H10 health psych - Physical activity, sedentary behaviour & mental health | Quizlet

Fysieke activiteit

Eender welke beweging van het lichaam, geproduceerd door skeletspieren

Resulterend in energieverbruik (expenditure), variërend van laag naar hoog

-> Positieve correlatie met physical fitness

Exercise

- Part of physical activity

• ~Lichaamsbeweging, geproduceerd door skeletspieren

• ~Resulterend in energieverbruik, variërend van laag naar hoog

- Geplande, gestructureerde, repetitieve lichaamsbewegingen

→ Doel: behouden of verbeteren van physical fitness

-> Stérk positief gecorreleerd met physical fitness

Sport

- Rule governed, gestructureerd, competitief

- Involves gross physical movement

- Gekenmerkt door physical strategy, skill/bravery & chance

Physical fitness

- Vermogen van het individu om spierkracht uit te oefenen ('to perform muscular work')

- Attributes that people have/achieve, which enables them to perform physical activity

• Deels gerelateerd aan huidige niveaus van fysieke activiteit ('attributes that people achieve'), deels gerelateerd aan erfelijkheid ('attributes that people have')

• So it’s an ABILITY, you can practice/achieve to become better

Pre-agricultural period (4 000 000 v.C. - 8000 v.C.)

constantly on the move, hunting & gathering => PA needed to survive!

- PA high, low fat diet (weinig suiker en vet verkrijgbaar)

Agricultural period (8 000 v.C. - 1800)

redelijk hoge PA, relatively low fat diet (but increasing)

(more efficient w getting nutrients → less struggle to get food)

Industrial period (1800 - 1945)

Nog relatief hoge PA

- Maar: overbevolking, slecht dieet, slechte public health ➔ infectious diseases as a major cause

Nuclear/technological period (1945 - heden)

Verbetering public health & medical advances (in advanced societies)

- Maar: opkomst 'lifestyle related' premature death (hypokinetic diseases)

Huidig probleem in de samenleving rond fysieke activiteit

groot deel van de fysieke activiteit die vereist is voor gezondheid moet vrij gekozen/beslist worden in vrije tijd of bewust geïntegreerd in iemands normale dagelijkse routine (active living)

=> Belang van bestuderen van psychologische processen als motivatie en decision-making

Huidige situatie van fysieke activiteit

Steeds minder mensen (zeker in westerse maatschappijen) bereiken normen voor gezondheids-bevorderende fysieke activiteit

Er sprake is van polarisatie: sommigen zijn zich heel bewust hiervan en doen veel & vigorous PA «» anderen doen (bijna) niets

Fysieke activiteit: protectieve effecten (7)

- All-cause mortality

- Coronary heart disease, high blood pressure, stroke

- Metabolic syndrome

- Type 2 diabetes

- Borstkanker, darmkanker

- Depressie

- Vallen

Fysieke activiteit: voordelige/beneficial effecten (5)

- Hogere cardiologische, respiratoire en musculaire fitness

- Gezondere lichaamsmassa en -compositie

- Betere gezondheid van botten

- Hogere functional health

- Verbeterd cognitief functioneren

WHO (2022): fysieke activiteit is voordelig voor mentale gezondheid (3)

- Preventie van cognitieve achteruitgang, depressie- en angstsymptomen

- Verbetert opleidingsprestaties/-niveau van kinderen (educational attainment)

- Kan bijdragen aan algemeen welzijn (general well-being)

(MENTAL) HEALTH EFFECTS OF PHYSICAL ACTIVITY: Geheugen (3)

- Betere prestaties op geheugentaken bij gezonde jongvolwassenen

- Beter geheugen bij gezonde oudere volwassenen

- Reduceert risico op leeftijdsgerelateerde cognitieve beperkingen (cognitive impairments)

(MENTAL) HEALTH EFFECTS OF PHYSICAL ACTIVITY: Angst (3)

• Verlaagt angstniveaus en gepercipieerde stress in algemene populatie

• Verlaagt angst bij patiënten met angststoornis(sen)

• Reduces risk of developing anxiety

(MENTAL) HEALTH EFFECTS OF PHYSICAL ACTIVITY: Depressie (3)

1. Verbetert algemeen welzijn & reduceert symptomen van depressie in algemene populatie

2. Vermindert symptomen van depressie bij klinisch depressieve patiënten

- Grootste afname van depressieve symptomen bij exercise

- Men suggereert dat PA even effectief als psychotherapie

3. Mogelijks niet preventief voor de onset van depressie

- Echter: voorkomt mogelijks wel de ontwikkeling van een milde depressie tot een ernstige depressie

- Bij kwetsbare mensen kan depressie nog steeds ontstaan (ook al veel PA) (→ so it’s not a causation)

(MENTAL) HEALTH EFFECTS OF PHYSICAL ACTIVITY:

Chronische (somatische) ziekten: Exercise bij asthmapatiënten

• Controlegroep (educational program + breathing exercises) vs. exercise group (" + " + aerobic training) → 2x/week, 3 maanden lang

Resultaten: verlaagde angst & depressie, verhoogde QoL

Implicaties:

Aerobic training kan belangrijke rol spelen cal management van patiënten met asthma

Especially/vooral nuttig voor patiënten met hogere mate van psychosociale distress

Endorfines

- Reduceert pijn ('natural pain killers'), zorgt voor euforische toestand

- Exercise increases endorphin secretion (cf. runner's high)

Monoamines: serotonine, dopamine

=> exercise enhances availability of monoamines

• Emotie, arousal, aandacht

• Geassocieerd met depressie en slaapstoornissen

→ Verminderde productie, transmissie en heropname

→ Antidepressiva: improve aminergic transmission

(PA wirjs ib tge sale types/structures that meds do for sleep/depression, BUT WITHOUT all the side-effects)

Monoamines & endorfines: bedenkingen

- Methodological issues

- Gemeten in plasma vs urine: reflecteert dit veranderingen in het brein (brain chemistry)?

-> Nood aan betere, minder invasieve neuro-imaging technieken

Neuroplasticiteit

vermogen van brein om zichzelf te herorganiseren, proces waarbij zowel structurele als functionele veranderingen in het brein betrokken zijn

• bestuderen adhv: neurogenese, brain volume, white matter, cerebral blood flow

Neurogenese

Proces waarbij nieuwe neuronen worden gevormd in brein

- Neemt af met leeftijd

- Belangrijkste regio = hippocampus (belangrijk voor gehuegen en limbisch systeem!)

- Depressie hangt samen met verminderde neurogenese

hippocampus

Kritieke regio van geheugen en limbisch systeem

- Geheugen, emotional processing, stressregulatie

Van Praag et al. (1999), Lledo et al. (2006): fysieke activiteit bij knaagdieren (samenhang depressie & neurogenese)

- In loopwiel vs in kooi waarin ze niet goed konden bewegen

- Post-mortem dissectie

- Fysieke activiteit verhoogt neurogenese in hippocampus

- Naarmate deze neuronen matuurder worden, worden ze functioneel geïntegreerd in reeds bestaand neuraal circuit

Indirecte metingen neurogenese (3)

1. Cognitieve taken waarvan geweten dat ze hippocampale neurogenese vereisen

-> Betere prestatie na long-term exercise intervention

2. Cerebraal bloedvolume (MRI)

-> Higher bloodflow stimulates neurogenesis

-> Verhoogde hippocampale blood flow bij exercise

3. Neurotrophic factors (serum)

-> Stimuleren neurogenese

-> Verhoogde concentratie BDNF bij exercise

Besluit: indirecte evidentie dat exercise zorgt voor toegenomen neurogenese bij mensen

Studie (Erickson et al., 2011): Brain volume (neuroplasticity)

• Exercise interventie van 1 jaar bij low-active gezonde ouderen

• Aerobic exercise (40 min. walking), 3x/week

• Controlegroep: stretching

Resultaten: volume hippocampus (MRI)

• - Controlegroep: afname volume (- 1.4%)

• Exercise groep: toename volume hippocampus (+ 2%)

(but more nuance needed, see other study)

Studie (Firth et al., 2018): Brain volume, review van 14 studies: more nuanced conclusion

Vraag: impact van aerobic exercise op hippocampaal volume bij mensen?

Resultaten

• Geen significant effect op totaal hippocampaal volume & rechter hippocampaal volume

• Wél significant effect op linker hippocampaal volume

• Géén toename in volume

• Wél attenuation van leeftijds-gerelateerde afname

Besluit: exercise could attenuate age-related cognitive decline in hippocampal volume

Invloed van exercise op andere hersengebieden (3)

Exercise (in vergelijking met controls) hangt ook samen met attenuatie van achteruitgang in PFC en ACC) → Belangrijk in hogere orde aandachtscontrole, executieve functies, geheugenprocessen

Bij jongvolwassenen: verhoogt ACC volume

Bij depressie patiënten: verhoogt ACC volume → exercise kan voordelen hebben voor breinregio’s gerelateerd aan depressie

White matter

Gemyeliniseerde axonen voor communicatie tussen hersenregio's

Studie (Sexton et al., 2016): witte stof

exercise geassocieerd met

1. groter WM volume

2. minder WM lesions (lesion: informatie minder vlot doorgegeven, schade, normaal bij verouderen)

Cerebral blood flow (study)

Exercise geassocieerd met verbeteringen in cerebral blood flow

- Waarschijnlijk door angiogenese (vormen van nieuwe bloedvaten)

→ Zorgt voor meer efficiënt vasculair delivery system voor neurotrophic factors & zuurstof

angiogenese

vormen van nieuwe bloedvaten

Inflammatie

geassocieerd met depressie en psychose (effecten op mentale gezondheid!)

Exercise heeft sterke effecten op belangrijke componenten in immuunsysteem

Exercise heeft anti-inflammatoire effecten op 2 manieren

1. Muscle contraction ➔ release van myokines (anti-inflammatoir)

• IL-6, IL-15, ...

• Effect op belangrijke componenten van inflammatie

• Anti-inflammatoir effect

2. Toegenomen lipolysis → reduced adipokines

• Burning of adipose tissue (fat)

• Reduced circulation of adipokines (which are pro-inflammatory)

=> Exercise heeft sterke effecten op belangrijke componenten in immuunsysteem

Studie (França-Pinto et al., 2015): zorgt aerobic exercise voor verbetering van bronchial hyperresponsiveness, airway inflammatie en systemische inflammatie bij patiënten met moderate tot ernstige asthma?

^{58 asthmapatiënten (3 maanden lang)}

^{- Controlegroep (educatie, breathing exercises)}

^{- Behandelgroep (zelfde + aerobic training)}

^{- Metingen (voor en na interventie): BHR & serum cytokines}

Resultaten

• Verlaage BHR & serum pro-inflammatoire cytokines

• Verbeterde QoL

• Minder asthma exacerbations

→ Implicatie: suggereert dat exercise toevoegen als aanvullende therapie bovenop farmacotherapie de belangrijkste symptomen van asthma kan doen verbeteren

Neuro-endocriene functies

onderhoudt homeostase, beïnvloedt stemming en gedrag

HPA-axis

Hypothalamic-pituitary-adrenal axis, medieert respons van lichaam op stress

- Dysregulatie in psychiatrische aandoeningen (vb. depressie)

- hyperactieve HPA,

- langdurige verhoging cortisolniveaus, ...

HPA-axis: Korte termijn effect van PA

fysieke activiteit activeert HPA-axis (short term stressor)

HPA-axis: Lange termijn effect van PA

fysieke activiteit leidt tot adaptatie waarbij HPA-as minder reactief wordt voor stress

- Increases glucocorticoid receptor levels in hippocampus ➔ sterkere inhiberende werking op HPA-as

- CRH mRNA in hypothalamus daalt bij daling in activatie van anterior hypofyse en verlaagt dus HPA-as reactiviteit

Hogere orde cognitief functioneren: EEG-metingen

EEG-metingen: P3 is marker gerelateerd aan attentional resource allocation & cognitive processing speed

• Verhoogt aandacht voor taak, inhibeert irrelevante informatie, verhoogt verwerkingssnelheid

• Grotere amplitude van P3 hangt samen met effectievere aandachtscontrole & snellere verwerkingssnelheid

Studie (Hillman et al., 2009; Kao et al., 2020) cognitieve controle en physical fitness

Personen die fitter zijn hebben grotere amplitude P3 (in vgl met minder

fitte individuen)

—> Suggereert dat personen met hogere physical fitness hogere cognitieve controle hebben

Studie (Yeung et al., 2004; Themanson & Hillman, 2006): responseconflict en aerobic fitness

Event-related negativity (ERN) is geassocieerd met responsconflict

- Individuen die fitter zijn vertonen lagere amplitude in ERN (in vgl met minder fitte individuen)

- Suggereert dat individuen met hogere aerobic fitness minder responsconflict hebben

Distraction

- Fysieke activiteit gaat gepaard met

1. Veranderingen in de omgeving (vb. hond, linkse bocht nemen, ... ➔ veel input in brein)

2. Interne veranderingen (vb. hartslag omhoog, gevoel in voeten, ... ➔ input in brein)

-> Met andere woorden: fysieke activiteit leidt af van zorgen en negatieve gedachten

Self-esteem

globale evaluatie van zelfwaarde en zelfbeeld

- Exercise kan fysieke zelfperceptie + lichaamsbeeld verbeteren, en zo ook self-esteem: Ongeacht al dan niet veranderen van lichaamssamenstelling (er hoeft niet daadwerkelijk verandering te

zijn om self-esteem te doen stijgen!)

fysieke zelfperceptie

verwijst naar hoe persoon zijn fysiek zelfconcept percipieert & lichaamsbeeld

Social support

ondersteuning geboden door sociale relaties & transacties

- Fysieke activiteit biedt mogelijkheden voor interactie en socialisatie

- Fysieke activiteit kan helpen om social support networks te verbeteren

- Vooral in interactieve vormen van exercise, vb. teamsport

Self-efficacy

Situation-specific self-confidence: overtuiging dat je een specifieke taak succesvol kan vervullen

- Bij depressie: lage efficacy om gewaardeerde outcomes te bereiken & om te copen met symptomen

Exercise

- Planned, structured, repetitive bodily movement

- Doel: behouden/verbeteren van physical fitness

-> Engaging in exercise increases feelings of self-efficacy: overcoming barriers, showing engagement, perception

of improved physical abilities, mastery of a skill

-> Je leert dat je het wel degelijk kan

sedentair gedrag

eender welk (wakker) gedrag dat gekenmerkt wordt door laag energieverbruik (<1.5 metabolic equivalents, METs),

terwijl in zittende/liggende positie

Metabolic equivalent (MET)

1 MET = 3.5ml/kg/minuut zuurstofverbruik (vb. hardlopen 5 MET, kuisen 3 MET)

1 MET = resting metabolic rate while sitting quietly

Sedentair gedrag = NIET hetzelfde als onvoldoende fysiek actief zijn

- Te weinig regelmatige fysieke activiteit EN veel tijd gespendeerd in sedentair gedrag hebben beide een aparte én intergerelateerde invloed op cardiovasculaire risico's

- Veel sedentair gedrag kan gezondheid beïnvloeden ongeacht hoeveel je dagelijks fysiek actief bent

-> Het is perfect mogelijk om de PA guidelines te behalen terwijl je nog steeds enorm sedentair bent; je kan tegelijk heel

actief én heel sedentair zijn (vb. figuur: beide zelfde hoeveelheid PA, maar 1 persoon heel sedentair)

Relatie tussen sedentair gedrag en mentale gezondheid

Sterke, consistente evidentie voor relatie tussen [depressieve symptomen, psychologische distress] en

hoeveelheid schermgebruik tijdens vrije tijd

- Matige evidentie voor relatie low self-esteem & schermgebruik

- Slechtere mentale gezondheid bij adolescenten die meer dan 2-3u per dag op scherm zitten

- Wel genderverschillen

Studie (s.n., s.d.): sedentair gedrag (objectief gemeten) en mentale gezondheid

Individuen in groep 1: lagere angst- en depressiesymptomen & hogere mentale gezondheids- en

vitaliteitsscores

- Gecontroleerd voor fysieke activiteit (aantal stappen)!

- Uniek effect van sedentair gedrag

Neuroplasticiteit: Hersenvolume Studie (Klaren et al., 2017)

- Objectief gemeten sedentair gedrag & hersenvolume bij multiple sclerose

- Participanten: patiënten met multiple sclerose

- Meting: accelerometer (sedentair gedrag), MRI (grijze stof, witte stof, subcorticale grijze stof)

- Resultaten: negatieve associatie sedentair gedrag en GS & WS

Neuroplasticiteit: witte stof Studie (Arnardottir et al., 2016): longitudinale opvolging ouderen

350 ouderen (mean age = 79 jaar)

Metingen (baseline & na 5 jaar)

- Activity monitors: sedentair gedrag, fysieke activiteit

- MRI (grijze stof, witte stof)

Resultaten

- Meer sedentair gedrag geassocieerd met sterkere reductie in witte stof

- Geen associatie met grijze stof in deze studie

-> Onafhankelijk van fysieke activiteit

Neuroplasticiteit: Cerebral blood flow: Studie (Dunstan et al., 2021): effecten van sedentair gedrag

Bloedglucose-regulatie: hogere glucoseniveaus (owv minder opname door skeletspieren) ➔

verhoogde insulinesecretie & verminderde cerebral blood flow

- Veel bloedglucose kan inflammatie in de hand werken

▪ Bloeddruk: hogere bloeddruk ➔ reduceert mogelijks overheen de tijd cerebral blood flow

Inflammatie: Studie (Léon-Latre et al., 2014)

Design: cross-sectionele studie bij 900 gezonde mannen

- Metingen

▪ Vragenlijsten: sitting time & PA

▪ Inflammatory markers: C-reactive protein (CRP) & leukocyte concentrations

Resultaten: werknemers die meer tijd zittend spenderen hadden slechter inflammatoir profiel (meer)

- Sitting time geassocieerd met inflammatie

- Onafhankelijk van BMI of fysieke activiteit

Inflammatie: Studies (Dunstan et al., 2021; Yates et al., 2012)

Langduriger (prolonged) zitten geassocieerd met

- Verhoogde cytokine-niveaus in bloed

- Verhoogde glucose-niveaus in bloed

- Verhoogd aantal adipokines

Implicatie: sedentair gedrag zorgt voor toename hoeveelheid inflammatory markers in bloed

- Onafhankelijk van BMI of fysieke activiteit

Neuro-endocriene functies: Globale bevindingen

Chronisch sedentair gedrag ➔ toegenomen visceraal vet ➔ pro-inflammatoire effecten ➔ blijvende HPA-

as activatie (dysregulatie)

- Sedentair gedrag kan gezien worden als chronische fysiologische stressor

- Besluit: sedentair gedrag kan leiden tot HPA-as dysregulation