Świadomość polskiego społeczeństwa na temat gwałtu – słowniczek pojęć

Zestaw 50 kart VOCABULARY w języku polskim obejmujący kluczowe pojęcia, terminy prawne, rodzaje gwałtu, mity, aspekty psychologiczne i elementy wsparcia omówione w notatkach.

Gwałt

Akt przemocy polegający na zmuszeniu osoby do czynności seksualnych bez jej zgody, przy użyciu siły, groźby lub podstępu.

Zgwałcenie

Przestępstwo naruszające wolność seksualną ofiary; w polskim prawie regulowane art. 197 k.k.

Przemoc seksualna

Wszelkie akty o charakterze seksualnym wymuszone na osobie bez jej zgody, obejmujące także molestowanie, groźby i handel ludźmi.

Autonomia seksualna

Prawo każdej osoby do decydowania o własnym życiu seksualnym i cielesności.

Art. 197 k.k.

Przepis Kodeksu karnego penalizujący zgwałcenie; kara od 2 do 15 lat pozbawienia wolności.

Art. 199 k.k.

Przepis dotyczący seksualnego wykorzystania stosunku zależności lub krytycznego położenia.

Art. 200 k.k.

Przepis penalizujący obcowanie płciowe z małoletnim poniżej 15 roku życia.

Art. 200a k.k.

Przepis dotyczący groomingu – uwodzenia małoletniego przez Internet w celu wykorzystania seksualnego.

Art. 201 k.k.

Przepis penalizujący kazirodztwo (stosunki seksualne między bliskimi krewnymi).

Przemoc

Stosowanie siły fizycznej lub psychicznej w celu wyrządzenia szkody lub naruszenia wolności osobistej.

Gwałt zbiorowy

Gwałt popełniony wspólnie przez co najmniej dwie osoby; kara 3–20 lat pozbawienia wolności.

Gwałt indywidualny (sytuacyjny)

Przestępstwo wynikające z określonej sytuacji czy okazji, często związane z alkoholem lub planowaniem.

Gwałt małżeński

Wymuszenie aktywności seksualnej w związku małżeńskim bez zgody partnera/partnerki.

Gwałt kazirodczy

Przestępstwo seksualne wobec członka rodziny; szczególnie surowo karane.

Gwałt wojenny

Użycie przemocy seksualnej jako narzędzia terroru w konfliktach zbrojnych.

Gwałt sodomiczny

Brutalne wymuszenie seksu analnego, często z ciężkimi urazami ciała.

Seksomania

Parasomnia NREM; nieświadoma aktywność seksualna podczas snu mogąca prowadzić do gwałtu podczas snu.

Pigułka gwałtu

Substancja psychoaktywna (np. GHB) dodawana ofierze do napoju w celu obezwładnienia i wykorzystania seksualnego.

GHB

Kwas gamma-hydroksymasłowy – najczęściej stosowana „pigułka gwałtu”, działa po 15–30 minutach.

Grooming

Proces uwodzenia małoletniego, najczęściej online, w celu późniejszego wykorzystania seksualnego.

PTSD

Zespół stresu pourazowego; zaburzenie lękowe często występujące u ofiar gwałtu.

Faza szoku i odrętwienia

Pierwszy etap reakcji pourazowej ofiary gwałtu; stan osłupienia, bezradności i zaprzeczania.

Faza dezorientacji

Druga faza reakcji pourazowej; lęk, depresja, izolacja społeczna, ryzyko samobójstwa.

Faza reorganizacji

Trzeci etap zdrowienia; stopniowy powrót do funkcjonowania i odbudowy poczucia kontroli.

Victim blaming

Obwinianie ofiary o spowodowanie przemocy seksualnej, np. poprzez strój lub zachowanie.

Mit zgody domniemanej

Fałszywe przekonanie, że brak oporu lub wcześniejsza relacja oznacza zgodę na seks.

Mit gwałtu małżeńskiego

Przekonanie, że w małżeństwie gwałt nie istnieje, bo współżycie jest obowiązkiem.

Mit prowokacyjnego ubioru

Błędne twierdzenie, że strój kobiety może usprawiedliwiać gwałt.

Substancje psychoaktywne

Alkohol, narkotyki lub środki chemiczne zwiększające ryzyko przemocy seksualnej.

Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym

Publiczna baza danych osób skazanych za najpoważniejsze przestępstwa seksualne.

Zakaz zbliżania się

Środek karny uniemożliwiający skazanemu kontakt z ofiarą lub przebywanie w określonych miejscach.

Zakaz opuszczania kraju

Środek zapobiegawczy mający uniemożliwić oskarżonemu ucieczkę za granicę.

Kampania społeczna

Zorganizowane działania medialne mające zwiększyć świadomość i zmienić postawy wobec przemocy seksualnej.

Sondaż diagnostyczny

Metoda badawcza służąca do zbierania opinii i wiedzy respondentów za pomocą ankiety.

Kwestionariusz ankiety

Narzędzie badawcze zawierające zestaw pytań służących do gromadzenia danych.

Próba badawcza

Grupa osób biorących udział w badaniu; tutaj 152 respondentów różnej płci i wieku.

Metryczka

Część ankiety z pytaniami demograficznymi (płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie).

Wolność seksualna

Prawo jednostki do swobodnego dysponowania własną seksualnością bez przymusu.

Integralność cielesna

Nienaruszalność ciała i prawo do ochrony przed przemocą fizyczną lub seksualną.

Groźba bezprawna

Zapowiedź dokonania czynu zabronionego w celu wymuszenia zachowania ofiary; forma przymusu w art. 197 k.k.

Podstęp

Wprowadzenie ofiary w błąd w celu wymuszenia czynności seksualnej.

Szczególne okrucieństwo

Wyjątkowo brutalny sposób popełnienia gwałtu; podnosi minimalną karę do 5 lat.

Gwałt na kobiecie ciężarnej

Kwalifikowana forma zgwałcenia z surowszą karą (3–15 lub do 25 lat).

Zespół alkoholu i gwałtu

Sytuacja, w której alkohol zmniejsza zahamowania sprawcy i obniża zdolność obrony ofiary.

Sadyzm seksualny

Zaburzenie polegające na czerpaniu przyjemności z zadawania bólu ofierze; częsta motywacja gwałtu.

Reaktywna agresja

Forma gwałtu motywowana gniewem lub chęcią zemsty, z dużą brutalnością fizyczną.

Dominacja i kontrola

Motyw sprawcy polegający na chęci podporządkowania i upokorzenia ofiary.

Rola mediów

Wpływ prasy, telewizji i Internetu na postrzeganie gwałtu i kształtowanie opinii publicznej.

Edukacja seksualna

Proces przekazywania rzetelnej wiedzy o seksualności, zgodzie i granicach – istotny w prewencji gwałtu.

Asertywność

Umiejętność wyrażania własnych granic i odmowy niechcianych zachowań seksualnych.

Ofiara przemocy seksualnej

Osoba, której wolność seksualna została naruszona; wymaga wsparcia psychologicznego, medycznego i prawnego.

Pomoc psychologiczna

Wsparcie terapeutyczne mające na celu leczenie traumy po gwałcie.

Pomoc prawna

Bezpłatne porady i reprezentacja w postępowaniu karnym dla ofiar przestępstw seksualnych.

Femka

Punkt Pomocy po Gwałcie prowadzony przez Fundację Feminoteka; oferuje kompleksowe wsparcie ofiarom.

Feminoteka

Polska fundacja wspierająca kobiety dotknięte przemocą, w tym seksualną.

Centrum Praw Kobiet

Organizacja pozarządowa oferująca pomoc prawną i psychologiczną ofiarom przemocy.

Date-rape drugs

Zbiorcze określenie środków chemicznych wykorzystywanych do odurzania ofiar przed gwałtem.

Statystyki zgwałceń

Dane liczbowe (np. Policja, GUS) dotyczące liczby zgłoszonych przypadków przemocy seksualnej.

Victim support

System działań instytucji i NGO mających zapewnić ofiarom bezpieczeństwo, opiekę i sprawiedliwość.