Levenscyclus van geneesmiddelen

Flashcards in Dutch for vocabulary review based on lecture notes about the drug development lifecycle.

Geneesmiddel (volgens koninklijk besluit)

Substantie met therapeutische of profylactische eigenschappen, voor diagnose of herstel van organische functies, bij mens & dier.

Antagonist

Blokkeert de receptor en voorkomt stimulatie.

Agonist

Bindt met de receptor en zorgt dat er een stimulatie is, waardoor een effect veroorzaakt wordt.

Acetylsalicylzuur (ASA)

Blokkeert enzym cyclo-oxygenase, voorkomt dat arachidonzuur omgezet wordt naar prostaglandines, ontstekingsremmend, koortswerend, pijnstillend.

'lead identification'

Identificatie molecule met voldoende potentieel.

'lead optimization'

Kandidaat GM optimaliseren (activiteit ↑, toxiciteit ↓, opname ↑).

Toxiciteit (geneesmiddelontwikkeling)

Evalueert de veiligheid VOOR toediening bij de mens.

Therapeutische index

Verhouding toxische dosis (TD) & effectieve dosis (ED). Hoe hoger, hoe beter.

Carcinogeniciteit

Induceert molecule tumoren.

Mutageniciteit

Veroorzaakt molecule genetische schade (vb. mutaties).

Teratogeniciteit

Bescherming van ongeboren kind, effect op embryonale ontwikkeling.

Formulatie

Geneesmiddel + hulpstoffen.

Farmacodynamiek

Biologische beschikbaarheid en effecten evalueren; krijgen we gewenst therapeutisch effect.

Farmacokinetiek

Wat gebeurt er met geneesmiddel in het lichaam (ADME).

Absorptie

In welke mate geabsorbeerd i/h lichaam?

Distributie

Hoe verdeelt het GM zich?

Metabolisatie

Hoe wordt het GM afgebroken, vaak door de lever.

Excretie

Hoe wordt het GM uit lichaam verwijderd?

Fase 1 (klinische studies)

Opsporen ernstige neveneffecten, limieten klinische dosisrange vastleggen, ADME bepalen.

Fase 2 (klinische studies)

Therapeutische efficiëntie bepalen, korte termijnveiligheid, ADME in doelgroep vastleggen.

Fase 3 (klinische studies)

Efficaciteit & veiligheid in grote populatie, neveneffecten.

Registratieprocedure

Opstarten klinische studie bij mensen; product op de markt mogen brengen.

Post-marketing surveillance

Na commercialisatie: continue opvolging van gebruik + rapporteren neveneffecten (opsporen zeldzame ernstige neveneffecten).

Farmacofoor

Geraamte dat drager is van de essentiële kenmerken van het GM

Retro-synthese

Kijkt naar structuur v/h gewenst product, opsplitsen in makkelijke connecteerbare groepen, vereenvoudigen tot we groepen hebben die vrij toegankelijk zijn.

Insuline

Proteïne, opgebouwd uit aminozuren.

Statines

Enkel cholesterol die lichaam aanmaakt gaat geïnhibeerd worden.

Receptoren

Agonisten → effect nabootsen; antagonisten → effect gaan blokkeren.

Nuclaire receptoren

In kern, transcriptie van bepaalde genen gaan sturen.

G-proteïne gekoppelde receptoren (GPCR)

Typisch boodschap doorgeven van buiten → binnen de cel, receptor vaak in het celmembraan, signaal naar intracellulaire omgeving geven.

Proteïne kinase

Belangrijke target voor anti-kanker geneesmiddelen.

Neurotransmitter vs Hormonen

Neurotransmitters komen vrij op plaats waar het gaat binden met receptor; hormonen komen via bloedbaan receptoren tegen.

Weg naar therapeutisch doelwit

Desintegratie GM → oplossen van actieve bestanddeel → ADME → Interactie met GM in targetweefsel → Gewenst effect + eventuele bijwerkingen.

Drug discovery

Verbindingen identificeert die bruikbaar zijn -> genezen v/e ziekte

Drug development

Volledig ontwikkelingsproces (incl. fase 1-3 klinische studies)

Voordelen t.o.v. beschikbare therapie

Aantonen dat nieuw GM voordelen heeft i.v.m. oud GM

HTS

Robots op korte tijd verbindingen screenen op bepaalde target

Virtual screening

Computer gaat moleculen voorspellen die gaan binden m/ target

Target Based Screening

Testen verbindingen tegen bepaalde biologische target

Hit (Target Based Screening)

Moleculen die reageren met target zoals we willen (maar nog geen GM)

Random Screening

Screenen op bepaalde biologische activiteit (willekeurige screening ↑ # moleculen)

Phenotypic Screening

Direct in organisme testen

Repositioning

Nieuwe GM bekomen via = of ander mechanisme

Biomerkers

Voordelen/nadelen voorspellen van behandeling, monitoren hoe goed GM gaat werken, belangrijk om dosis aan te passen

In silico predictiemodellen

Software modellen die moleculaire eig. voorspellen (ADME & toxiciteit)

In vitro toxiciteit

Evaluatie toxiciteit met bacteriën & cel-of weefselculturen

Regulatorische toxiciteitstesten

Tests opgelegd door overheid: opsporen van mogelijke schadelijke stoffen

Systemische toxiciteit

Nadelige effecten op andere plaatsen dan toedieningsplaats

Lokale toxiciteit

Nadelige effecten op toedieningsplaats

Acute toxiciteit

Invloed van éénmalige of over een korte periode

(Sub)chronische toxiciteit

Invloed lagere dosis over lange periode

Genotoxiciteit

Schadelijk effect op genetisch materiaal (bv. Mutaties )

Mutageniciteit

Permanente verandering in # of structuur van genetisch materiaal

Ontwikkelings- en reproductieve toxiciteit

Nadelige invloed op zwangerschap & embryonale ontwikkeling

Carcinogeniciteit

Oncogene activiteit, DNA beschadigen, cel proliferatie

Lokale tolerantie

Nagaan of geneesmiddel op plaats van contact + plaatsen waar accidentele blootstelling wss is

Ames Test

Salmonella 20 ≠ AZ nodig ( puntmutatie -> proteïne aanmaken onmogelijk)

Micronucleus Assay

Extract in contact met cel -> interferentie celdeling -> 3de kleine kern -> mutageniciteit

ECVAM

Gevalideerde alternatieve test die even predictief & reproduceerbaar is

Humane Skin Model Test

Huid bestaat uit ≠ soorten cellen; kijken of er corrosie optreed & hoelang dit duurt

Egg Test ChorioAllantoic Membrane (HET-CAM)

Kippenei -> kijken naar bloedvaten (hemorragagus, lyse, coagulatie)

Bovine Corneal Opacity/ Permeability Assay (BCOP)

Runderogen -> isolatie hoornvlies: meting van opaciteit en permeabiliteit

Slug Mucosal Irritation Assay (SMI)

Naaktslak slijm aanmaken ( ↑mucu -> ↑ irritatie)

Ecotoxicologie

Effect potentieel gevaarlijke stoffen op levende organismen onderzoeken & hun ecosysteem

NOEC

Geen effect op ecosysteem

Farmacokinetiek

Wat gebeurt er in het lichaam met een geneesmiddel; ADME-cyclus

Absorptie

Transport v/h GM van toedieningsplaats → bloed

Prodrug Concept

Orale toediening → amper absorptie => voorloper actief bestandsdeel met ↑ absorptie

Biologische Beschikbaarheid

Fractie v/h toegediend # GM welke onveranderd de algemene circulatie bereikt & snelheid hiervan

First-pass metabolisme

Fractie al metaboliseren voor het algemene circulatie rondgaat

Verdelingsvolume

Maat verdeling v/d stof in het lichaam

Metabolisme

Chemische verandering van GM in het lichaam, ↑ wateroplosbaarheid => efficiënter uitgescheiden

Type 1 reactie

Actief drugs → inactief metaboliet

Type 2 reactie

Actief drugs → actief metaboliet

Excretie

Verwijderen onveranderd GM of metaboliet via nieren of lever

Enterohepatische Recirculatie

GM gemetaboliseerd & via galwegen vrijgegeven worden i/d darmkanaal => 2de bult i/d grafiek

Eliminatietijd

Tijdsduur nodig om plasmaspiegel te halveren, maat voor verblijftijd v/h GM i/h lichaam

Doel formulatie onderzoek

Verwerking actief bestanddeel in een farmaceutisch preparaat

Preformulatie

Verzamelen basisinfo over fysicochemische eigenschappen GM/evaluatie van # kritische parameters

Formulatie (farmaceutisch)

Selectie doseringsvorm & hulpstoffen

Biopharmaceutical classification system

Opstellen o.b.v. oplosbaarheid & permeabiliteit

Vaste Dispersie

Polymeermatrix waarin GM in ideale omstandigheden is opgelost

Fase 1 (klinische trials)

Veiligheid vastleggen -> neveneffecten (limiet vasleggen)

Fase 2 (klinische trials)

Hoe efficiënt, bij welke dosis gewenste effect

Fase 3 (klinische trials)

Beter dan placebo of oud GM? + Neveneffecten

Fase 4 (klinische trials)

Post-marketing surveillance

Gecontroleerde studies

Testgroep vs vergelijkingsgroep (placebo, oude/geen behandeling, andere dosis)

Cross-over design

Patiënt krijgt beide behandelingen met wash-out periode (Bij chronische aandoeningen)

Informed consent

Patiënt volledig informeren over studieprotocol/ voordelen-risico’s

Ethische commissie

Waarborgen rechten, veiligheid & welzijn proefpersonen (+evaluatie)