EXPERIMENTEEL ONDERZOEK

Controleconditie/controlegroep

Een (experimentele) conditie waarin de manipulatie niet wordt toegepast

Methode van overeenkomst

Als X zich voordoet, moet Y zich ook voordoen. X is voldoende om het effect in Y te veroorzaken.

Methode van verschil

Als X zich niet voordoet, moet Y zich ook niet voordoen. X is onmisbaar voor het effect in Y.

Experiment

Het testen van een hypothese en het beantwoorden van een onderzoeksvraag

Completely randomised design (zuiver experiment)

Eke waarnemingseenheid heeft een gelijke kans om in een van de experimentele condities terecht te komen.

Quasi-experiment

Bestaande groepen worden geobserveerd en gemanipuleerd, geen randomisatie. Geen uitspraak mogelijk over causaliteit, wel een toename van ecologische validiteit. C

Cluster randomisatie

Er wordt gebruik gemaakt van clusters die vervolgens random verdeeld worden over de condities.

Experimentele controle

De maatregelen die genomen worden om de invloed van storende variabelen (effect op de afhankelijke variabele) te beheersen.

Blokontwerp

Proefpersonen worden eerst ingedeeld in homogene categorieën. Combinatie van randomisatie en precieze experimentele controle. (groepsgewijs matchen)

Matchen

Ervoor zorgen dat de experimentele en controlegroep gelijk zijn op de externe bekende kenmerken die naar verwachting een belangrijke invloed hebben op de afhankelijke variabele.

Precisiecontrole

Voor elk proefpersoon in de experimentele groep een bijpassend proefpersoon in de controlegroep vinden die vergelijkbare kenmerken heeft. Vereist een grote steekproef.

Globale controe

Streven naar gelijke frequenties van belangrijke kenmerken in zowel de experimentele als de controlegroep.

Homogeniseren

Proefpersonen selecteren die op relevante variabelen op elkaar lijken, hierdoor wordt de variatie verminderd en neemt de ruis af. Hierdoor hogere statistische power, gaat wel ten koste van de externe validiteit (minder representatief)

Between subjects design

Proefpersonen worden toegewezen aan slechts één experimentele conditie, hierdoor heb je verschillende groepen proefpersonen die met elkaar kunnen worden vergeleken.

Within subjects design (repeated measures designs)

Alle proefpersonen worden blootgesteld aan alle experimentele controlecondities. Reacties worden gemeten na elke manipulatie. Probleem: volgorde-effecten. - Counterbalancing

Counterbalancing

Variëren van de volgorde van condities, om te voorkomen dat er een volgorde effect plaats vindt. M

Mixed designs

Een mix can between en within subjects designs gebruiken.

O

Observation: een waarneming of meting van de afhankelijke variabele

X

Het ondergaan van de experimentele stimulus (treatment)

R

Er is sprake van randomisatie (geeft aan of het wel of geen zuiver experiment betreft)

NR

Er is geen sprake van randomsatie

One-shot case study

Eerst wordt een manipulatie uitgevoerd en vervolgens wordt geobserveerd wat het effect op de proefpersonen is

One-group pre-post design

One-shot case study waar de proefpersonen in ieder geval voor en na de manipulatie geobserveerd worden

Posttest only design

Niet gerandomiseerd en geen voormeting.

Pre-experimenteel ontwerp

Validiteitsbedreigers zijn niet onder controle

Posttest-only control

Enkel nameting van de controlegroep omdat er randomisatie plaats gevonden heeft.

Testeffect

Een validiteitsbedreiger, de voormeting beïnvloedt de observaties in de nameting

Plafondeffect

Geen verschil waar te nemen tussen de twee condities, omdat de test te gemakkelijk was voor de proefpersonen

Bodemeffect

Scores zitten zo laag dat er geen lagere score meer mogelijk is

Pretest-posttest control design

Randomisatie en er is sprake van een voor- en nameting

Solomon vier-groependesign

In dit design vindt bij de eerste groep een voormeting plaats, dan de manipulatie (treatment) en vervolgens een nameting. Bij de tweede groep vindt geen voormeting plaats, maar wel de treatment en nameting. Bij de derde groep vindt een voor- en nameting plaats, maar geen manipulatie. Bij de vierde groep vindt alleen de nameting plaats.

Quasi-experimenteel pretest-posttest control design

Vergelijken van twee bestaand groepen die NR zijn toegewezen. De eerste groep krijgt een voormeting, manipulatie en nameting. De tweede groep krijgt een voor- en nameting, maar geen manipulatie.

Enkelvoudige tijdreeks

Bij dezelfde proefpersonen worden op verschillende tijdstippen, zowel voor als na de experimentele manipulatie, metingen verricht

Meervoudige tijdreeks

Enkelvoudige tijdreeks met een controlegroep

Externe validiteti

De mate waarin de resultaten van een onderzoek gegeneraliseerd kunnen worden naar de doelpopulatie

Gegeneraliseersbaarheid tussen situaties (ecologische validitiet)

De mate waarin situaties in het experiment kunnen worden gegeneraliseerd naar situaties in het dagelijks leven

Gegeneraliseerbaarheid tussen mensen

De mate waarin de onderzoeksdeelnemers een representatieve weergave zijn van de doelpopulatie

Realistische experiment

Psychologisch realistisch, de psychologische processen die door het experiment worden opgeroepen zijn vergelijkbaar met hoe deze processen worden opgeroepen in het dagelijks leven

Interactie voormeting en experimentele stimulus

De voormeting creëert een situatie die zich buiten het experiment niet voor zou doen; bijvoorbeeld de voormeting maakt mensen meer bewust van waarnaar ze worden gevraagd.

Niet-representatieve steekproeven

Selectie van proefpersonen wijkt af van de populatie waar het effect in plaats zou moeten vinden.

Reactieve experimentele locatie

De proefleider, of kennis van de experimentele toewijzing maakt dat proefpersonen zich anders gedragen, vaak in lijn met wat proefpersonen denken wat van hen verwacht wordt.

Reactiviteit

Invloed hebben op het onderzoek doordat de proefpersonen weten dat ze gemeten worden

Representativiteit

De steekproef is een goede afspiegeling van de populatie

Experimenter bias

De verwachtingen van de proefleider over de resultaten heeft effect op de resulaten.

Selectieve perceptie

Wanneer de proefleiders, op grond van hun ideeën over de uitkomsten van het experiment, bepaalde reacties of gedragingen van deelnemers die in strijd zijn met die ideeën, niet opmerken of signaleren

Blind experiment

Proefleider of deelnemers niet vertellen hoe de groepen verdeeld zijn, Dubbelblind wanneer ze het beiden niet weten.

Interne validiteit

De mate waarin er voldoende bewijs is om te zeggen dat veranderingen in variabele X inderdaad de oorzaak zijn van veranderingen in variabele Y, dat het bestaan van de causale relatie tussen twee variabelen voldoende is aangetoond dus. V

Voorwaarden causale ingerentie

1. Oorzaak gaat vooraf aan het effect

2. Er bestaat een relatie tussen oorzaak en het gevolg (covariatie)

3. Er zijn geen plausibele alternatieve verklaringen voor de geobserveerde covariatie

Tussentijds extern voorval (history)

Specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden tussen de eerste en de tweede meting.

Rijping of groei (maturation)

Veranderingen die binnen proefpersonen optreden door het verloop van tijd.

Testeffect

De effecten die de voormeting heeft op de uitkomsten van de daaropvolgende testen.

Instrumentatie

Veranderingen in meetinstrumentaria of beoordelaars die veranderingen in onderzoeksresultaten in gang zetten.

Regressie naar het gemiddelde

Extreme proefpersoonkenmerken bij voormeting die natuurlijk terugzakken/-groeien naar een minder extreem niveau.

Selectie

De vergeleken condities zijn niet vergelijkbaar door verschillende steekproefkenmerken op voor het onderzoek relevantie eigenschappen.

Uitval

Proefpersonen die niet meer meewerken aan latere metingen in het experiment om redenen die relevant kunnen zijn voor de steekproefkenmerken van het experiment.

Interactie tussen bedreigers

Een combinatie van bedreigers die elkaar versterken.

Verspreiding van de ingreep

Informatie/uitleg in de ene conditie wordt ook bekend onder deelnemers in de andere conditie.

Compenserende rivaliteit

De deelnemers in verschillende onderzoekscondities gaan in competitie met deelnemers in de andere condities. Ook bekend als het John Henry-effect.

Manipulatiechecks

De interne validiteit van een experiment controleren, controleren of de manipulatie daadwerkelijk de beoogde onafhankelijke variabele in de verwachte richting heeft veranderd, ongeacht het effect op de afhankelijke variabele

Inductie van emoties

Kunstmatig emoties oproepen bij mensen

Principe van minimized harm

Richtlijn die stelt dat onderzoek zo moer izjn opgesteld dat het de proefpersoon zo min mogelijk belast

Principes van wetenschappelijke integriteit

Eerlijkheid, zorgvuldigheid, transparantie, onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid - doel: betrouwbaar onderzoek van hoge kwaliteit kunnen waarborgen

Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO)

Geïmplementeerd uit de principes van Declaratie van Helsinki in NL, goedkeuring nodig van de Medisch-ethische toetsingscommisie (METC)

Gedragscode Nationaal Ethiek Overleg Sociale en Gedragswetenschappen

Bevat concrete richtlijnen voor de uitvoering van ethische toetsing en beschrijft welke wetten en richtlijnen gevolgd moeten worden. Bij OU: cETO (alles wat nog niet door METC is getoetst)

Informed consent

Vrijwillige deelname, Recht op deelname beëindigen, Doel van het onderzoek, Onderzoeksprocedure, Risico’s, Maatschappelijk nut van het onderzoek, Duur van het onderzoek, Contactinformatie, Anonimiteit

Active informed consent

Deelnemer moet een handeling verrichten om toestemming te verlenen (bijv. ondertekenen)

Passive informed consent

Deelnemer moet een handeling verrichten om Niet deel te nemen aan een onderzoek (zwijgen = toestaan)

Datamanagementplan

Omschrijft hoe data wordt opgeslagen, hoe het geanonimiseerd wordt, wie toegang heeft tot de data en hoe het na het project wordt opgeslagen.

Metadata

Data die nodig zijn om het databestand te begrijpen, alles behalve de bruikbare, gemeten data

Full disclosure

Volledige openheid wordt gegeven over het onderzoeksproces, internationaal dus in het Engels.

Misleiding - het gebruik van handlangers

Het inzetten van acteurs of onderzoeksassistenten die zich voordoen als onderzoeksdeelnemers

Misleiding - Staged manipulations in field setting

Manipuleren van de omstandigheden waarin de deelnemer zich bevindt

Misleiding - misleidende instructies

Vanaf het begin al de aard van het onderzoek misleiding voorstellen

Afhankelijke (gepaarde) t-toetsen

Veel minder deelnemers nodig tov. de onafhankelijke t-toets. Deelnemers moeten 2 keer gemeten worden. Lagere power.

Power van een onderzoek

Het vermogen om echte effecten te detecteren

Bepalen steekproefgrootte

De verwachte effectgrootte, de drempelwaarde voor significatie, de gewenste power van het onderzoek en het budget en de beschikbare tijd voor het onderzoek. Ook rekening houden met praktische beperkingen

Standaardfout

Het verschil tussen twee groepsgemiddelden

Kritieke t-waarde

Breedte-index

Aantal vrijheidsgraden van de t-verdeling

Steekproefomvang - 2

Gemiddelden in populatie verschillen niet

Betrouwbaarheidsinterval aan ene zijde positief en aan de andere zijde negatief

Cohen’s d (standardized mean difference (SMD))

Het verschil tussen twee groepen, gecorrigeerd voor de standaarddeviatie. Hieruit krijg je een schaalonafhankelijke maat

Cohen’s d - kleiner dan -1.30

Zeer sterk negatief

Cohen’s d - tussen -1.30 en -0.80

Sterk negatief

Cohen’s d - tussen -0.80 en -0.50

Middelsterk negatief

Cohen’s d - tussen -0.50 en -0.20

Zwak negatief

Cohen’s d - tussen -0.20 en 0.20

Triviaal

Cohen’s d - tussen 0.20 en 0.50

Zwak positief

Cohen’s d - tussen 0.50 en 0.80

Middelsterk positief

Cohen’s d - tussen 0.80 en 1.30

Sterk positief

Cohen’s d - groter dan 1.30

Zeer sterk positief

Nulhypothese

De hypothese dat de variabelen niet samenhangen, dus dat het verschil tussen de gemiddelden 0 is

T-waarde

Verschil tussen beide gemiddelden, gedeeld door de standaardfout van dat verschil

Levene’s toets

Toets of de k steekproeven gelijke varianties hebben (homoscedastisch zijn). Wordt gebruikt in statistische toetsen waarbij de assumptie geldt dat de varianties van de vergeleken groepen hetzelfde zijn

Trimmed means

Gemiddelden waar de hoogste en laagste 10% van de data buiten beschouwing zijn gelaten

Aannames van de t-toets

Observaties zijn onafhankelijk, residuen zijn normaal verdeed, varianties tussen de groepen zijn gelijk

Afhankelijke/gepaarde metingen

Als je bij dezelfde mensen twee keer een meting doet

Between-subjects design

Variantie door persoonlijke verschillen

Within-subjects design

Dezelfde personen worden vaker gemeten

Datascreening

het verifiëren van de dataintegriteit.

Onmogelijke waarden

Waarden die niet binnen een schaalrange liggen, of die niet-bestaande categorieën aanduiden. Het beste vervangen door een missende waarde, ipv aannames doen.