Lokapróf LÍFF

miðtaugakerfi (CNS)

heili og mæna

úttaugakerfi (PNS)

taugar frá heila (12 pör) og mænu (31 par)

frumur í taugavef

taugafrumur og taugatróð

hvað gera taugafrumur

skynja áreiti og flytja boð um líkamann

hvað gera taugatróð

hjálpa taugafrumum: gefa að borða, losa úrgang og passa að þær skaðist ekki

sjá til þess að taugafrumur geti sinnt sínu verki

í hvaða átt fara taugaboð

frá griplum til símaenda

hvað gera griplur

skynja áreiti og taka við taugaboðum

hvað gerist ef griplur liggja þétt

þá er svæðið næmt (snípur td)

eru taugafrumur eða taugatróð fleiri

taugatróð

taugatróð eru X frumur

venjulegar

frumubolur

inniheldur kjarnann og önnur líffæri

sími

leiðir boð frá frumubol að símaendum

hvernig er mýli myndað

af Schwann-frumu í PNS og oligodendrocyles í CNS

hvað er mýli

fituefni sem einangrar símann og veldur stökkleiðni

hvað er mýlisskor

bilip á milli mýlisslíðranna

hvað fer fram á mýlisskori

rafeindaflutningur

út á hvað gengur rafeindaflutningur

að opna jónagöng

hvað er hvíldarspenna mörg mV

-70mV

hlutfall Na+ og K+ við hvíldarspennu?

3Na+ fara út úr símanum fyrir hverjar 2K+ sem fara inn

hvernig er taugasími hlaðinn við hvíldarspennu

-hlaðinn að innan og +hlaðinn að utan

hvers vegna er -hleðsla innan í taugasímanum

hlutfall (td mínushlaðinna prótína) er meir aen hinna jónanna

hvernig eru mV við boðspennu

40mV

lýstu umskautun (þar eru 40mV)

Na+ hlið opnast og Na+ flæðir inn í frumuna

lýstu endurskautun

Na+ hliðin lokast og K+ hlið opnast og K+ fer út úr frumunni

hvernig eru göngin stýrð (þarf orku?)

göngin eru spennustýrð, þurfa ekki orku

er boðspenna einhverntímann önnur en 70mV

nei, sama hversu mikið áreitið er

hvernig er of mikið útstreymi K+ jóna leiðrétt

komast aftur inn með flæði í refactory period

til hvers er refactory period

til að varna því að boðin fari til baka, biðtíminn er á meðan jónirnar eru að jafna sig svo ný boðspenna myndist ekki

hvað eru boðefni

efni sem flytja taugaboð á milli símaenda á taugamótabilinu

hvernig fara boð milli frumna þótt þær séu ekki að snertast (lengra bil á milli en að boðin geti stokkið yfir)

bóla með boðefnum sameinast frumuhimnu fyrirhnoðafrumunnar, fer út og þaðan yfir í griplu eftirhnoðafrumunnar

hvað er algengasta taugaboðefni í PNS

Acetýlkólin (Ach)

hvað eyðir Ach þegar það skellur á frumuhimnu eftirhnoðafrumunnar

Acetýlkólínesterasi (Ache)

af hverju er Ach eytt

svo það fari ekki til baka og sendi taugaboð í öfuga átt

hvað er NE

noradrenalín/norepinephrin - taugaboðefni

helstu taugaboðefni

Ach, NE, adrenalín, serótónin, dópamín, GABA, endorfín, NO

hvað gerir serótónin

hjálpar við að fara framúr og viðheldur lífsgleði

hvað gerist ef of lítið serótónin er

þunglyndi

hvað gerir dópamín

gleði og vellíðan

hvað gerist ef of mikið dópamín

geðklofi

hvað gerist ef of lítið dópamín

mögulega parkinsons

hvað er GABA

hamlandi boðefni

hvað gerir GABA

alltaf á bremsunni, gefur td leyfi fyrir dópamínframleiðslu

hvað er endorfín

fullnægingarboðefni

hvað gerir endorfín líka (ásamt því að vera fullnægingarboðefni)

lætur mann gleyma mjög miklum sársauka (fæðing)

hvað gerir NO (nituroxíð)

muna og læra

hvar er NO

boðefni í heila

ferli viðbragðs

skyntaugafrumur > millitaugafrumur > hreyfitaugafrumur > svari

hvað gera skyntaugafrumur á skynbraut í viðbragði

skynja áreiti og bera boð til CNS

hvað gera hreyfitaugafrumur á hreyfibraut í viðbragði

svara áreitinu og bera boð frá CNS til svara (vöðvi/kirtill)

hvað getur td verið í einni taug

skynbraut og hreyfibraut

hvað er taug

samansafn af taugafrumum

hvernig eru taugar iðulega teiknaðar

gular

hvar koma boð frá skyntaugafrumum inn í mænu

baklægt (dorsal)

hvar senda millitaugafrumur boð til hreyfitaugafrumna út úr mænu

kviðlægt (ventral)

hvað ver mænuna

hryggjaliðir, 3 himnur og mænuvökvi

hvernig virkar mænuvökvinn sem er á milli himnanna

virkar eins og dempari

hvar liggur mænan

nær frá heila og liggur niður hrygginn

hvað eru mörg pör tauga út frá mænunni

31 par

hvaða svæði er hryggnum skipt í

hálssvæði (C), brjóstsvæði (T), lendarsvæði (L), spjaldhryggur (S) og rófubein

hvert nær mænan

að miðju L-svæði, eftir það kallast hún mænutagl

hvíta svæðið

hvítir símar = mýli

gráa svæðið (fiðrildið)

frumubolur, griplur, símaendar

hvað ver heilann

höfuðkúpu, heilavökva og himnur

hvað gerir heilavökvi

passar að heilinn ýtist ekki út í höfuðkúpuna

hvað gerir heilinn

túlkar boð, minni, hjartsláttur, hreyfing ofl → stjórnstöð líkamans

hvaða svæði er heilanum skipt í

hvelaheila, milliheila, heilastofn og litla heila

hvelaheili-útlit

stærsti hluti heilans, allur í fellingum

hvernig skiptist hvelaheili (fyrst í tvennt)

hægra og vinstra

hvernig tengjast heilahvelin í hvelaheilanum

með krosstengslum í miðjum heilanum

í hvaða blöð er hvelaheilanum skipt

ennisblað, gagnaugablöð, hvirfilblað, hnakkablað

ennisblað

hluti af minni, rökhugsun, persónuleiki

hver eru frumsvæðin

frumlíkamaskynjunarsvæði og frumhreyfibörkur

frumlíkamaskynjunarsvæði

aftarlega á ennisblaði

frumhreyfibörkur

framarlega á ennisblaði, sér um að tengja rákótta vöðva við heilann

vinstramegin á ennisblaði er að finna X

wernicke svæði og brocasvæði

brocasvæði

talfærni (það að tala)

wernicke svæði

talskilningur

gagnaugablöð

heyrnarskynjun

hvernig fer heyrnarskynjun fram í gagnaugablöðum

bylgjurnar berast inn í eyrað og allskonar gerist inni í eyranu svo fara boð með heyrnartaug og gagnaugablöð túlka það og við heyrum

hvirfilblað

þar sem hárið fer í hring, lyktarstöðvar t.d.

hnakkablað

sjónsvið

hvað eru mörg pör heilatauga

12 pör

hvar er stúka

milliheila

hvað gerir stúka

tekur við boðum og sendir þau á rétt svæði

undirstúka

hormónastjórn líkamans, samvægi

hvar er heiladingull

partur af undirstúku (oftast skilgreint þannig)

tilgangur heilakönguls

svefnstöð okkar

hvað gerir heilaköngull

framleiðir melatónin (gerir okkur þreytt) og DMT (dreyma)

dægursveiflur

láta okkur sofna og vakna

hvað gerist ef DMT er ekki framleitt

við sturlumst og deyjum (lífshættuleg

hvað gerir litli heili

samhæfir hreyfingar rákóttra vöðva, vöðvaminni og líkamsstaða og jafnvægi

hvað skiptist heilastofn í

miðheila, brú og mænukylfu

hvað inniheldur miðheili

inniheldur brautir á milli heilabarkar og litla heila

tilgangur miðheila

viðbragðstími fyrir sjón, heyrn og snertingu

hvað inniheldur brú

síma á milli litla heila og annarra hluta miðtaugakerfis

tilgangur brúar

tekur þátt í ósjálfráðum lífsnauðsynlegum hreyfingum og stjórnar öndunartíðni með mænukylfu

mænukylfa

stjórnar hjartslátt, öndun og blóðþrýsting og er viðbragðsmiðstöð fyrir kyngingu, uppköst, hnerra og hiksta

dreif

leiðir upplýsingar sem koma annaðhvort áfram inn í heilann eða blokkar þær, hefur mikið að gera með athygli og svefn

randkerfi

mest þróað í manninum og í milliheila (ekki hægt að benda á það samt)

hvað er í randkerfi

dreki og mandla