PP

Huisarts

Eerste aanspreekpunt voor gezondheidsproblemen in de ruimste zin. Heeft als taak het overzicht te houden van de totale gezondheidssituatie van de patiënten.

Eerstelijnspsycholoog (ELP)

Klinisch psycholoog of orthopedagoog die geconventioneerde eerstelijns psychologische hulpverlening biedt

Zelfstandig therapeut of psychotherapeut

Niet beschermde titel die niet altijd betekent dat iemand een vooropleiding in psychologie/orthopedagogiek/psychiatrie of therapieopleiding heeft genoten

Dienst Kinder- en Jeugdpsychiatrie (K-dienst)

Dienst voor psychiatrische diagnose & behandeling van kinderen en jongeren

Forensisch-psychiatrische intensieve behandeleenheden voor jongeren (FOR-K) (IBE)

Bedoeld voor jongeren met een ernstige psychiatrische problematiek die door een jeugdrechter onder een gerechtelijke maatregel geplaatst zijn

Psychiatrische pleegzorg/gezinsverpleging

Pleegzorg voor volwassenen met een psychiatrische problematiek

Forensisch psychiatrisch centrum (FPC)

Centrum voor behandeling van geïnterneerde forensisch psychiatrische patiënten ter beveiliging van de samenleving

Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW)

Hier kan je terecht als je moeilijkheden ervaart in je persoonlijke leven. Het team bestaat doorgaans uit maatschappelijk werkers en (relatie)therapeuten. De hulp is altijd gratis, enkel bij opvang betaal je een dagprijs. Voor jongeren is er een specifieke deelwerking (JongerenAdviesCentrum of JAC)

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (CGG)

Biedt meerdere vormen van ambulante hulpverlening, er gebeuren geen opnames. Je gaat er normaal pas heen als je ernaar door wordt verwezen, bv door huisarts, CLB. Bedoeld voor mensen met een ernstig psychisch-pscychiatrisch probleem. Team bestaat uit psychiaters, psychologen, maatschappelijk werkers, therapeuten… Het is betaalde zorg (standaardtarief voor een consultatie bedraagt 11 euro).

Initiatief voor Beschut Wonen (IBW)

Woonvormen waarbij mensen met gestabiliseerde psychiatrische problematiek zelfstandig wonen onder toezicht en begeleiding van een dienst die mobiele begeleidingen biedt.

Psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT)

Biedt langdurige residentiële begeleiding en verzorging aan mensen met gestabiliseerde psychiatrische problemen

Psychiatrisch ziekenhuis (PZ)

Biedt residentiële psychiatrische hulpverlening dmv langere opnames dan een PAAZ. Gevarieerd aanbod therapieën, training, andere behandelingen. Sommige ziekenhuizen hebben een specifiek aanbod voor kinderen en jongeren en afdelingen met gespecialiseerde programma's voor bv. verslaving, psychose, eetstoornissen… Het team bestaat uit psychiaters, psychologen, (psychiatrisch) verpleegkundigen aangevuld met ergotherapeuten, bewegingstherapeuten, creatieve therapeuten, maatschappelijk werkers…

Psychiatrische afdeling in een algemeen ziekenhuis (PAAZ)

Biedt residentiële psychiatrische hulpverlening, verblijft er meestal dag & nacht. Sommige bieden ook zorg aan via daghospitalisatie. Vooral volwassenen en ouderen maken er gebruik van, sommige afdelingen nemen ook kind en jongere op. Gericht op korte opnames bij bv. psychiatrische crisissen na suïcidepogingen. Je kan er ook terecht voor een kortdurende behandeling. Team bestaat uit psychiaters, psychologen, (psychiatrisch) verpleegkundigen aangevuld met bv. ergo-, bewegingstherapeuten, maatschappelijk werkers…

Psychiatrische zorg in de thuissituatie (PZT)

Mobiele begeleiding aan huis bij mensen met psychiatrische zorgnoden

Therapeuten voor jongeren (TEJO)

Organisatie waar jongeren hulp kunnen krijgen ven professionele therapeuten die vrijwillig voor de organisatie werken

Aangeleerde hulpeloosheid

Gedragspatroon dat gekenmerkt wordt door passiviteit en een beleving van een gebrek aan controle

Bipolaire stoornis

Psychologische stoornis gekenmerkt door stemmingswisselingen tussen een toestand van extreme euforie en depressie

Cognitieve specificiteitshypothese

Aanname dat verschillende emotionele aandoeningen aan bepaalde typen automatische gedachten zijn gekoppeld

Cognitieve triade van depressie

Standpunt dat depressie voortkomt uit het aannemen van een negatief beeld van zichzelf, omgeving of wereld in het algemeen en de toekomst

Cyclothyme stoornis

Stemmingsstoornis gekenmerkt door een chronisch patroon van minder ernstige stemmingswisselingen dan bij bipolaire stoornissen voorkomen

depressie

stemmingsstoornis gekenmerkt door episoden van ernstige depressiviteit

evidence-based medicine

het streven om gebruik te maken van het best beschikbare bewijs bij het maken van een keuze voor de behandeling van een patient

evidence-based practice

proces waarin een professional besluiten neemt op grond van de beste onderzoeksresultaten, ervaring, de voorkeur van de patient en de beschikbare hulpmiddelen

humores

term van Hippocrates voor de essentiële lichaamssappen (slijm, zwarte gal, bloed, gele gal)

Klinische psychologie

Tak van psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, oorzaken, behandeling van psychische stoornissen om het geestelijke welzijn te bevorderen

Psychiater

Iemand die na de studie geneeskunde een vervolgopleiding deed waarin hij zich specialiseerde in het diagnosticeren en behandelen van patienten met psychische stoornissen. Mag, in tegenstelling tot psycholoog, medicatie voorschrijven

psychiatrie

medisch specialisme gericht op diagnostiek en behandeling van psychische stoornissen

Psychische stoornis

Geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt gekenmerkt door o.a. een storing in het functioneren en (persoonlijk) lijden

Psycholoog

Iemand die de universitaire studie psychologie heeft voltooid

Psychopathologie

Deelgebied van de psychiatrie & psychologie dat zich bezighoudt met het beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor

Psychotherapeut

Geen beschermende titel in Vlaanderen. In principe iemand die na studie psychologie, orthopedagogiek of geneeskunde een vervolgopleiding deed die hem bevoegd maakte tot het geven van psychotherapeutische behandelingen. Sinds 2016 is erkende en geconventioneerde psychotherapie in Vlaanderen beschermd door de wet. Vanaf 2017-18 wordt de uitoefening van psychotherapie beperkt tot artsen, klinisch psychologen & orthopedagogen di een bijkomende opleiding psychotherapie volgen. Tegelijk blijft de realiteit dat de term (psycho)therapeut op zich nog. niet beschermd is

Symptoom

Specifieke kenmerken/eigenschappen die passen bij een bepaalde psychische stoornis

Afweermechanisme

Freud: strategieën om de realiteit te vervormen, door het ego gebruikt om het ‘zelf’ te beschermen tegen het bewustzijn van angstaanjagende zaken

Angstremmers

medicijnen tegen angst en hoge spierspanning

Antidepressiva

Medicijnen gebruikt bij behandeling depressie, beinvloeden de beschikbaarheid van neurotransmitters in de hersenen

Antipsychotische medicijnen of antipsychotica

Medicijnen die gebruikt worden in de behandeling van schizofrenie en andere psychotische stoornissen

Behaviorisme

Psychologische school die psychologie definieert als de studie van observeerbaar gedrag

Bekrachtiging

In de operante conditionering een stimulus of gebeurtenis die de frequentie van de daaropvolgende respons verhoogt

Bewuste

volgens Freud het deel van de geest dat overeenkomt met wat op dit moment onder onze aandacht is

Centrale zenuwstelsel

Hersenen en het ruggenmerg

Cognitieve gedragstherapie (CGT)

Op leren gebaseerde therapeutische benadering die gebruik maakt van zowel cognitieve als gedragstherapeutische technieken

Cognitieve therapie

Therapievorm waarbij de therapeut de patient helpt bij het identificeren en corrigeren van inefficiënte cognities (gedachten, opvattingen, attitudes) waarvan men denkt dat ze ten grondslag liggen aan de emotionele problemen en het contraproductieve gedrag van de client

Diathese

Kwetsbaarheid/aanleg voor een specifieke stoornis

Diathese-stressmodel

Gebaseerd op het idee dat afwijkend gedrag te maken heeft met de interactie tussen kwetsbaarheid of aanleg, en stressvolle en ingrijpende gebeurtenissen

Eclectische therapie

Psychotherapeutische benadering die gebruik maakt van principes/technieken van verschillende systemen of theorieën

Ego

Freud

• Onderdeel van psychische structuur, ontwikkelt tijdens 1ste levensjaar: concept van het zelf

• Werkt vlgns realiteitsprincipe

• Kan frustratie tolereren

Egopsychologie

Moderne psychodynamische benadering die zich meer richt op het bewuste streven van het ego dan op de veronderstelde onbewuste functies van het id

Fenotype

Werkelijke of waarneembare trekken van een persoon

Fixatie

Volgens Freud een cluster van persoonlijkheidstrekken die samenhangen met een bepaald stadium van psychoseksuele ontwikkeling als gevolg van teveel/te weinig bevrediging in dat stadium

Geconditioneerde respons

In de klassieke conditionering een geleerde respons op een voorheen neutrale stimulus

Geconditioneerde stimulus

Klassieke conditionering: voorheen neutrale stimulus die een geconditioneerde respons oproept, nadat hij herhaaldelijk is gekoppeld aan de ongeconditioneerde stimulus die eerder die respons heeft opgeroepen

Gedragstherapie

Therapeutische toepassing van op leren gebaseerde technieken

Genotype

Verzameling trekken die zijn vastgelegd in de genetische code van een persoon

Hechtingstheorie

Psychodynamische visie waarbij de interactie tussen kind & omgeving bepalend wordt geacht voor de wijze waarop een kind zich emotioneel en cognitief vormt

id

Volgens Freud de onbewuste psychische structuur die onze primitieve instincten bevat en die aangestuurd wordt door het lustprincipe, vanaf de geboorte aanwezig

Klassieke conditionering

Vorm van leren waarin men ervoor zorgt dat een respons op de ene stimulus ook optreedt na een andere stimulus door beide stimuli samen aan te bieden of aan elkaar te koppelen

Modeling

Gedragstherapeutische techniek waarmee de patient nieuw gedrag kan aanleren doordat de therapeut of iemand anders het gewenste gedrag voordoet, waarna de patient dat gedrag imiteert

Negatieve bekrachtigers

In de operante conditionering … die wanneer ze verwijderd worden, de frequentie van het voorafgaande gedrag verhogen

Neurotransmitter

Chemische stof die neurale boodschappen van de ene neuron of zenuwcel naar de andere vervoert

Objectrelatietheorie

Psychodynamische visie die de nadruk legt op de invloeden van geinternaliseerde representaties van de persoonlijkheden van de ouders en andere mensen aan wie het kind zich sterk heeft gehecht (zogenaamde ‘objecten’)

Onbewuste

Volgens Freud het deel van de geest dat buiten het bereik van het normale bewustzijn ligt en onze instinctieve drijfveren bevat

Ongeconditioneerde respons

In de klassieke conditionering een niet-aangeleerde, natuurlijke respons of reactie

Ongeconditioneerde stimulus

In de klassieke conditionering een stimulus die een niet aangeleerde respons oproept

Onttrekkingsangst

Hevige angst na staking van het gebruik van een angstremmer

Operante conditionering

Vorm van leren waarbij gedrag eigen wordt gemaakt en versterkt als het bekrachtigd wordt

Overdrachtsrelatie

In de psychoanalyse de / generalisatie van gevoelens en attitudes van de client tegenover belangrijke mensen in zijn leven, naar de analyticus

Persoongerichte/client centered therapie

Het opbouwen van een warme accepterende therapeutische relatie die de client de ruimte geeft om zichzelf te exploreren en accepteren

Positieve bekrachtigers

In de operante conditionering,… die, wanneer ze geintroduceerd worden, de frequentie van het voorafgaande gedrag verhogen

Psychoanalyse

Methode van psychotherapie ontwikkeld door Sigmund Freud

Psychoanalytische theorie

Freuds theoretische model van onze persoonlijkheid

Psychodynamische theorie

Therapie die mensen helpt inzichten verwerven in, en oplossingen voor onbewuste conflicten

Psychofarmacologie

Wetenschapsgebied dat de effecten onderzoekt van therapeutische/psychotrope medicijnen

Psychotherapie

Gestructureerde vorm van psychologische behandeling obv een psychologisch denkmodel (bv. psychodynamische of gedragstherapie). De behandeling bestaat uit een of meer gesprekken of behandelsessies tussen een patient en therapeut

Rationeel-emotieve gedragstherapie (RET)

Therapeutische benadering waarbij de therapeut de patient helpt om irrationele, contraproductieve opvattingen te vervangen door andere, passendere opvattingen

Receptorplaats

Deel van een dendriet van het ontvangende neuron, dat gevoelig is voor bepaalde neurotransmitters

Sociaal-cognitieve leertheorie

Op leren gebaseerde theorie die de nadruk legt op leren door observatie en gaat ervan uit dat gedrag zowel door situationele als cognitieve variabelen wordt bepaald

Somatisch zenuwstelsel

Deel van het perifere zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor het transport van informatie van de zintuigen naar de hersenen, en van de hersenen naar de skeletspieren

Straf

In de operante conditionering toepassing van aversieve of pijnlijke stimuli die de frequentie van het daaropvolgende gedrag verlagen

Superego

Volgens Freud de psychische structuur die de normen van ouders & belangrijke anderen internaliseert en die functioneert als moreel geweten. Rond 4j ontwikkelt dit derde onderdeel van de psychische structuur zich

Sympathisch zenuwstelsel

Deel van het autonome zenuwstelsel dat een verhoogde arousel teweeg kan brengen

Synaps

Spleetje tussen een eindknopje van het ene neuron en de dendriet of som (cellichaam) van een andere neuron, waarlangs de neurale impulsen worden doorgegeven

Tegenoverdracht

In de psychoanalyse de overdracht van gevoelens of attitudes van de analyticus tegenover andere mensen in zijn leven naar de client

Voorbewuste

Volgens Freud het deel van de geest waarvan de inhoud buiten het huidige bewustzijn ligt, maar waarvan we ons bewust kunnen worden als we onze aandacht erop richten

Vrije associatie

Methode waarbij gedachten onder woorden worden gebracht zodra ze in de patient opkomen, zonder bewuste pogingen om ze te bewerken of censureren

Angst-stimulus hiërarchie

Geordende reeks van steeds angstaanjagender stimuli

Geleidelijke blootstelling

In gedragstherapie een methode om angsten te overwinnen via een stapsgewijs proces van blootstelling aan steeds angstaanjagender stimuli in imaginaire vorm of werkelijkheid

Systematische desentisatie

Gedragstherapeutische techniek om fobieën te overwinnen dmv blootstelling aan steeds angstaanjagender stimuli (imaginair of door dia's) terwijl men in een diepe ontspanning verkeert

Elektroconvulsieve therapie (ECT)

Methode om een ernstige depressie te behandelen door een elektrische schok aan het hoofd toe te dienen

Token economy

Gedragstherapeutische behandelprogramma waarbij een gecontroleerd omgeving zodanig wordt ingericht dat mensen die gewenst gedrag vertonen onmiddellijke positieve bekrachtiging ontvangen in de vorm van fiches/tokens/symbolen die ze kunnen inwisselen voor gewenste beloning

Betrouwbaarheid

In een psychologische beoordeling de consistentie van een maatstaf of van een diagnostisch instrument/systeem

Cognitieve beoordeling

Meten van gedachten, opvattingen en attitudes die wellicht samenhangen met emotionele problemen

Fysiologische beoordeling

Meten van een fysiologische respons die kan samenhangen met afwijkend gedrag

Gedragsbeoordeling

Vorm van klinische beoordeling die bestaat uit het objectief vastleggen en beschrijven van problematisch gedrag

Neuropsychologische beoordeling

Meten van een gedraging of een prestatie die een indicatie kan geven van een onderliggende hersenbeschadiging of defect

Validiteit

Mate waarin een test of diagnostisch systeem de trekken of concepten meet, die hij geacht wordt te meten

Zelfwaarneming

Het proces van observeren of vastleggen van de eigen gedragingen, gedachten of emoties

Aanpassingsstoornis

Ongepaste reactie op een duidelijke stressor, gekenmerkt door belemmeringen in het functioneren of emotionele distress die groter is dan verwacht mag worden

Acculturatiestress

Druk om zich aan te passen aan cultuur van het gastland of van de meerderheid

Acute stress-stoornis (ASS/ASD)

Reactie op traumatische stress die optreedt in de maand na blootstelling aan een traumatische gebeurtenis

Alarmreactie

Het eerste stadium van het aanpassingssyndroom gekenmerkt door verhoogde activiteit van het sympatische zenuwstelsel