BuiteNLand 1 Leefomgeving Wateroverlast 4 HAVO

stroomstelsel

een rivier met al zijn zijrivieren

stroomgebied

gebied waarbinnen al het regen- en smeltwater via een hoofdrivier naar zee stroomt

waterscheiding

de grens tussen twee stroomgebieden

lengteprofiel

de doorsnede van een rivier vanaf de bron tot de monding, bestaande uit boven-, midden- en benedenloop

bovenloop

het bovenste gedeelte van de rivier, vanaf de bron

middenloop

het middelste gedeelte van de rivier dat zich tussen de bovenloop en benedenloop bevindt

benedenloop

het laatste deel van de rivier, tot de monding

verval

het hoogteverschil tussen twee punten langs de rivier

verhang

het verval per kilometer, uitgerekend door het hoogteverschil tussen twee plaatsen van de rivier te delen door de afstand in kilometers tussen die twee plaatsen

waterafvoer

de hoeveelheid water die langs een bepaald punt stroomt, uitgedrukt in kubieke meters per seconde

regiem

de schommelingen in de hoeveelheid water die een rivier per jaar afvoert

debiet

de hoeveelheid rivierwater die een bepaald punt passeert, uitgedrukt in kubieke meter per seconde

klimaatverandering

de verandering van het klimaat over een langere tijd

onregelmatiger neerslagregiem

de schommelingen in de hoeveelheid regen die er in een jaar valt, worden groter

piekafvoer

hoge afvoer van de rivier op een bepaald moment

temperatuurstijging

wereldwijde stijging van de gemiddelde temperatuur

zeespiegelstijging

wereldwijde stijging van het gemiddelde zeeniveau

binnendijks gebied

het gebied dat door winterdijken tegen de rivier wordt beschermd en waar de mensen wonen

buitendijks gebied

het gebied tussen de twee winterdijken waar de rivier stroomt

dijkverzwaring

versteviging en verhoging van de dijken om het achterland beter te beschermen

dwarsprofiel van de rivier

dwarsdoorsnede van de rivier. In Nederland bestaat deze bij een bedekte rivier uit: winterdijk, uiterwaard, zomerdijk, rivier, zomerdijk, uiterwaard en winterdijk.

kanalisatie

het nemen van maatregelen gericht op het reguleren van het waterpeil in een rivier door middel van stuwen en sluizen.

kribben

dammen loodrecht op de rivieroever die moeten voorkomen dat de oever afkalft en die er ook voor zorgen dat het water in het midden van de rivier het snelst blijft stromen

menselijk handelen

veranderingen door de mens in het rivierengebied/stroomgebied

ontbossing

het verdwijnen van bos door menselijke activiteiten

stuwen

vaste of regelbare dammen in de rivier voor het handhaven van het waterpeil en het regelen van de wateraanvoer

uiterwaard

gebied tussen de rivier en de winterdijk dat overstroomt, wanneer de rivier buiten zijn oevers treedt

verhoogde en versnelde piekafvoer

wanneer de hoogste afvoer na een regenbui (piekafvoer) hoger wordt en eerder optreedt

verstening van het oppervlak

door toegenomen verstedelijking neemt het oppervlak van straten en wegen toe

vertragingstijd

de hoeveelheid tijd die water nodig heeft om na een regenbui in de rivier te komen

winterbed

het gebied tussen de beide winterdijken dat bestaat uit zomerbed en uiterwaard

zomerbed

de bedding waar de rivier ‘s zomers doorheen stroomt

hoogwaterbeschermingesprogramma

programma van Rijkswaterstaat en de waterschappen met maatregelen om de primaire waterkeringen in 2050 te hebben versterkt

Rijkswaterstaat

Nederlandse overheidsorganisatie die in opdracht van het ministerie de (vaar)wegen onderhoudt

rivierbedverruiming

het creëren van extra ruimte voor de rivier door middel van diverse maatregelen zoals het afgraven van de uiterwaarden, het verplaatsen van de dijken en het verdiepen van het zomerbed

Ruimte voor de rivier

programma waarin Rijkswaterstaat samen met waterschappen, gemeenten en provincies onze rivieren op ruim dertig plaatsen meer ruimte geeft

waterkeringen

een overkoepelende term voor bouwwerken als stuwen, sluizen, duinen, dijken en dammen

waterschappen

Nederlandse overheidsorganisatie die zorgt voor het waterbeheer in een regio

acceptatie

accepteren dat door klimaatverandering meer risico’s ontstaan op wateroverlast en watertekorten

adaptatie

aanpassen aan het veranderende klimaat door in te spelen op toenemende wateroverlast en watertekorten

afvoer bevorderen

zorgen dat water zo snel mogelijk weg kan stromen naar de zee door belemmeringen weg te nemen

bergen (opslaan)

tijdelijk opslaan van water, bijvoorbeeld in retentiegebieden of door speciaal aangewezen gebieden tijdelijk onder water te zetten

Deltaprogramma

nationaal plan met maatregelen om de waterveiligheid en zoetwatervoorziening te garanderen

infiltratie

het inzakken van regenwater in de bodem

integraal waterbeheer

samenwerking van overheden en andere partijen om te zorgen voor veiligheid, voldoende en schoon water

Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)

organisatie van de VN die onderzoek naar klimaatverandering evalueert

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI)

wetenschappelijk instituut dat onderzoek doet naar het weer en klimaat

sparen

het verlies van water zo klein mogelijk houden

toekomstscenario

mogelijk beeld van hoe de toekomst eruit kan zien (op het gebied van klimaatverandering)

vasthouden (retentie)

voorkomen dat al het regenwater naar sloten en de rivier wordt afgevoerd, bijvoorbeeld door het aanleggen van groenvoorzieningen zodat het water in de grond kan infiltreren