Polski - od września

studied byStudied by 104 people
5.0(4)
learn
LearnA personalized and smart learning plan
exam
Practice TestTake a test on your terms and definitions
spaced repetition
Spaced RepetitionScientifically backed study method
heart puzzle
Matching GameHow quick can you match all your cards?
flashcards
FlashcardsStudy terms and definitions

1 / 45

flashcard set

Earn XP

46 Terms

1
podmiot liryczny
osoba mówiąca w utworach lirycznych. Podmiot liryczny może występować w liczbie pojedynczej, jako ja lub w liczbie mnogiej, jako podmiot zbiorowy
New cards
2
liryka pośrednia
jeden z trzech rodzajów liryki, w której uczucia oraz przeżycia są wyrażane pośrednio, np. poprzez opis pejzażu. 
New cards
3
liryka bezpśrednia
jeden z trzech rodzajów liryki, w której uczucia, myśli oraz przeżycia są wyrażane bezpośrednio, a podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie. Ujawnia się także w formach zaimków np. ja, mój, moje.
New cards
4
liryka inwokacyjna
liryka apelu, liryka zwrotu do adresata – obok liryki bezpośredniej, liryki pośredniej jeden z głównych typów wypowiedzi lirycznej wyróżnianych ze względu na stosunek podmiotu lirycznego do rzeczywistości przedstawionej w utworze
New cards
5
sonet
gatunek liryczny skladajacy sie z 4 strof (14 wersow) wprowadzony przez franessca petrarea, tradycyjnie mowia o milosci, maja czesc opisowa i refleksyjna
New cards
6
sonet włoski

2 pierwsze strofy 4 wersowe Opis 2 ostatnie 3 wersowe refleksja

New cards
7
sonet francuski

3 strofy 4 wersowe OPIS 1 strofa 2 wersowa Refleksja

New cards
8
topos
utrwalony obraz, motyw, wątek, temat powtarzający się w dziełach (literackich, malarskich, rzeźbiarskich itp.) danego kręgu kulturowego w różnych epokach
New cards
9
non omnis moriar
topos NIE WSZYSTEK UMRĘ -horacy
New cards
10
Księga Genesis
Księga Rodzaju
New cards
11
mesjanizm
pojęcie charakterystyczne dla ideologii polskiego romantyzmu, preferowane przez twórców tej epoki, którzy głosili, że wybrane jednostki lub narody mają do spełnienia na ziemi szczególną misję.  (polska cierpi bo jest mesjaszem narodow i zbawi reszte swiata)
New cards
12
kompleks Edypa
pojęcie utworzone i wprowadzone przez Zygmunta Freuda. Jest to rodzaj konfliktu wynikającego z niezgodności pragnień z normami społecznymi oraz z przekraczaniem tabu polegającym na zakazie seksualnych relacji z rodzicem (w przypadku kompleksu Edypa syna z matką).
New cards
13
kompleks Elektry
zaburzenie występujące u dziewcząt, polegające na odczuwaniu przez dziewczynkę miłości erotycznej do własnego ojca i niechęci do matki, którą traktuje ona jako rywalkę i konkurentkę w walce o uczucia tego samego mężczyzny
New cards
14
pole semantyczne
 zbiór wyrazów związanych z jakimś pojęciem nadrzędnym, mogących występować w podobnych kontekstach.
New cards
15
apoteoza
nadanie cech godnych czci i uwielbienia, ukazanie w swietnosci i chwale (uniesieie do rangi Boga - gr. theos - bóg)
New cards
16
sacrum
sfera wyzsza, boskosci
New cards
17
sakralizacja
podniesienie do sfery sacrum
New cards
18
profanum
sfera nizsza, ludzka
New cards
19
profanacja
znizenie do sfery profanum
New cards
20
psalm
psalmós, pochodzi od psallein i oznacza śpiew przy akompaniamencie instrumentu strunowego zwanego psalterionem) – liryczny utwór modlitewny, rodzaj pieśni religijnej o podniosłym charakterze, którego adresatem jest zazwyczaj Bóg, rzadziej człowiek.
New cards
21
Nirwana
stan wyzwolenia, najwyzsza rzeczywistosc - nie jest rownoznaczna ze smiercia
New cards
22
dekadentyzm
inaczej: chylenie się ku upadkowi) – nurt światopoglądowy i artystyczny, który swój początek miał około 1890 roku. Pojęcie to wywodzi się od francuskiego słowa décadence, oznaczającego „chylenie się ku upadkowi”, „schyłek” (wieku)
New cards
23
schopenhauer - podstawy filozofii
fenomenalizm. Świat jest moim wyobrażeniem, z takiego założenia wychodził i uważał je za pierwszą i nienaruszalną prawdę. Według tej filozofii, wszystko co widzimy jest wytworem naszego umysłu, który nie kopiuje rzeczy, a zabarwia je własną naturą. Dlatego też każdy z nas odbiera świat inaczej, dla każdego jest on inny. Co za tym idzie, nikt z nas nie poznaje prawdziwego świata, lecz zjawiska. To wszystko, co przeszkadza nam w spostrzeżeniu prawdziwej rzeczywistości, to co mąci nasz wzrok, tę zasłonę, która zakrywa niejako świat, Schopenhauer nazwał Mają. Maja, zasłona złudy, osłania oczy śmiertelnych, pisał filozof.


Kolejnym elementem systemu Schopenhauera jest metafizyka woluntarystyczna. Filozof znalazł sposób na pokonanie zasłony złudy. Samowiedzę, czyli ludzka świadomość istnienia, nazwał wolą. Wola to klucz do poznania prawdy o naturze rzeczy, w tym także człowieka. Wewnętrzna wola świata jest jego istotą, która zewnętrznie objawia się jako wyobrażenie.

Schopenhauer reprezentował również pesymistyczny pogląd na świat. Podstawowym założeniem metafizyki woluntarystycznej jest założenie, że wola, która nami kieruje jest irracjonalna, bezrozumna. Dlatego też nic nie jest w stanie jej zaspokoić całkowicie, przez co wciąż borykamy się z poczuciem niezaspokojenia, niezadowolenia. Życie człowieka to tak naprawde

męką, stała pogoń za zaspakajaniem potrzeb. Schopenhauer utrzymywał, że poznał dwa jedynie prawdziwe sposoby na tymczasowe zaspokojenie woli. Pierwszy z nich jest natury moralnej – wyzbycie się wszelkich pragnień i potrzeb. Zaczerpnął to bezpośrednio z filozofii indyjskiej. Aby pozbyć się swojego cierpienia powinniśmy przejąć się cierpieniem innych, przekonywał. Drugi sposób na zaspokojenie woli ma charakter estetyczny – kontemplacja sztuki.
New cards
24
Młoda Polska (neoromantyzm)
polska odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej przypadającego na lata 1890–1918

Jan Kasprowicz
Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Leopold Staff
Stanisław Wyspiański
Stefan Żeromski
Władysław Stanisław Reymont
New cards
25
fin de siecle
koniec wieku
New cards
26
instrumentacja gloskowa
wykorzystanid wlasciwosci polskich glosek do oddania dzwieku
New cards
27
regionalizm
 element językowy, cecha językowa (cecha wymowy, wyraz, forma wyrazowa, konstrukcja) właściwa dla mowy mieszkańców pewnego regionu, występująca poza odmianę literacką danego języka.
New cards
28
impresjonizm
zatrzymanie chwili - nie ma zadnego glebszego sensu i przekazu,po prostu docenienie momentu
New cards
29
synestezja
przekladanie jednychwrazen zmyslowych na inne
New cards
30
psychizacja krajobrazu
zabieg służący obrazowemu uzewnętrznianiu stanu podmiotu lirycznego. Uczucia rodzące się w duszy są wyniesione w krajobraz i powracają jako impulsy płynące od natury do człowieka. zeby to dostrzec trzeba byc zewnetrznym obserwatorem
New cards
31
symbolizm
kierunek w poezji i sztukach plastycznych, powstały we Francji i Belgii w drugiej połowie XIX wieku, zakładał, że świat poznawany zmysłami jest złudą skrywającą prawdziwy, idealny świat, którego zmysłami i rozumem nie można zinterpretować
New cards
32
symbol
wyraza to co niewyrazalne - francessco laura

moze miec wiele znaczen
New cards
33
sztuki apollińskie

w estetyce F. Nietzschego (Narodziny tragedii) jedna z form sztuki klasycznej, charakteryzująca się harmonią, umiarkowaniem, duchowością; źródło doskonałości formalnej, porządku linii, plastycznej subtelności; przeciwstawna dionizyjskiej formie.

New cards
34
sztuki dionizyjskie
dzika, chaotyczna, subiektywna, mroczna, pełna emocji i ma na celu ukazanie prawdziwej natury.
New cards
35
natura naturans
natura tworzaca
New cards
36
natura naturata
natura stworzona
New cards
37
synkretyzm
zjawisko występowania w utworach literackich elementów typowych dla różnych rodzajów literackich lub gatunków literackich. Przykładem utworu synkretycznego jest dramat romantyczny Dziady Adama Mickiewicza. Zawiera w sobie elementy bajki, pieśni, hymnu i modlitwy
New cards
38
Nietzsche - podstawy filozofii
powstala w opozycji do wartosci chrzescijanskich.

moralnosc niewolnikow - dobro, wspolczucie, wzglad na drugiego czlowieka, milosierdzie

moralnosc panow - pogarda dla slabosci biernosci, pesymizmu. szerzy i docenia optymizm, sile i energie.

nadczlowiek wierzy w moralnosc panow
New cards
39
übermensch
nadczlowiek

osobnik władczy, bezwzględny, którego nie obowiązują powszechne normy etyczne
New cards
40
nihilizm
Pogląd filozoficzny i zarazem postawa, która prowadzi do odrzucenia istniejących norm, zasad, wartości (w tym wartości moralnych, a także przekonań religijnych).
New cards
41
palatelizacja
zjawisko wymowy danej głoski z dodatkową artykulacją środkowopodniebienną, np. w języku polskim spółgłoska /p/ wymawiana jest różnie w zależności od otoczenia – w formie psa /p/ jest twarde, niepalatalne, lecz w pies przechodzi w spalatalizowane, miękkie /p’/, pisane jako: pi.
New cards
42
Leopold Staff
poeta 3 pokolen

mloda polska
20-lecie miedzywojenne (1918-1939)
wspolczesnosc
New cards
43
Skamandryci
warszawska grupa literacka istniejaca w czasie 20-lecia miedzywojennego. tworzy poezje klasyczna - (sztuka apollińska).
New cards
44
Awangarda Krakowska
krakowska grupa literacka istniejaca w czasie 20-lecia miedzywojennego. tworzyli poezje awangardowa (sztuka dionizyjska). nalezeli do niej m.in. Julian Przyboś, Tadeusz Peiper, Jalu Kurek
New cards
45
Wielka Piątka
czlonkowie Skamandra
Julian Tuwim
Antoni Słonimski
Kazimierz Wierzyński
Jan Lechoń
Jarosław Iwaszkiewicz
New cards
46
awangardowy
charakteryzujący się nowatorstwem, prekursorstwem; jest postępowy, zrywa z dotychczasowymi zasadami i formami
New cards
robot