Bài 3: Châu Á từ năm 1918 đến 1945

Nhật bản trong những năm 1918-1929

-Nhờ hưởng lợi từ CTTGT1, nền kinh tế Nhật Bản phát triển nhanh chóng sau chiến tranh. Tuy nhiên. sự phát điển đó chỉ kéo dài trong 18 tháng.

-Đến 1920-1921, nền kinh tế Nhật Bản su sút. Đời sống người lao động không được cải thiện, phong trào đấu tranh của công nhân và nông dân bùng lên mạnh mẽ.

-7/1922, ĐCS Nhật Bản ra đời và trở thành lực lượng lãnh đạo phong trào công nhân.

-1924-1929, kinh tế Nhật Bản phát triển nhưng không ổn định:

+1926, sản lượng công nghiệp phục hồi vượt mức trước chiến tranh.

+Từ 1927, do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính ở Tokyo, kinh tế NB lâm vào khủng hoảng, suy thoái.

Nhật bản trong những năm 1929-1945

-1929-1933: Cuộc đại suy thoái kinh tế thế giới đã giáng một đòn nặng nề vào kinh tế Nhật Bản.

+So với 1929, năm 1931, sản lượng công nghiệp giảm 32,5%, ngoại thương giảm 80%, khoảng 3 triệu người thất nghiệp.

+Cuộc đại suy thoái làm cho mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt. 1929 có 276 cuộc bãi công nổ ra, đến năm 1931 có gần 1000 cuộc bãi công.

-1933-1939: Đại suy thoái gây hậu quả nặng nề cho kinh tế và gia tăng bất mãn của Nhật đối với hệ thống véc xai-oa sinh tơn dẫn đến chính phủ NB tăng cường chính sách quân sự hóa bộ máy nhà nước, gây chiến tranh xâm lược, bành trướng ra bên ngoài.

+1927, thủ tướng Tanaca đã đệ trình lên Nhật hoàng bản Tấu trình, đề ra kế hoạch xâm lược và thống trị thế giới.

-9/1931, NB xâm chiếm Đông Bắc TQ, đánh dấu việc hình thành ‘‘lò lửa chiến tranh’’ ở châu Á-TBD.

-1939-1945:

+Khi CTTGT2 bắt đầu, NB cũng ráo riết chuẩn bị cho chiến tranh.

+1940, NB công bố thuyết Đại Đông Á tạo cơ sở cho các hoạt động xâm lược các nước ĐNA. 9/1940, Nhật xâm lược VN, cấu kết với Pháp bóc lột dân VN.

+12/1941, NB bất ngờ tấn công hạm đội Mỹ ở trân châu cảng, tiến đánh nhiều đảo thuộc châu Á-TBD…

+Đến 15/8/1945, NB phải chấp nhận đầu hàng không điều kiện trước quân đồng minh.

Phong trào giải phóng dân tộc ở TQ

-4/5/1919, để chống lại âm mưu xâu xé TQ của các nước đế quốc, phong trào Ngũ Tứ đã nổ ra ở Bắc Kinh. Phong trào đã nhanh chóng lan rộng ra cả nước, lôi cuốn đông đảo nông dân, công nhân, trí thức yêu nước tham gia. Lần đầu tiên giai cấp công nhân TQ xuất hiện trên vũ đài chính trị như một lực lượng cách mạng độc lập, tạo đk cho chủ nghĩa mác lênin truyền bá rộng rãi.

-7/1921, ĐCS TQ được thành lập.

-1927-1937, ở TQ diễn ra cuộc nội chiến giữa Quốc dân Đảng và ĐCS.

-7/1937, NB mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược nhằm thôn tính toàn bộ TQ. Trong bối cảnh đó, Quốc Dân đảng và ĐCS đã hợp tác để cùng kháng chiến chống Nhật.

Phong trào giải phóng dân tộc ở Ấn Độ

-Sau CTTGT1, phong trào đấu tranh chống thực dân Anh tiếp tục phát triển với sự tham gia tích cực của công nhân và nhân dân lao động.

-1925, ĐCS Ấn Độ ra đười, góp phần thúc đẩy phong trào chống thực dân Anh.

-Dưới sự lãnh đạo của Đảng Quốc đại, đứng đầu là Ganđi, nhân dân đã đấu tranh đòi quyền độc lập, tẩy chay hàng hóa của Anh và phát triển nền kinh tế dân tộc.

Phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á

-Sau CTTGT1, phong trào đấu tranh của nhân dân ĐNA phát triển theo 2 khuynh hướng: tư sản và vô sản

+Tiêu biểu cho khuynh hướng tư sản là sự thành lập và hoạt động của đảng Dân tộc (Indo), Việt nam quốc dân đảng (Việt Nam)… Phong trào dân chủ tư sản cũng có bước tiến rõ rệt.

+Khuynh hướng vô sản xuất hiện đầu những năm 20 của thế kỉ XX với sự thành lập của các ĐCS ở Indo (1920), Việt Nam, Mã Lai, Xiêm (1930)… Giai cấp vô sản ở các nước ĐNA từng bước trưởng thành, đã tham gia lãnh đạo phong trào cm: cuộc khởi nghĩa Giava và Xumatora (1926-1927) và cao trào xô viết nghệ tĩnh (1930-1931) ở VN… Những cuộc nổi dậy này đều bị chính quyền thực dân đàn áp đẫm máu.

-Trong CTTGT1, nhân dân ĐNA thành lập các mặt trận chống phát xít nói chung và tiến hành kháng chiến chống Nhật. 8/1945m chớp thời cơ NB đầu hàng QĐM, phong trào giải phóng dân tộc đã giành thắng lợi ở Indo, VN, Lào.