Operating Systems alles samen

Wat is een besturingssysteem (OS)?

Een programma dat hardwarecomponenten controleert en communicatie verzorgt tussen gebruiker, software en hardware.

Geef 3 voorbeelden van besturingssystemen.

Windows, Linux Fedora, MacOS.

Wat zijn de taken van een besturingssysteem?

Data opslaan en ophalen; programma's afschermen; bronnen beheren/delen; stroom regelen; prioriteiten regelen; reageren op fouten; tijdsplanning maken.

Wat is het verschil tussen single-tasking, multitasking en multi-user systemen?

Single-tasking: 1 taak tegelijk; Multitasking: meerdere taken tegelijk; Multi-user: meerdere gebruikers tegelijk.

Wat zijn de verschillende lagen in een besturingssysteem?

Shell (CLI): gebruikersinteractie; Utilities: routines voor complexe commands; Kernel: hart van het OS; Hardware.

Wat zijn interactieve programma's?

Programma's die door de gebruiker worden geactiveerd en snel moeten reageren.

Wat zijn batch programma's?

Programma's met opdrachten in een file, uitgevoerd via batch queue zonder directe feedback.

Wat zijn real-time programma's?

Programma's die binnen een strikte tijdslimiet moeten reageren, bv. in robots of luchtverkeer.

Wat is een proces binnen een OS?

Een reeks opdrachten die als een werkeenheid worden beschouwd.

Wat bepaalt het OS bij processenbeheer?

Welke processen uitgevoerd worden; welke bronnen ze krijgen; CPU-gebruik; geheugentoewijzing; toegang tot randapparatuur; bestandbeheer.

Noem 4 soorten resources die het OS beheert.

Geheugen; CPU; Randapparatuur (printers, disks); Bestanden.

Wat is scheduling in multitasking?

De manier waarop het OS prioriteiten toekent aan processen via een wachtrij.

Wat is concurrency?

Tegelijkertijd actieve processen die niet onafhankelijk zijn, bv. conflict bij gedeelde printer.

Welke ontwerpcriteria moet een OS volgen?

Consistentie; Flexibiliteit; Overdraagbaarheid.

Wat is virtualisatie?

Het maken van een virtuele versie van iets, zoals virtuele hardware, opslag of netwerkbronnen.

Wat zijn de voordelen van virtualisatie?

Efficiënter gebruik van hardware; goedkoper dan fysieke systemen; lagere ecologische voetafdruk.

Wat is een virtuele machine (VM)?

Een programma dat een volledige computer nabootst.

Welke soorten VM's bestaan er?

Programmeertaal-specifiek (JVM); Emulatoren (bv. VirtualBox); Applicatie-specifiek (bv. Docker).

Wat is een hypervisor?

Software die VMs aanmaakt en beheert, ook wel Virtual Machine Monitor (VMM) genoemd.

Wat is een Type 1 hypervisor?

Niet afhankelijk van OS, draait rechtstreeks op hardware; efficiënter maar complexer; bv. Hyper-V, VMWare ESXi.

Wat is een Type 2 hypervisor?

Draait bovenop een OS; eenvoudiger te installeren; geschikt voor persoonlijk gebruik; bv. VirtualBox.

Wat is multi-tenancy?

Een systeem waarin meerdere gebruikers (tenants) gedeelde bronnen gebruiken.

Wat zijn de voordelen van multi-tenancy?

Efficiënt gebruik van bronnen; lagere kosten.

Wat zijn de nadelen van multi-tenancy?

Minder beveiligings- en prestatie-isolatie; risico dat grote tenants kleine beïnvloeden.

Wat is cloud computing?

Op aanvraag beschikbaar stellen van hardware/software via een netwerk.

Wat zijn de kenmerken van cloud computing?

Pay-as-you-go model; elasticiteit; geen fysieke tussenkomst nodig.

Wat is de historische opkomst van cloud computing?

Definitie in 1997; SaaS rond 2000; grootschalige cloud computing tussen 2005-2007.

Wat is 'de cloud'?

Een schaalbare virtuele infrastructuur waar de gebruiker geen inzicht heeft in locatie of beheer van servers.

Wat zijn de 3 cloud modellen?

Publieke cloud (voor iedereen); Private cloud (beperkt); Hybride cloud (combinatie).

Wat is IaaS (Infrastructure as a Service)?

Gebruiker beheert OS, software en hardware; volledige controle.

Wat is PaaS (Platform as a Service)?

Gebruiker beheert enkel software; bv. Azure, Google App Engine.

Wat is SaaS (Software as a Service)?

Gebruiker gebruikt software zonder iets te beheren; bv. Gmail, Office 365.

Waarom is virtualisatie essentieel voor cloud computing?

Virtualisatie maakt schaalbare en gedeelde infrastructuur mogelijk.

Wat betekent elasticiteit in cloud computing?

Automatisch op- of afschalen van bronnen in functie van de vraag.

Wat is het verband tussen cloud computing en multi-tenancy?

Cloud computing gebruikt multi-tenancy om bronnen efficiënt te delen tussen gebruikers.

Wat is een nadeel van één OS op bare metal draaien?

Een crash van een app kan hele server offline halen; geen isolatie tussen services.

Waarom zijn VM's beter dan bare metal voor multitenancy?

Een fysieke server kan worden opgesplitst in meerdere geïsoleerde VM's, gedeeld over klanten.

Wat is een hypervisor?

Software die VM's creëert en beheert op een fysieke machine.

Wat is het verschil tussen type 1 en type 2 hypervisor?

Type 1 draait direct op hardware; type 2 draait op bestaand OS.

Wat zijn nadelen van VM's?

Trage installatie, veel schijfruimte, beheer is complex.

Wat is een container?

Lichtgewicht, geïsoleerde omgeving die een applicatie draait zonder volledig OS.

Waarom zijn containers efficiënter dan VM's?

Ze delen de hostkernel en hebben geen extra OS nodig.

Wat is een Docker image?

Een onveranderbare blauwdruk met applicatie en dependencies.

Wat is een Docker container?

Een draaiende instantie van een image met een beschrijfbare laag.

Waarvoor dient DockerHub?

Online opslagplaats voor Docker images die je kan downloaden of uploaden.

Wat doet een Dockerfile?

Bevat instructies om een Docker image te bouwen.

Wat is het voordeel van Docker voor ontwikkelaars?

Eenmalig builden en universeel verspreiden zonder platformproblemen.

Hoe start je een container?

Met docker run op basis van een image.

Wat is port binding?

Een poort van de container koppelen aan een poort op de host voor externe toegang.

Wat is een named volume?

Persistent opslag beheerd door Docker, onafhankelijk van container.

Wat is een bind mount?

Hostmap koppelen aan een containerpad, handig voor live edits.

Wat is het verschil tussen een image en container?

Image is statisch, container is een draaiende kopie met aanpasbare laag.

Wat is een Docker tag?

Versieaanduiding van een image zoals 'latest', 'v1.0'.

Waarom is 'latest' niet veilig voor productie?

Je weet niet zeker welke versie je draait bij updates.

Wat zijn environment variables in Docker?

Variabelen voor configuratie zoals wachtwoorden of database-URL’s.

Wat is Docker Compose?

Tool om meerdere containers te definiëren en beheren via docker-compose.yml.

Wat zijn voordelen van Docker Compose?

Eenvoudig beheer, herhaalbare omgevingen, multi-container setup.

Wat doet 'docker compose up'?

Start alle services volgens het docker-compose.yml bestand.

Wat is het nut van netwerken in Docker Compose?

Containers kunnen elkaar benaderen via servicenamen zonder IP.

Waarom gebruik je niet 'localhost' in Docker Compose?

Dat verwijst naar de container zelf, niet naar een andere container.

Wat is 'Infrastructure as Code' in Docker Compose?

De omgeving wordt beschreven in code (YAML) en is reproduceerbaar.

Wat is persistente opslag?

Opslag die data bewaart na afsluiten, met mogelijkheid om grote hoeveelheden data te bewaren en te delen.

Wat zijn kenmerken van een HDD?

Magnetische opslag, draaiende schijf, seek time, grote capaciteit, lage kost.

Wat zijn kenmerken van een SSD?

Opslag in ICs, geen bewegende onderdelen, snel, duurder dan HDD.

Wat zijn kenmerken van CD/DVD?

Optische opslag, beperkt in capaciteit en snelheid, vaak read-only.

Wat zijn kenmerken van een USB-stick?

Externe IC-opslag, beperkt in capaciteit en performantie.

Wat is een file?

Abstracte eenheid van data, opgebouwd uit blokken, verborgen complexiteit van fysieke opslag.

Wat zijn eigenschappen van een file?

Naam en extensie, grootte, toegangsrechten, wijzigdatum, verwijzingen naar datablokken.

Wat zijn soorten files?

Directories, links, special files (block/character), sockets, pipes.

Wat doen de commando's ls -l en ls -F?

ls -l toont type via eigenschappen; ls -F toont type via suffix.

Wat is sequentieel vs random access?

Sequentieel: lezen in volgorde; Random: lezen op willekeurige plaatsen.

Wat is een directory?

Een map die bestanden groepeert en een hiërarchische structuur creëert.

Wat zijn padnamen?

Absoluut pad: vanaf root (/); Relatief pad: vanaf huidige directory.

Wat is een file system?

Onderdeel van OS dat fysieke opslag beheert en bestanden/directories implementeert.

Welke methodes zijn er om bestanden te implementeren?

Contiguous storage, linked lists, FAT, index nodes (inodes).

Wat is contiguous storage?

Bestanden in aaneengesloten blokken; snel en ondersteunt random access; risico op fragmentatie.

Wat zijn linked lists in file storage?

Elke blok verwijst naar de volgende; geen fragmentatie; traag en geen random access.

Wat is de File Allocation Table (FAT)?

Toewijzingstabel in RAM; snel en random access; verbruikt veel RAM.

Wat zijn index nodes (inodes)?

Bevatten metadata en blokverwijzingen; enkel geopende bestanden in RAM; efficiënt en ondersteund random access.

Hoe werkt directory-implementatie?

Directory is bestand met entries per bestand/subdirectory, met verwijzingen naar blok of inode.

Wat is het verschil tussen hardlink en softlink?

Hardlink deelt inode; softlink heeft eigen inode en kan leiden tot 'dangling pointer'.

Wat is journaling in file systems?

Logboek van schrijfoperaties; laat systeem herstellen na crash tijdens schrijven.

Wat is een Virtual File System (VFS)?

Laag die verschillende file systems presenteert als één structuur; vertaalt OS-aanroepen.

Wat doen mount en unmount?

Mount: koppel fysiek file system aan map in VFS; Unmount: verwijder koppeling.

Wat zijn partities?

Verdeling van fysieke opslag; elke partitie heeft eigen bestandssysteem.

Wat is het verschil tussen MBR en GPT?

MBR: oudere standaard met boot loader; GPT: nieuwer, ondersteunt UEFI, achterwaarts compatibel.

Wat is NTFS?

Windows-standaard met journaling.

Wat is FAT32?

Microsoft-formaat; breed compatibel; max 4GB bestand en 2TB systeem.

Wat is exFAT?

Extensible FAT voor USB/SD; geen journaling; niet compatibel met Linux/Mac.

Wat is HFS+?

Mac-formaat met journaling; vroeger standaard op Mac.

Wat is APFS?

Modern MacOS bestandssysteem, gericht op SSD's en encryptie.

Wat is ext4?

Standaard Linux bestandssysteem met journaling.

Wat is ZFS?

Geavanceerd bestandssysteem voor Linux/FreeBSD; sterk tegen datacorruptie; weinig flexibel.

Wat is Btrfs?

Alternatief voor ZFS; standaard op Fedora; sterk tegen bitrot en datacorruptie.

Wat is ISO 9660 / UDF?

File systems voor optische schijven (CD/DVD); gericht op write-once media.

Wat is compileren?

Omzetten van programmeertaal naar CPU-instructieset.

Wat is een CPU-instructieset?

Verzameling instructies die een specifieke CPU begrijpt.

Welke CPU-instructiesets zijn er?

x86 (verouderd), x86-64 (modern), ARM (mobiel), MIPS (embedded), JVM (Java bytecode).