Araling Panlipunan 9 – Ekonomiks at Produksiyon

Listahan ng mahahalagang termino at konsepto mula sa mga aralin sa Ekonomiks at Produksiyon para sa pag-aaral at pagsasanay.

Ekonomiks

Sangay ng Agham Panlipunan na nag-aaral kung paano tutugunan ang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao gamit ang limitadong pinagkukunang-yaman.

Oikos

Bahay o tahanan; pinagmulan ng salitang Ekonomiks.

Nomos

Pamamahala; bahagi ng etimolohiyang Ekonomiks.

Kakapusan

Kalagayan ng limitadong pinagkukunang-yaman na nagsasapanganib ng pagkakamit ng lahat ng pangangailangan.

Kakulangan

Pansamantalang pagkukulang sa supply ng isang produkto na maaaring masolusyunan.

Adam Smith

Ama ng makabagong ekonomiks; nagpaunlad ng espesyalisasyon at Laissez Faire; may akdang Wealth of Nations.

Laissez Faire

Doktrina ng Let Alone; hindi dapat makialam ang pamahalaan sa pribadong sektor.

David Ricardo

Kilalang ekonomista na nagpanukala ng Law of Diminishing Marginal Returns at Law of Comparative Advantage.

Law of Diminishing Marginal Returns

Pagpapatuloy ng paggamit ng salik-produksiyon na nagdudulot ng pagliit ng karagdagang output.

Law of Comparative Advantage

Prinsipyo na mas kapaki-pakinabang para sa isang bansa na magprodyus ng mga produkto na mura ang paggawa.

Malthus

Ekonomista na nagpatibay ng Malthusian Theory tungkol sa mabilis na paglaki ng populasyon at pagkain.

Malthusian Theory

Paglaki ng populasyon ay maaaring mabilis kaysa sa suplay ng pagkain na nagdudulot ng kagutuman at kakapusan.

John Maynard Keynes

Tinataguriang Father of Modern Theory of Employment; naniniwala ang gobyano sa malaking papel sa paggasta at balanse ng ekonomiya.

Law of Supply and Demand

Batayang batas na nagsasabi na ang presyo at dami ng produkto ay apektado ng suplay at demand.

Karl Marx

Ama ng Komunismo; sumulat ng Das Kapital at Communist Manifesto; naniniwala sa lipunang may pagkakapantay-pantay.

François Quesnay

Physiocrat na kilala sa konsepto ng Rule of Nature at ang kanyang kontribusyon sa klasikong ekonomiya.

Trade-off

Pagpipili o pagsasakripisyo ng isang bagay kapalit ng ibang bagay.

Opportunity Cost

Halaga ng pinakamagandang alternatibo na ipinagpapalit sa bawat desisyon.

Marginal Thinking

Pag-iisip tungkol sa karagdagang gastos at benepisyo sa bawat karagdagang desisyon.

Incentives

Mga gantimpala o parusa na nagtutulak sa kilos ng tao sa ekonomiya.

Tradisyonal na Ekonomiya

Sistema kung saan ang desisyon ay batay sa kultura, tradisyon at pangunahing pangangailangan.

Market Economy

Sistema na gumagana sa pamamagitan ng malayang pamilihan; ang kilos ng konsyumer at prodyuser ay sariling kagustuhan.

Command Economy

Ekonomiya na kontrolado at tinatakdaan ng pamahalaan.

Mixed Economy

Sistema na halong market at command; may kalayaan sa pamilihan ngunit may interbensyon ng pamahalaan.

Pagkonsumo

Paggamit ng mga produkto at serbisyo upang matugunan ang pangangailangan at kagustuhan at makamit ang kasiyahan.

Pagbago ng Presyo

Mas mataas na presyo madalas nagpapaunti ng pagkonsumo; mababang presyo nagsusulong ng mas mataas na pagkonsumo.

Kita

Pinagbabatayan ng desisyon sa pagkonsumo; habang lumalaki ang kita, lumalaki rin ang kakayahang kumonsum.

Mga Inaasahan

Pagbawas ng pagkonsumo upang ihanda ang sarili sa mga mangyayari sa susunod na araw.

Pagkakautang

Nakakaapekto sa kakayahang bumili; ang sobrang utang ay nagpapababa ng pagkonsumo.

Demonstration Effect

Pag-aakala o paggaya dahil sa nakikita o naririnig mula sa media na nagtataas ng pagkonsumo.

Pagpapahalaga ng tao

Pagtataya sa presyo at kalidad; mas prayoridad ang pangunahing pangangailangan kaysa luho.

Okasyon

Pagdami ng mga binibiling produkto kapag may okasyon o selebrasyon.

Tuwiran

Uri ng konsumo na direktang nagdudulot ng kasiyahan mula sa paggamit ng produkto.

Mapanganib

Uri ng konsumo na maaaring makapinsala sa kalusugan (hal. droga).

Maaksaya

Pagbili ng produkto na hindi direktang tumutugon sa pangangailangan.

Republic Act 7394 (Consumer Act of the Philippines)

Batas na nagtataguyod ng kapakanan at proteksiyon ng mga mamimili.

Karapatan sa mga pangunahing pangangailangan

Karapatan sa pagkain, damit, matutuluyan, kalusugan, edukasyon, at kalinisan.

Karapatan sa Kaligtasan

Karapatan laban sa mapanganib na paninda o mapanlinlang na gawain.

Karapatan sa Patalastasan

Karapatan protektahan laban sa mapanlinlang at hindi wastong patalastas at etiketa.

Karapatang Pumili

Karapatan pumili ng ibang produkto o serbisyo sa halagang kaya.

Karapatang Dinggin

Karapatan maipahayag ang pagkabahala at maikonsidera ang opinyon ng mamimili.

Karapatan sa Pagtuturo Tungkol sa Pagiging Matalinong Mamimili

Karapatan sa edukasyon upang makagawa ng matalinong desisyon sa pagbili.

Karapatan sa isang Malinis na Kapaligiran

Karapatan sa kapaligiran na ligtas, malinis at maayos para sa kalusugan.

Limang Pananagutan ng mga Mamimili

Kamalayan, pagkilos, pagmamalasakit na panlipunan, kamalayan sa kapaligiran, at pagkakaisa.

BFAD

Bureau of Food and Drugs; nag-aasikaso sa kaligtasan at etiketa ng gamot, pagkain, pabango, at make-up.

DTI

Department of Trade and Industry; nagsusulong ng patas na kalakalan at kalakalan-madaganan.

ERC

Energy Regulatory Commission; reklamo laban sa diwastong sukat/timbang ng mga gasolinahan at LNG.

DENR-EMB

Environmental Management Bureau; pangangalaga sa kapaligiran at polusyon.

HLURB

Housing & Land Use Regulatory Board; proteksiyon para sa bumibili ng bahay at lupa.

Insurance Commission

Tagapangalaga laban sa hindi pagbabayad ng seguro o mapanlinlang na gawain sa seguro.

POEA

Philippine Overseas Employment Administration; reklamo laban sa ilegal na recruitment.

PRC

Professional Regulatory Commission; tungkulin laban sa hindi matapat na pagsasagawa ng propesyon.

SEC

Securities and Exchange Commission; parusa sa paglabag sa Securities Act at pyramiding.

Produksiyon

Proseso ng paggawa o pagbuo ng kalakal at serbisyong maaring gamitin o ipagbili.

Input

Salik na ginamit sa pagbuo ng produkto.

Lupa

Salik ng Produksiyon na kinabibilangan ng yamang likas; fixed ang bilang.

Lakas-Paggawa

Salik na nagsasangkot sa kakayahan ng tao; may White-collar at Blue-collar na uri.

Kapital

Salik na kalakal na nakalilikha ng iba pang produkto; makinarya at kasangkapan.

Entrepreneurship

Salik ng Produksiyon na tinukoy sa kakayahan at kagustuhan magsimula ng negosyo.

Entrepreneur

Tagapag-ugnay ng salik ng produksiyon para makabuo ng produkto at serbisyo.

Katangian ng matagumpay na entrepreneur

Kakayahan sa pangangasiwa, matalas na pakiramdam sa pagbabago ng pamilihan, at lakas ng loob na makipagsapalaran.