Dierkunde - H1

Alle te kennen worden/definities

Waarom dierkunde?

• zeer oude wetenschap, oorspronkelijk zeer utilitair

• nu fundamentele wetenschap, maar veel toepassingsgebieden

morfologie

studie van de vorm van een dier

eigenschappen van leven

• moeilijk te definiëren

• constante evolutie = eigenschappen veranderen

• toch enkele gemeenschappelijke kenmerken

  • unieke chemische samenstelling

  • hiërarchische organisatieniveaus

  • voortplanting

  • genetische code

  • metabolisme

  • ontwikkeling en groei

unieke chemische samenstelling

macromoleculen

• nucleïnezuren: RNA, DNA

• aminozuren: proteïnen

• koolhydraten

• lipiden (vetten)

hiërarchische organistatieniveaus

hogere organisatieniveaus zijn meer dan de som van de delen

• moleculen

• cellen

• weefsels

• organen

• individuen

• populaties

• gemeenschappen

voortplanting

reproductie van informatie met evt. ‘foutjes’

• samenspel

  • erfelijkheid

  • variatie

• seksuele reproductie

  • nieuwe combinaties van informatie

genetische code

opeenvolging van nucleïnezuren in (meestal) DNA

metabolisme

• opname van voedingsstoffen uit omgeving

• afbraak tot eenvoudigere moleculen

  • energie

  • bouwstoffen

ontwikkeling en groei

typische levenscyclus

wat is een dier?

makkelijker om te zeggen, wat is geen dier?

onderverdeling van leven in 3 domeinen

opgedeeld in 2 grote groepen

• eukaryoten: volledige celbouw

  • domein eukarya

    • regnum protista

    • regnum fungi

    • regnum plantae

    • regnum animalia

• prokaryoten: onvolledige celbouw

  • domein: eubacteria

  • domein: archaebacteria

• nog andere niet geplaatste groepen

  • virussen

  • viroïden

  • …

eubacteria

• microscopisch klein

• meestal unicellulair, soms multicellulair

• foto-autotroof, chemo-autotroof of heterotroof

• meestal saprotroof of parasitair

• beweeglijk of onbeweeglijk

• ubiquist

• problematische systematiek

• cyanobacteria/blauwwieren

  • fotosynthetisch, 02 producerend

  • vaak in kolonies

  • endosymbiont in eukaryote cellen

    • ontstaan chloroplasten in planten

• proteobacteria/purperbacteriën

  • o.a. Salmonella, Yersinia, Escherichia, Campylobacter, …

  • endosymbiont als mitochondria in eukaryoten

archaebacteria

• microscopisch klein

• meestal anaëroob, sommige aëroob

• sommige zijn autotroof

• eigen bacteriofage virussen

• methanogene bacteriën

  • meest voorkomende archaebacteria

  • compleet anaëroob

  • reduceren o.a. CO2 tot CH4 (methaan)

  • stilstaand water, rumen van runderen, darm vele dieren, oceaanbodem, heetwaterbronnen, … maar enkel als vrije 02 volkomen ontbreekt

regnum protista

• eukaryooot

• unicellulair, eventueel kolonievormend (eencellig)

• meestal microscopisch klein

• 2 manieren van voeding

  • eencellige foto-autotrofe Algae

  • heterotrofe protozoa

• een groep bevat voorouders van dieren, andere van planten en nog andere van schimmels (fungi)

regnum fungi

• eukaryoot

• geen fotosynthetische pigmenten, heterotroof

• meestal saprofaag, soms parasitair

• twee phyla

  • myxomycophyta (slijmzwammen, zonder celwand)

  • eumycophyta (de echte zwammen, stijve celwanden)

regnum plantae

• eukaryoot

• multicellulair

• foto-autotroof

• stijve celwanden

• meestal niet mobiel

• koolhydraten opgeslagen onder de vorm van zetmeel

regnum animalia

• eukaryoot

• multicellulair (geen uitzonderingen)

• heterotroof

• koolhydraten opgeslagen als glycogeen

• geen celwand

• gespecialiseerde intercellulaire verbindingen

• autonome verplaatsing

• spiercellen en zenuwcelllen

• sexuele voortplanting (sommige asexuele voortplanting)

• embryonale ontwikkeling met regelmatige klievingspatronen

virussen

• levende eigenschappen

  • reproductie

  • mutaties mogelijk —> evolutie

• niet-levende eigenschappen

  • acellulair

  • geen eigen metabolisme

  • DNA of RNA, maar niet allebei

• opgebouwd uit

  • genoom

  • eiwitmantel

  • soms ‘envelope’ (stuk plasmamembraan van gastheercel)

viroïden

kleine stukken infectieus RNA

• prionen: infectieuze eiwitten (induceren malformatie van zelfde proteïnen)

• —> besmettelijk