thema 2: methodologisch referentiekader

onderzoeksdesigns

• observationeel of experimenteel

• cross-sectioneel of retrospectief of longitudinaal of versneld longitudinaal

observationeel/correlationeel design

de onderzoeker grijpt niet in, hij/zij kijkt gewoon

• Geen poging om de aard of het verloop vd ontwikkeling te veranderen

• Centraal = monitoren of vaststellen wat gebeurt in het leven v ind’en, hoe ze zich ontwikkelen en veranderen over de tijd

experimenteel design

de onderzoeker voert een manipulatie uit

• Pp at random aan condities toegewezen

• Causale inferentie mogelijk

cross-sectioneel design

Ind’en v versch leeftijd met elkaar vergelijken

voordelen cross-sectioneel

op korte tijd info over een breed leeftijdsbereik (tijds- en kostenefficiënt)

nadelen cross-sectioneel

• Geen intraindividuele vergelijkingen mogelijk

• Leeftijdsverschillen niet te onderscheiden v cohortverschillen

retrospectief design

Associaties tss heden verleden bestuderen

voordelen retrospectief

• Tijds- en kostenefficiënt

• Focus onmiddellijk op de targetpopulatie/ doelgroep

nadelen retrospectief

• Inaccuraatheid v herinneringen

• Retrospectieve data ongelijk v kwaliteit/ beschikbaarheid of te algemeen

• Risico op bias in conclusie door te enge focus op probleemgroep

longitudinaal/prospectief design

1 cohort opvolgen over de tijd

voordelen longitudinaal

• Inzicht in algemene patronen over de tijd en intraind verandering

• Erg bruikbaar over de studie v temporele associaties

nadelen longitudinaal

• Duurt lang en kost veel

• Risico op (selectieve) drop-out

• Theorieën en methoden kunnen verouderd raken

• Heterotypische continuïteit

versneld longitudinaal/cohortsequentieel design

Meerdere cohorten opvolgen over de tijd

voordelen versneld longitudinaal

• Zowel cross-sectionele als longitudinale vergelijkingen mogelijk

• Aanzienlijke besparing in tijd en middelen

• Cohortverschillen kunnen onderscheiden worden v leeftijdsverschillen

statistische variabelen

• correlatie

• mediator

• moderator

correlatie

is er een relatie tussen A en B

correlaat

A en B zijn met elkaar geassocieerd

• Typisch voor correlationele designs

• Bij longitudinale correlationele designs kan naast associatie ook temporele volgorde nagegaan worden

oorzaak

A beïnvloedt B

• Alleen exp designs laten deze uitspraken toe

risicofactoren (en bevorderende factoren)

correlaten v ontwikkelingsuitkomsten

mediator

welke mechanismen liggen aan de basis vd relatie tussen A en B

risicoprocessen

mediatoren vd relatie tss risicofactoren en ontwikkelingsuitkomsten

mediatie testen

1. Nagaan of predictor X uitkomst Y voorspelt

2. Nagaan of predictor X mediator M voorspelt

3. Nagaan of mediator M uitkomst Y voorspelt

4. Nagaan of de associatie tss predictor X en uitkomst Y geheel of gedeeltelijk verklaard kan worden door het mediërende effect v M

volledige mediatie

de mediator verklaart de hele associatie tss A en B

partiële mediatie

de mediator verklaart maar een deel vd associatie tss A en B

kan wijzen op meerdere mediatoren

moderator

Welke factoren beïnvloeden de richting of sterkte vd relatie

Kwetsbaarheden, potentiërende en protectieve factoren

moderatoren vd relatie tss risicofactoren en ontwikkelingsuitkomsten

interactie-effect

hoe steiler de lijn, hoe sterker het verband

structural equation modeling (SEM)

evalueert hoe goed een geformuleerd theoretisch model overeenkomst (fit) met de werkelijke vastgestelde relaties tss een set v geobserveerde variabelen

technieken SEM

• cross-lagged panel models

• growth curve modeling

• mixture modeling

cross-lagged panel models

Set variabelen wordt op versch tijdstippen gemeten → geeft inzicht in temporele volgorde en reciproke (wederzijdse) relaties

growth curve modeling

Een variabele wordt op versch tijdstippen (op dezelfde manier) gemeten

groeicomponenten

ontwikkeling over de tijd wordt zo beschreven

intercept

Hoe hoog scoort persoon op T1 op bv antisociaal gedrag = beginniveau

slope

Hoeveel stijgt of daalt dit = hellingsgraad

mixture modeling

Gebruik v groeicurvemodellen om subgroepen met versch ontwikkelingstrajecten te identificeren

voordelen mixture modeling

• Laat toe om zicht te krijgen op het # versch trajecten en het % vd steekproef in elk traject

• trajecten kunnen in verband gebracht worden met relevante antecendenten en consequenten