poezja Cz.Milosz,Herbert,Różewicz

Pan Cogito o cnocie

autor: Zbigniew Herbert

-porte parole

-liryka maski

-utwór pełni role moralitetu

-cnota: stała dyspozycja do czynienia dobra

-obraz cnoty we współczesnym świecie, przestarzałej, nie modnej

-cnota musi pozostać niezmienna bo taka jest jej natura

atrybuty cnoty

-portret Sokratesa

-krzyżyk ulepiony z chleba

-stare słowa

(symbole prawości, wiary, poszanowania dla tradycji)

Powrót Prokonsula

autor: Zbigniew Herbert

-wiersz wolny, liryka maski

-miejsce akcji: Starożytny Rzym

-utwór jest alegorią do sytuacji w Polsce, ustroju komunistycznego, wyjazdu wielu artystów za granice

-wiersz opowiada o decyzji, którą podjął urzędnik, zamierza on powrócić na dwór władcy po kilku latach za granicą

Powrót Prokonsula środki stylistyczne

-epitety „ła­god­ny­mi rzą­da­mi”, „zło­te­go łań­cu­cha”, „deszcz szkla­ny”, „su­chy ob­łok”, „nie­szczę­sny­m pod­bród­kiem”,

metafory „będę bił bra­wo od­mie­rzo­ną por­cją uśmie­chał się na un­cje”, „z nie­szczę­sny­mi pod­bród­kiem za­ją­cem mej twa­rzy”, „o pu­ste nie­bo ko­ła­cze su­chy ob­łok”

-brak rymów

-brak znaków interpunkcyjnych

Apollo i Marsjasz

autor: Zbigniew Herbert

-wiersz wolny, liryka pośrednia

→relacja wydarzeń bez nacechowania emocjonalnego, podmiot liryczny to jedynie obserwator

-tematem utworu jest pojedynek wybitnych śpiewaków, którego wynik jest przesądzony

-jest on zestawieniem dwóch sztuk dionizyjskiej i apollińskiej

Apollo i Marsjasz koncepcje sztuk

-utwory apollińskie: wyrafinowana forma, wyniosłość,nie dotyczą problemów ludzkich

-utwory dionizyjskie: są inspirowane ludzkimi emocjami, bliskie odbiorcy, pozwalają się utożsamić

Apollo i Marsjasz środki stylistyczne

-ograniczone zastosowanie śr.stylistycznych

-sprawozdanie z sytuacji lirycznej(nagromadzenie czasowników)

-zatarcie granicy liryki z epiką

-użycie rzeczowników wpływających na zmysły czytelnika

Potęga smaku

autor: Zbigniew Herbert

-utwór zadedykowany Izydorze Dąmbskiej

-wiersz wolny, liryka bezpośrednia

-temat: sprzeciw podmiotu lirycznego wobec socjalistycznej władzy

-podmiot liryczny wolałby umrzeć niż podporządkować się socjalistycznej władzy

Potęga smaku środki stylistyczne

metafory „sma­ku w któ­rym są włók­na du­szy i cząst­ki su­mie­nia”, „Me­fi­sto w le­ni­now­skiej kurt­ce po­sy­łał w te­ren wnu­czę­ta Au­ro­ry”

porównania „ko­bie­ty ró­żo­we pła­skie jak opła­tek”, „parę po­jęć jak cepy”

epitety „ko­niecz­nej od­wa­gi”, „fan­ta­stycz­ne two­ry”, „sa­mo­gon­ny Me­fi­sto”, „nik­czem­ny ry­tu­ał”, „bez­cen­ny ka­pi­tel”

wtrącenia „za­iste ich re­to­ry­ka była aż na­zbyt par­cia­na (Ma­rek Tul­liusz ob­ra­cał się w gro­bie)”

wyliczenia „kształt ar­chi­tek­tu­ry rytm bęb­nów i pisz­cza­łek ko­lo­ry ofi­cjal­ne nik­czem­ny ry­tu­ał po­grze­bów”

powtórzenia „była to spra­wa sma­ku tak sma­ku”

kalokagatia

filozofia w starożytnej Grecji, ideał harmonijnego połączenia w człowieku piękna ciała z dobrocią i dzielnością moralną

Do polityka

autor: Czesław Miłosz

-wiersz biały, liryka inwokacyjna

-utwór ma formę monologu, skierowanego do polityka

-ukazuje wpływ totalitaryzmu na światopogląd poety

-polityk jest postacią neutralną, łatwo może stać się zbrodniarzem albo bohaterem

-podmiot liryczny ostrzega polityka przed nadejściem gorszych czasów, skłania go do myślenia o przyszłości w której może już nie mieć władzy i stanie się zwykłym obywatelem

Do polityka środki stylistyczne

apostrofy „Kto ty je­steś czło­wie­ku”, „Ty, któ­re­go do czy­nu wy­cho­wa­ła noc”, „Ty je­steś do­bry”, „Wład­co do­bra albo wład­co zła”

metafory „star­ca i dziec­ka w ręku dzier­żysz los”, „za­drżyj w ser­cu swo­im”, „gwar­ne mia­sta i pola, ko­pal­nie, okrę­ty na two­jej dło­ni”

personifikacje „któ­re­go do czy­nu wy­cho­wa­ła noc”

porównania „twarz two­ja za­kry­ta jak go­lem nad świa­tem”

wykrzyknienia „Stój! Za­drżyj w ser­cu swo­im! Nie umy­waj rąk!”, „Bia­da!”

pytania retoryczne „Co po­zo­sta­nie z two­ich do­brych dni? Co po­zo­sta­nie z two­ich krzep­kich mów?”

wyliczenia „ludz­ką tro­ską, gnie­wem i na­dzie­ją”, „gwar­ne mia­sta i pola, ko­pal­nie, okrę­ty”

powtórzenia „two­ja jest waga i twój jest miecz”, „trzy­kroć bło­go­sła­wio­ny po trzy­kroć prze­klę­ty”, „wład­co do­bra albo wład­co zła”

epitety „nie­speł­nio­nym dzie­jom”, „ludz­ką tro­ską”, „dzie­cin­nych głów”, „do­brych dni”, „krzep­kich mów”

Do polityka nawiązania

Golem(postać z mułu i gliny) polityk podobnie jak golem, dysponuje wielką siłą, może ją wykorzystać do budowania lub niszczenia

biblijne umycie rąk(odwołanie do Piłata) podmiot liryczny nie chce aby polityk tak postępował, powinien on ponosić konsekwencje swoich działań

atrybuty bogini sprawiedliwości, Temidy(waga i miecz) polityk powinien sprawować sprawiedliwe rządy, ponieważ odpowiada za przyszłość narodu

Który skrzywdziłeś

autor: Czesław Miłosz

-liryka zwrotu do adresata

-mało środków stylistycznych

-utwór jest krytyką władcy despotycznego

-uniwersalny charakter utworu, brak określenia konkretnego władcy czy poety

-autor, uważa że poeci mają moralny obowiązek na­wo­ły­wać do bun­tu wo­bec cier­pie­nia i sprze­ciwiać się de­spo­ty­zmo­wi, na­wet je­że­li staw­ką za ów bunt by­ło­by jego ży­cie (nawiązanie do starożytnej roli poety w społeczeństwie)

Który skrzywdziłeś środki poetyckie

epitety („człowieka prostego”, „gromadę błaznów”, „złote medale”, „świt zimowy”) – budują kontrast pomiędzy adresatem utworu a rządzonymi przez niego ludźmi, a także zadufanie despoty;

wyliczenia („dobrego i złego”, „cnotę i mądrość”, „czyny i rozmowy”, „I sznur i gałąź”) – dodają utworowi rytmiki, podkreślają stanowczość podmiotu lirycznego.

Traktat Moralny

autor: Czesław Miłosz

-wiersz regularny(9-zgłoskowiec), liryka bezpośrednia i zwrotu do adresata

-problematyka ocalenia, próba ocalenia najważniejszych wartości stanowiących o człowieczeństwie

-funkcja retoryczna, autor stara się wpłynąć na odbiorcę

traktat

gatunek piśmiennictwa naukowego i filozoficznego rodzaj rozprawy, zwykle obszernych rozmiarów, szczegółowo omawiający ważne zagadnienie

Traktat Moralny interpretacja

[1-4] podkreślenie ulotności życia, należy skupić się na teraźniejszości, życie nabiera wartości poprzez dokonania

[5-9]tworzenie nowych ideologii, apel o przyjęcie wydarzeń historii i nie zrzucanie z siebie odpowiedzialności

[10-14] należy zaakceptować to co sie dzieje theatrum mundi

[15-19]podkreślenie znaczenia jednostki, zdolność zmieniania świata przez jednostki

Campo di Fiori

autor: Czesław Miłosz

-liryka bezpośrednia

-podmiot liryczny wypowiada się w imieniu ludzi, utożsamiając się z nimi

-utwór ma zwrócić uwagę na ludzką obojętność

-analogia wydarzeń na Campo di Fiori do tej w getcie warszawskim

-samotność umierania

-rola poety: bunt przeciwko ostracyzmowi, pouczanie, przekazywanie prawdy, przypominanie zapomnianego

Campo di Fiori środki stylistyczne

epitety różowe owoce morza, ciemnych winogron, pogodny wieczór wiosenny, pogodne niebo

metafory padają na puch brzoskwini, czasem wiatr z domów płonących przynosił czarne latawce, nie znalazł w ludzkim języku ani jednego wyrazu

porównania język nasz stał się im obcy jak język dawnej planety

Utwór sta­je się jesz­cze bar­dziej dy­na­micz­ny dzię­ki przerzutniom

Przesłanie Pana Cogito

autor: Zbigniew Herbert

-liryka zwrotu do adresata, liryka inwokacyjna, liryka maski

-postać Pana Cogito przekazuje poglądy autora, zasady którymi jego zdaniem powinien kierować się każdy człowiek

-interpretacja każdej strofy w notatkach Gosi

Przesłanie Pana Cogito środki stylistyczne

epitety („ciem­ne­go kre­su”, „uła­dzo­ny ży­cio­rys”, „dumy nie­po­trzeb­nej”, „bła­zeń­ską twarz”, „ciem­ną gwiaz­dę”, „zim­nych cza­szek”)

metafory („idź wy­pro­sto­wa­ny wśród tych co na ko­la­nach”, „niech nie opusz­cza cie­bie two­ja sio­stra Po­gar­da”, „oglą­daj w lu­strze swą bła­zeń­ską twarz”, „do­pó­ki krew ob­ra­ca w pier­si two­ją ciem­ną gwiaz­dę”, „bę­dziesz przy­ję­ty do gro­na zim­nych cza­szek”)

porównania („Gniew twój bez­sil­ny niech bę­dzie jak mo­rze”, „po­wta­rzaj je z upo­rem jak ci co szli przez pu­sty­nię i gi­nę­li w pia­sku”)

personifikacje („kor­nik na­pi­sze twój uła­dzo­ny ży­cio­rys”, „pta­ka o nie­zna­nym imie­niu”)

antytezy („bez­sil­ny niech bę­dzie jak mo­rze”, „zdo­bę­dziesz do­bro któ­re­go nie zdo­bę­dziesz”).

Utwór ma for­mę de­ka­lo­gu dla współ­cze­sne­go czło­wie­ka, w czter­na­stu stro­fach znaj­du­ją się aż dwa­dzie­ścia dwa na­ka­zy

Tren Fortynbrasa

autor: Zbigniew Herbert

-liryka roli, monolog

-forma antytrenu, nie wyraża smutku i rozpaczy tylko uczucia przeciwne

-aluzja literacka do “hamleta”

Tren Fortynbrasa koncepcje sprawowania władzy

Utwór uka­zu­je dwie prze­ciw­staw­ne koncepcje sprawowania władzy.

Ham­let re­pre­zen­tu­je po­sta­wę hu­ma­ni­stycz­ną, wie­rzy w re­ne­san­so­we ide­ały. For­tyn­bras jest zwo­len­ni­kiem wła­dzy to­ta­li­tar­nej, chce kształ­to­wać swo­ich pod­da­nych po­dob­nie jak gli­nę. W rze­czy­wi­sto­ści czy­ny mają więk­szą moc niż sło­wa, dla­te­go wła­dzę obej­mu­je pod­miot li­rycz­ny.

ostracyzm

wykluczenie z towarzystwa lub środowiska osoby, która mu się naraziła; też: atmosfera niechęci lub wrogości otaczająca taką osobę

Warkoczyk

autor: Tadeusz Różewicz

-wiersz biały, liryka pośrednia

-utwór przedstawia wojenne wydarzenia, golenie głów kobietom w obozach, następnie opisuje muzealne eksponaty z tych właśnie włosów

-utwór jest zwięzły w słowach, ma wywołać u czytelnika własne przemyślenia

-kontrast, pomiędzy przeszłością a teraźniejszością, tym jak włosy powinny być traktowane a jak są

Warkoczyk środki literackie

epitety („czy­sty­mi szy­ba­mi”, „sztyw­ne wło­sy”, „ko­ścia­ne grze­bie­nie”, „wiel­kich skrzy­niach”, „su­che wło­sy”, „sza­ry war­ko­czyk”, „mysi ogo­nek”,

zdrobnienia „sza­ry war­ko­czyk mysi ogo­nek ze wstą­żecz­ką”, pod­kre­śla­ją­ce mło­dy wiek nie­któ­rych ofiar Ho­lo­cau­stu.

anafory, kil­ka wer­sów roz­po­czy­na się od par­ty­ku­ły „nie”.

peryfraza, war­kocz jest na­zwa­ny „my­sim ogo­nkiem ze wstą­żecz­ką”.

Ocalony

autor: Tadeusz Różewicz

-wiersz biały,

-podmiot liryczny możemy utożsamiać z poetą

-utwór jest wyrazem traumy powojennej która ukształtowała światopogląd autora

-wojna zabiła wszystkie dotychczasowe wartości którymi się kierował, patriotyzm,męstwo, cnotę i prawdę

-utwór ma charakter spowiedzi, wyznania, lecz zarazem pozbawiony jest większych emocji