biyografi, otobiyografi ipucu kelimelerdir

Sosyoloji ipucu kelimeler

Edebiyatın temel unsuru olan insan, aynı zamanda toplumu oluşturan bir yapının en güçlü öğesidir ve bir eser okuyarak o zamanın ve toplumun özellikleri hakkında bilgi elde ediniriz.

• Toplum anlayışı - topluluk

• Birden fazla insan

Psikoloji ipucu kelimeler

• Psikoloji, insanın bireysel oluş ve davranışlaarını, bireyler arasındaki ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bir edebi eserdeki kahramnların karakter ve ruh hallerinin dışarıya aktarılmasından psikolojiden yararlanır.

• insan (birey), ruh hali - psikolojik hali ipucu kelimelerdir.

Felsefe ipucu kelimeler

• Edebi eserlerle bir fikir, düşünme biçimi veya bir ideolojiyi okuyucuya iletmek isteriz, veya bir eserde okuyucuya bir şeyi sorgulamalarını sağlayarak felsefeyle bağlantı vardır.

• İnanç ve düşünceler

• Siyaset ipucu kelimelerdir.

Coğrafya ipucu

• Bir edebi eser, mekanın etkileri üzerinden kaleme alarak coğrafyayla ilişkilidir.

• Mekanlar, yerler

• Şehirler

• Bölgeler

Edebiyat-güzel sanatlar

• Sanatın en temel amacı güzele ulaşmak ve güzeli yansıtmak, estetik bir zevk uyandırmaktır. Edebiyat için de kelimlere kullanılarak buna ulaşırız, böylece ilişkilidir. Ancak malzemesi diğer sanatlardan farklıdır.

Güzel Sanatların Özellikleri

İnsanın içerisinde

• Güzellik

• Etkileyicilik (duygu değişimine sebep olabilir)

• Öğreticilik (eğitim kaynağı da olabilmeli)

• Evrensellik (tüm dünyanın sevmesi için yapılmıştır)

• Özgünlük (bir eserden sadece bir adet bulunur)

• Kalıcılık (yıllarca insan üzerindeki etkisi kalabilmektedir)

Güzel sanatların sınıflandırılması

• Fonetik (işitsel) sanatlar: Ses ve söze önem verip kulağa hitap eder. Müzik ve edebiyat örnekleridir (edebiyatın malzemesi: kelime)

• Plasitk (görsel) sanatlar: Maddeye biçim verirler, göze hitap ederler. Resim, mimari, heykel, ebru, hat, tezhip, seramik, oymacılık örnektir.

• Dramatik (ritmik) sanatlar: Harekete biçim veren sanatlardır. Örnekleri dans, opera, bale, tiyatro, pandomin, dramadır, sinema, gölge oyunu.

• Edebiyat kendisi bir güzel sanattır

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyat

• Sözlü Edebiyat: Destan, koşuk, sagu ve savı içerir

• Yazılı Edebiyat: Köktürk yazıtları

İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatı

• Divan edebiyatı: Daha eğitimli bir kesmin saraylarda yazmış oldukları edebi türdür

• Halk Edebiyatı: Anadolu’da halk tarafından geliştirilmiştir

• Halk Edebiyatı - Anonim Halk Edebiyatı: Yazarı belli olmayan, halkın ortak malı olarak kabul edilen metinler

• Aşık Edebiyatı: Yazarı belli olan, Aşık veya ozanlar tarafından saz eşliğinde söylenilen eserler

• Dini - Tasavvufi Halk Edebiyatı

• Not: Halk edebiyatında coğrafya önemlidir

Batı etkisinde gelişen Türk Edebiyatı

• Tanzimat Dönemi (1860 - 1896): Hikayenin asıl geliştiği, ilk süreçtir. Topluma odaklı

• Servetifünun dönemi (1896 - 1901): Aşk, kişisel konular

• Fecriati toplululuğu (1909 - 1911): Aşk, kişisel konular

• Milli edebiyat (1911 - 1923): 1 WW, Kurtuluş savaşı

• Cumhuriyet dönemi: 1923’ten günümüze kadar olan

Türk edebiyatında dönem belirleyiciler

• Din

• Coğrafya

• Kültür

• Dil

Metinlerin sınıflandırılması - Sanat Metinleri Başlıkları

• Çoşku ve Heyecanı Dile Getiren: Şiir

• Olay Çevresinde Gelişen:

  • Anlatmaya bağlı metinler: Yazılı, bildiğimiz edebiyat

  • Göstermeye bağlı metinler: Tiyatrodur, modern ve geleneksel olarak ayrılır

Metinlerin sınıflandırılması - Sanat Metinleri Özellikleri

Metinlerin sınıflandırılması - Öğretici Metinler adları

• Tarihi metinler

• Felsefi metinler

• Bilimsel metinler

• Gazete çevresinde gelişen metinler

  • Makale, sohbet, fıkra, eleştiri, köşe yazısı, röportaj, vb.

• Kişisel hayatı konu alan metinler

  • Anı, günlük, gezi yazısı, (oto)biyografi, mektup

Metinlerin sınıflandırılması - Öğretici Metinler Özellikleri