Gleba
Układ trójfazowy - faza stała, ciekła, gazowa
Faza stała
Składniki mineralne, organiczne i związki mineralno-organiczne
Składniki mineralne
(45%) - okruchy skał, minerały, składniki mineralne
Składniki organiczne
(5%) - próchnica, resztki roślinne, zwierzęce, organizmy glebowe
Faza ciekła
woda z rozpuszczonymi związkami mineralnymi i organicznymi (25%)
Inna nazwa na fazę ciekłą
Roztwór glebowy
Inna nazwa na fazę gazową
powietrze glebowe
Faza gazowa
mieszanina gazów i pary wodnej (25%)
Gęstość właściwa
Określa stosunek masy fazy stałej gleby do objętości zajmowanej przez masą
Jaką fazę charakteryzuje gęstość właściwa?
Fazę stałą
Od czego zależy gęstość właściwa?
proporcji materii organicznej i mineralnej w glebie, składu mineralogicznego, składników próchnicy
Czego masą jest gęstość właściwa?
1 cm2 tworzywa mineralnego lub organicznego (pozbawionego porów)
Inna nazwa gęstości właściwej
Gęstość rzeczywista
Wzór na gęstość właściwą gleby
Masa gleby wysuszonej w temperaturze 105 stopni C (g) / objętość gleby (cm3)
Gęstość właściwa większości gleb mineralnych
2,2 - 2,8 g/cm3
Dlaczego gęstość właściwa ma takie wartości?
część mineralna stałej fazy gleby jest zbudowana głownie z minerałów takich jak: kwarc (2,65 g/cm3), ortoklaz, plagioklaz
Czym jest spowodowana większa gęstość właściwa?
zawartością minerałów ciężkich: magnetyt, hornblenda
Czym jest spowodowana mniejsza gęstość właściwa?
więcej substancji organicznej - torf 1,5-1,8 g/cm3
Czym jest gęstość objętościowa?
Stosunek masy próbki gleby, pobranej z zachowaniem struktury, do całkowitej jej objętości
Gęstość objętościowa chwilowa
oznaczana w glebie zaraz po jej pobraniu, czyli z wodą aktualnie się w niej znajdującą
Jaka jest w czasie gęstość objętościowa chwilowa?
Zmienna w ciągu doby
Gęstość objętościowa rzeczywista
zawsze stała, kiedy wiemy jakie jest wypełnienie pustych przestrzeni
Kiedy oznaczana jest gęstość objętościowa rzeczywista?
w glebie wysuszonej w temperaturze 105 stopni C
Od czego zależy gęstość objętościowa rzeczywista?
wielkości i ilości przestworów, zawartości materii organicznej, działalności człowieka (kompaktacja gleby), uziarnienia
Porowatość
Sumaryczna ilość pustych przestrzeni w glebie, które mogą być wypełnione wodą lub powietrzem
Wartości porowatości dla: gleb piaszczystych
35-45%
Wartości porowatości dla: gleb gliniastych i lessów
40%-50%
Wartości porowatości dla: iłów i gleb wysokopróchniczych
50-60%
Wartości porowatości dla: gleb organicznych (torfów)
80-90%
Rodzaje porów
Mikropory, mezopory, makropory
Średnica mikroporów
Mniejsza niż 0,2 mikrometrów
Woda w mikroporach
niedostępna dla roślin
Inna nazwa mezoporów
Pory kapilarne
Średnica mezoporów
0,2-8,5 mikrometrów
Wypełnienie mezoporów
zależy od wilgotności gleby, woda lub powietrzem
Woda w mezoporach
Dostępna dla roślin
Średnica makroporów
Powyżej 8,5 mikrometrów
Wypełnienie makroporów
Woda i powietrze
Zwięzłość
Siła z jaką gleba przeciwstawia się naciskowi mechanicznemu
Miara zwięzłości
Spójność
Od czego zależy zwięzłość?
składu granulometrycznego, struktury, wilgotności, zawartości koloidów, próchnicy
Rodzaje zwięzłości gleb
Zwięzłe, średnio zwięzłe, słabo zwięzłe, luźne
Z czego wytworzone są gleby zwięzłe?
iłów i glin ciężkich
Z czego wytworzone są gleby średnio zwięzłe?
glin lekkich, piasków gliniastych mocnych, utworów pyłowych
Z czego wytworzone są gleby słabo zwięzłe?
piasków gliniastych lekkich, słabo gliniastych piasków pylastych
Z czego wytworzone są gleby luźne?
żwirów i piasków
Za co odpowiada pęczliwość?
Zwiększanie się objętości gleby pod wpływem pochłaniania wody
W jakich glebach obserwuje się pęczliwość?
Zwięzłych, plastycznych
Pęczliwość
stosunek przyrostu objętości gleby maksymalnie spęczniałej do jej początkowej wartości
Pęczliwość w pyle ilastym
16%
Pęczliwość w glinie lekkiej
5%
Pęczliwość w glinie ciężkiej
25%
Pęczliwość w ile (ił idk jak się odmienia)
32%
Pęczliwość w bontonicie (bentonit)
190%
Proces odwrotny do pęczliwości
Kurczliwość
Kurczliwość
Zmniejszanie się objętości gleby pod wpływem pochłaniania wody
Skala barw
Munsella
Od czego zależy barwa
Skały macierzystej, procesów chemicznych, uwilgotnienia, stopnia rozdrobnienia, struktury, kierunku i intensywności padania promieni słonecznych, składu chemicznego
Składowe barwy
Odcień, czystość, nasycenie
Barwa biała
Grupa kaolinitu
Barwa czarna
Związki humusowe
Barwa czerwona
Połączenia z tlenkami żelaza
Struktura
Rodzaj i sposób wzajemnego powiązania oraz przestrzenny układ elementarnych ziaren fazy stałej gleby
Rodzaje struktury
Bezagregatowa, płytkowa, koprolitowa
Co ma strukturę bezagregatową?
Piasek
Co ma strukturę płytkową?
Lessy
Układ
Sposób ułożenia względem siebie poszczególnych ziarn i agregatów oraz charakter porowatości jaki powstaje w tych warunkach
Rodzaje układu
Luźny, pulchny, zwięzły, zbity
Jak wygląda układ luźny?
poszczególne ziarna lub agregaty nie są ze sobą sklejone
Przykłady układu luźnego
piaski luźne, żwiry
Przykłady układu pulchnego
gleby wytworzone z lessów
Przykłady układu zwięzłego
gleby wytworzone z lessów
Jak wygląda układ zwięzły?
agregaty przylegają do siebie dość szczelnie, tworząc niewielkie przestrzenie makroporowate
Przykłady układu zbitego
gleby gliniaste ciężkie
Jak wygląda układ zbity?
masa glebowa składa się ze szczelnie ułożonych, przylegających do siebie ziarn różnej wielkości, scementowanych związkami żelaza
Który układ jest niewykorzystny rolniczo?
Zbity
Lepkość
Właściwość gleby w stanie wilgotnym, polegająca na przyleganiu do różnych przedmiotów
Od czego zależy lepkość?
składu granulometrycznego (szczególnie zawartości frakcji ilastej), wilgotności, struktury gleby i jej rodzaju
Kiedy gleba uzyskuje lepkość?
po osiągnięciu pewnego stanu uwilgotnienia
Gleby pozbawione wilgotności
gleby suche
Gleby o maksymalnej lepkości
zawierające max. 60% frakcji ilastej
Rodzaje stanu uwilgotnienia
Suchy, świeży, wilgotny, mokry
Stan uwilgotnienia suchy
przy rozcieraniu materiał kruszy się i kurzy
Stan uwilgotnienia świeży
w dotyku gleba jest chłodna, ale ani nie sucha ani nie wilgotna
Stan uwilgotnienia wilgotny
woda zawarta w glebie zwilża palce pod naciskiem, ale po ściśnięciu gleby woda z niej nie wycieka
Stan uwilgotnienia mokry
woda wycieka z gleby bez nacisku, rozmazuje się w palcach
Od czego zależy konsystencja?
Stopnia uwilgotnienia
Do jakich gleb odnosi się konsystencja?
gleb spoistych np. gliny, iły
Rodzaje konsystencji
Zwarta, plastyczna, płynna, gleby niespoiste
Konsystencja zwarta gleba
Gleba sucha
Jaka jest konsystencja zwarta?
podczas działania na nią nacisku nie zmienia swojego kształtu, a po przekroczeniu pewnej granicy ulega rozkruszeniu
Konsystencja plastyczna gleba
Gleba wilgotna
Jaka jest konsystencja plastyczna?
pod działaniem siły zewnętrznej odkształca się, a po ustąpieniu jej działania zachowuje swój kształt
Konsystencja płynna gleba
Gleba mokra
Jaka jest konsystencja płynna?
pod wpływem siły zewnętrznej nie można nadać kształtu, ponieważ rozpływa się
Przykład konsystencji gleb niespoistych
Piaski
właściwości gleb niespoistych
na skutek wzrostu wilgotności stają się plynne bez przechodzenia w stan plastyczny
Plastyczność
Właściwość zmiany kształtu pod wpływem sił zewnętrznych i zachowania nadanych kształtów po ustaniu działania tych sił
Rodzaje plastyczności
Bardzo plastyczne, średnio plastyczne, mało plastyczne, nieelastyczne
Przykłady bardzo plastycznych
gliny ciężkie iły