Sopsy Examen kerst 2025

Referentiekader

Geheel van persoonlijke waarden, normen, opvattingen, kennis en ervaringen

Belangrijke rol waarneming en beoordeling omgeving, bouwen we op, persoonlijk

Individuele factoren

Emoties

Motivatie

Persoonlijkheid

Zelfbeeld

Geheugen

Mogelijke ziekte of beperking

Geheugen slaat vroege ervaringen

Beïnvloedt ons handelen

Nier altijd juist, herinneringen zijn manipuleerbaar

Maatschappelijke factoren

Opvoeding en onderwijs

Bio-ecologisch model

Media

Opvoeding en onderwijs

Via instituties krijg je waarden, normen, kennis en vaardigheden mee (socialiseren)—> functioneren in de maatschapij

Bio-ecologisch model

Omgevingsinvloeden:

Invloed ontwikkeling

Rol ontwikkeling referentiekader

Lagen bio-ecologisch model

Microsysteem =directe omgeving, direct contact

Mesosysteem = interactie verschillende onderdelen microsysteem

Exosysteem = dingen die invloed hebben op de dingen die invloed hebben op jou / op delen uit jouw microsysteem, geen direct contact

Macrosysteem = cultuur, wetten, geloof, tradities, gewoonten

—>beïnvloedt wat normaal wordt gevonden in jouw samenleving

Media

Beeldvorming = traditionele media, sociale media, eenzijdige berichten

Complotdenken = bewust misleiden —> waakzaamheid tegenover sociale media, complottheorie

Tijdgeest

Nu vinden we verschillende waarden en normen belangrijk als vroeger

Impact referentiekader op interacties

Belangrijke rol waarnemingen n beoordeling omgeving

Bepaald hoe we ons gedragen in situaties

Bepaald hoe we met andere omgaan

Interpersoonlijke communicatie

Communicatie tussen verschillende mensen

Interpersoonlijk communicatieprocess

Transmissie

Process boodschap zender naar ontvanger

Encoderen

Decoderen

Zender boodschap in code zetten

Ontvanger boodschap interpreteren

Communicatie beïnvloedt

Sociaal, materieel, historisch

Ruis

Storende fatcor die op elk moment (in het communicatieprocess) kan optreden

Soorten ruis

Fysieke ruis = signalen van buitenaf die het luisteren, spreken of zien bemoeilijken

Fysiologische ruis =lichamelijke beperking zender of ontvanger

Psychologische ruis = vooroordelen en stereotiepen die het communiceren storen

Semantische ruis = partijen hanteren verschillende codes: andere taal of jargon

Soorten communicatie

Verbale communicatie

Non-verbale communicatie

Subverbale communicatie

Verbale communicatie

via woorden

Non-verbale communicatie

zonder woorden: gezichtsuitdrukkingen, kleren, lichaamshouding, tekens signalen bv blozen

Subverbale communicatie

Ondersteunt wat je zegt: intonatie, stemkleur

(Non-)verbale communicatie communiceren met

Vocaal/auditief (stem/horen)

Non-vocaal/visueel (zonder stem/zien

Waarnemen van communicatie

Binnen-, buiten- en overkant communicatie

Binnenkant van communicatie

Wat er binnen in je opgaat: gedachten, gevoelens, meningen, opvattingen

Buitenkant van communicatie

Gedrag dat de andere kan waarnemen: houding, intonatie, gezichtsuitdrukkingen, uitspraken

Overkant communicatie

Buitenkant zender beïnvloedt de ontvanger—>effect bepaald door gedrag, niet door bedoelingen

Spiegelgedrag

Andere omlieren of spiegelen, specifieke vorm communicatie

Spiegelneuronen

Basis empathie

Invloed socio-culturele factoren

Geloof

Scholarisatie (leerplicht)

Opvoedingsmillieu

Cultuur

Leeftijd

Gender

Socio-economische status (opleiding, beroep, inkomen)

Communicatie regels in elek (sub)cultuur

Formeel : handshake

Informeel : handshake, high five, hugs, fistbumps

5 axioma interpersoonlijke communicatie

Je kunt niet niet communiceren

We spreken altijd dubbel

Iedereen heeft zijn waarheid

Digitale en analoge taal

Wie heeft het voor het zeggen?

Je kunt niet niet communiceren

Non-verbale communicatie, elk gedrag is communicatie

We spreken altijd dubbel

Inhoudsaspect en betrekkingsaspect

Inhoudsaspect

Inhoud van de boodschap

Betrekkingsaspect:relationele aspect

Kijken naar jezelf en verwachtingen anderen, hoe staan mensen tegenover elkaar

Iedereen heeft zijn waarheid

Iedereen heeft een ander referentiekader —> uitgezonden boodchap ≠ (niet altijd) ontvangen boodschap

Digitale taal

woorden, tekens, gebaren

belangrijk, eenduidig, duidelijk omschreven betekenis

Analoge taal

Intonatie, gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal

Meestal niet eenduidig, verschillende interpretatie, meestal geloofwaardiger

Wie heeft het voor het zeggen

Symmetrische communicatie en Complementaire communicatie

Symmetrische communicatie

Gelijke machtspositie z en o

Complementaire communicatie

Ongelijke machtspositie

Gordonsmethode

Goed en effectief communiceren —> conflicten oplossen of voorkomen

Gedragsraam

De ander heeft een probleem

Er is geen probleem

Ik heb een probleem

Technieken actief luisteren

Knikken

Hummen

Papegaaien

Parafraseren

Gevolgen teruggeven

Gevoelens teruggegeven

Belangsgellende vragen

Hinderpalen actief luisteren

Bevelen

Waarschuwen

Preken

Adviseren

De les lezen

Kritiek geven

Gelijk geven

Belachelijk maken

Verklaring geven

Geruststellen

Op een ondervragende toon vragen stellen

Afleiden

Ik boodschap: assertieve manier

1) gedrag andere

2) eigen gevoel

3) gevolgen gedrag andere voor jou

Voordelen ik-boodschap andere

In waarde gelaten, niet veroordeeld

Minder weerstand

Bereid om te luisteren en mee helpen zoeken naar een probleem

Roos van Leary principe

Gedrag lokt gedrag uit, bepaalde mankeren gedrag / communiceren —> gedrag/communiceren andere beinvloeden

Assenstelsel roos van Leary

2 dimensies/assen : 4 kwadranten/gebieden : opgedeeld in 2 sectoren—>8 sectoren

2 dimensies/assen

Boven-onder as/verticale as

Tegen-samen as/horizontale as

Boven-onder as/verticale as

Mate waarin mensen invloed op elkaar hebben

Tegen-samen/horizontale as

Mate van aanvaarding (persoonlijk/afstandelijk)

4 kwadranten/gebieden

Boven-tegen

Boven-samen

Tegen-onder

Samen-onder

Sociaal gedrag

Reactie op ander gedrag

Bovengelegen lokt ondergedrag

Samen/Tegengedrag lokt samen/tegengedrag uit

8 sectoren

Leidend

Helpend

Meewerkend

Afhankelijk

Teruggetrokken

Opstandig

Agressief

Concurrerend

Gepast en ongepast gedrag

Gepast = overstappen van de ene sector naar de andere

Ongepast = telkens hetzelfde gedragspatroon

Motivatie

Innerlijke kracht die (het individu) stimuleert tot bepaald gedrag

2 soorten motivatietheorieën

1) behoefte bevredigen —> tekort duwt je in een richting

2)doel bereiken —> doel trekt je naar een richting

Drifttheorie Hull : homeostase

Lichamelijk tekort —> lichamelijke behoefte —> niet bevredigd —> drift/drive —> drift verminderen —> actie

Drive

Enthousiasme, gedrevenheid

Theorie van Maslow : categorieën van behoeften

Fysiologische behoeften

Behoefte aan veiligheid en zekerheid

Sociale behoefte

Waarderingsbehoefte

Behoefte aan zeflactualisatie

Fysiologische behoefte

Overleven: behoefte aan voedsel, zuurstof, slaap, seks —> lichameijoe behoefte

Behoefte aan veiligheid en zekerheid

Behoefte aan bescherming tegen bedreigingen en behoefte aan orde en stabiliteit

Sociale behoeften

Behoefte aan liefde en vertrouwen, gevoel bij groep te horen

Ander liefhebben, zelf graag gezien worden

Waarderingsbehoefte

Zelfwaardering = positief zelfbeeld

Gewaardeerd worden = aanzien, erkenning

Deficiëntiebehoeften

Eerste 4 behoeften, ontstaan uit een tekort

Zijnsbehoefte

Als eerste 4 voldana zijn, behoefte aan zelfactualisatie

Behoefte aan zelfactualisatie

Zelfontplooiing = persoonlijk, beste versie van jezelf: talenten en creativiteit

Aanpassingen oorspronkelijk model Malsow, net voor het hoogste niveau

Cognitieve behoeften en esthetische behoeften

Cognitieve behoeften

Behoefte kennis op te doen, nieuwsgierigheid bevredigen, omgeving begrijpen

Esthetische behoeften

Behoefte op zoek te gaan naar schoonheid

Zelfdeterminatietheorie onderdelen

Autonomie

Verbondenheid

Competentie

Autonomie

Eigen keuzes maken, jezelf kunnen zijn

Bevredigd: eigen gedrag bepalen

Gefrustreerd: zich steeds gecontroleerd en bedreigd voelen

Verbondenheid

Verlangen warme, hechte met anderen

Bevredigd: voelt zich gewaardeerd en geliefd

Gefrustreerd: ruzie, worden buitengesloten

Competentie

Geschikt voelen in wat je doet, gevoel iets goed te kunnen, succesvol zijn

Bevredigd: haalbare taken uitvoeren

Gefrustreerd: te moeilijke taken, te veel negatieve feedback

Behoefte bevredigen : energie en veerkracht zorgt voor …

Psychologische groei en welbevinden

Frustratie behoefte zorgt voor …

Psychologische problemen

Prestatiemotivatie

Mate waarin iemand gemotiveerd is om goed te presteren

Intrinsieke en extensieve motivatie

Intrinsieke motivatie

Gedrag stellen omdat je het graag doet

Intrinsieke morivatie: flow

Helemaal in je bezigheid opgaan

Extrinsieke motivatie

Gedrag stellen omdat er gevolgen zijn gekoppeld aan je gedrag

Extrsinsieke motivatie: gevolgen

Iets bereiken

Beloning krijgen

Straf vermijden

Overrechtvaardiging

Gedrag (te veel) belonen waardoor het minder plezier wordt

Waarvan is overrechtvaardiging afhankelijk?

Soort beloning

Invloed beloning op bevredigen/frustreren behoefte

Beloning: autonomie vermindert

Intrinsieke motivatie daalt

Beloning: competentie verhoogt

Intrinsieke motivatie op peil

Gecontroleerde motivatie

Gevoel dat we isgs doen omdat het moet

Autonome motivatie

Gevolg dat we zelf voor het gedrag kiezen

Andere naam gecontroleerde motivatie

Moetivatie

Ander woord autonome motivatie

Goesting, ook al niet puur voor plezier

ZDT: 4 verschillende reden iemand gemotiveerd

Gecontroleerde motivatie

Externe druk : beloning nastreven, straf vermijden, aan verwachtingen voldoen

Interne druk : negatieve gevoelens vermijden / positieve gevoelens vermijden

ZDT: 4 verschillende redenen iemand gemotiveerd

Autonome motivatie

Betekenisvolle activiteit : activiteit nuttig/waardevol om te doen

Interesse in activiteit / Activiteit graag doen

Gecontroleerde motivatie —> negatieve invloed

Uitstelgedrag, faalangst, minder concentratie, sneller opgeven

Autonome motivatie —> energie

Inspanningen langer volhouden, prestaties gaan erop vooruit

Faalangst vanuit … motivatie theorie

Doelgebaseerde motivatie theorie

Prestatiemotivatie: 3 doelen

Taakmotivatie = taak goed willen afwerken

Positieve egodoelen = goede indruk op andere, trots zijn op jezelf

Negatieve egodoelen = angst negatief beoordeeld worden

Taakmotivatie en positieve egodoelen

Beter presteren, richten zich op slagen, middelmatige/moeilijke taken

Negatieve egodoelen

Faalangst, gemakkelijke / te moeilijke taken, self-handicapping

Tips tegen faalangst

Denk niet te veel aan de gevolgen van slaven of mislukken

Denk niet automatisch: falen ligt aan jezelf, succes is toeval

Gebruik relaxatietechnieken