pojęcia wrzesień 2023

**współczesność**

epoka obejmująca lata po roku 1989 do dzisiaj, są to fakty i zdarzenia dziejące się na naszych oczach

**żelazna kurtyna**

mur berliński jako symbol; została nią podzielona Europa, której jedna strona była komunistycznymi krajami pod przewodnictwem ZSRR, a druga - demokratycznymi ze Stanami Zjednoczonymi na czele. Stała się ona bezpośrednią przyczyną II WŚ

**feminizm**

ruch społeczny walczący o prawa kobiet, a także o brak dyskryminacji, zakłada, że kobiety powinny mieć wiele innych praw

**alterglobaliści**

ludzie sprzeciwiający się korzyściom procesu globalizacji

**społeczeństwo otwarte**

zlikwidować granice; każdy może być wszystkim; każdy może mieć prawo do wszystkiego, brak ograniczeń

**globalizacja**

wszystko jest dostępne dla wszystkich, upodabnianie się do większości, upowszechnienie czegoś dla każdego

**makdonalizacja**

umasowienie, nastawianie na szybkość, dostępność, zatarcie kultury na wzór czegoś co jest dostępne dla wszystkich; kultura obliczona dla wszystkich

**Literacka Nagroda Nobla - Polacy**

1980 - Czesław Miłosz

1996 - Wisława Szymborska

2019 - Olga Tokarczuk (za 2018)

**Pokojowa Nagroda Nobla**

Lech Wałęsa - 1983

**zimna wojna**

napięte stosunki polityczne, ideologiczne i gospodarcze między USA i ZSRR po II wojnie światowej;

**Jesień Ludów**

1989, zapoczątkowana strajkami w Polsce, państwa z bloku sowieckiego odłączyły się od Moskwy; w tych krajach przeprowadzono wolne wybory, powołano demokratyczne rządy i zmieniono system gospodarczy, rozpoczęła się integracja z Zachodem

**Wojna z terroryzmem**

Została zapoczątkowana poprzez atak terrorystyczny na World Trade Center w Nowym Jorku 11 września 2001 r. Jej etapy rozgrywały się w Iraku i Afganistanie oraz Madrycie, Bali, Paryżu, Nicei i Brukseli.

**odwilż**

złagodzenie polityki w różnych dziedzinach życia; doszło do niej po śmierci Józefa Stalina

**Praska Wiosna**

projekt stworzenia ,,socjalizmu z ludzką twarzą”, została przerwana w 1968 roku, poprzez interwencję państw Układu Warszawskiego w Czechosłowacji

**opozycja demokratyczna**

działająca w latach 70, w podziemiu (w Polsce Komitet obrony Robotników); jego najważniejszą konsekwencją było powstanie niezależnego, ruchu wydawniczego bez cenzury - **drugiego obiegu tekstów kultury**

**Rozpad ZSRR i bloku sowieckiego**

1991

**młodzieżowa rewolta**

bunty studenckie, podsycane protestami przeciwko wojnie wietnamskiej prowadzonej przez USA;

rewolucja obyczajowa dotycząca seksualności, ubioru i swobody zachowania

**wielokulturowość**

wymusza tolerancję dla odmienności i sprzyja wymianie idei, z drugiej strony - stwarza nieznane wcześniej problemy z asymilacją imigrantów w obcym społeczeństwie

**rewolucja informatyczna**

rozpoczęła się na początku lat 90 XX w. wraz z upowszechnieniem komputerów osobistych i rozwojem internetu. Łatwość przekazywania informacji przyczyniła się do większej demokratyzacji (rewolucje w świecie arabskim rozpoczeły się od umawiania się w mediach społecznościowych)

**uzależnienie od internetu**

zagrożenie zwłaszcza wśród młodych ludzi

**ruchy ekologiczne**

zwracają uwagę na niebezpieczeństwa płynące z eksploatacji zasobów naszej planety i apelują o ochronę środowiska naturalnego przed szkodliwą działalnością człowieka

**migracje ludności**

spowodowane przez zmiany granic po II wojnie światowej (dostaliśmy terytoria na zachodzie i północy należące do Niemiec)

**komuniści**

przejęli władzę w odrodzonym państwie, korzystali ze wsparcia wojsk sowieckich, likwidowali elementy demokratycznego systemu i gospodarki, nanieśli cenzurę na środki masowego przekazu, rozbudowali aparat represji

**wybuch społecznego niezadowolenia**

przyczyna - braki w zaopatrzeniu, niska jakość towarów, ucisk polityczny

**związek zawodowy ,,Solidarność”**

==Lech Wałęsa== jako przewodniczący, powstał w wyniku strajków, a także w obronie praw pracowników

**stan wojenny** - noc **12-13** grudnia **1981**

wprowadzony poprzez duże zainteresowanie ludzi ruchem społecznym Solidarność (10 mln) - obowiązywała godzina milicyjna, zawieszono zajęcia w szkołach i zamknięto granice

obrady **Okrągłego Stołu (4 czerwca 1989)**

w ich wyniku odbyły się w Polsce częściowo wolne wybory, które zakończyły komunizm w kraju