Geschiedenis - steden en burgers - 6VWO

Productievere landbouw oorzaken

• meer land bebouwing (ontginningen) en ruimte voor akkers

• drieslagstelsel (verdelen van verbouw en daardoor meer productie)

• nieuwe technieken om grond te bewerken (ploeg)

Gevolgen productievere landbouw

• Bevolkingsgroei

• Specialisatie

• Handel (ruil specialisatie goederen voor voedsel) en opkomst geld als ruilmiddelen

Voorbeelden stadsrechten

• recht op zelfbestuur

• rechtspraak zelf regelen

• verdedigingsmuur bouwen

• marktrecht

Plichten en rechten burgers van stad

• betalen belasting

• militaire steun bieden

• burgers mochten wel ambacht uitoefenen

• burgers mochten worden berecht

• burgers konden in aanmerking komen voor een bestuursfunctie

Redenen voor Atrecht als economisch zwaartepunt

• veel aanwezigheid kerk/bisschop → werkgelegenheid

• grote vraag luxeproducten

• bouwprojecten trokken werklieden

• productieve landbouw (gespecialiseerd in schapenhouderij)

  • verkoop van laken (hoge kwaliteit)

Wat bepaalden gilden?

• belangen van bepaalde groep ambachtslieden uitspreken

• werkomstandigheden ambachtslieden

• prijzen grondstoffen

• hoogte van de lonen

Guldensporenslag

• 1302

• het gemeen vs patriciërs (& Franse leger)

• Belangrijke veldslag in de Vlaamse Strijd om onafhankelijkheid → geleidelijke veranderingen

Opkomst Brugge

Brugge had een strategische ligging ten opzichte van Atrecht, door de voordelige ligging aan het water. Ook ontstond de wisselbrief: grotere bedragen in omloop. Er ontstond een koopmansbeurs (handel wisselbrieven).

Moderne devotie

• Ieder mens kon rechtstreeks contact hebben met God (zonder tussenkomst van de kerk)

• begijnen (vrouwen in hofjes die wijden aan geloof)-

• bedelorden (monniken en nonnen zonder enig bezit

• Ook Bonum commune → algemeen belang van de stedelingen onafhankelijk van de kerk.

• Leidde tot Reformatie: katholicisme, protestantisme (hervorming kerk bestaande uit lutheranisme en calvinisme)

1515 (+ gevolgen)

Karel V wordt vorst der Nederlanden. Meer centralisatie:

• verhoogde belasting

• ambtenarenapparaat voor innen belasting

• centraal bestuur in Brussel voor alle Nederlandse gewesten

• bepaald geloof (katholicisme → protestantse ideeën bestraft)

1555

Filips II volgt Karel V op (Filips is ook de koning van Spanje) en zet centralisatiepolitiek voort

1559

Mararetha van Parma wordt landsvoogdes, als Filips in Spanje gaat wonen.

1566

Verbond der Edelen en Beeldenstorm. Het smeekschrift wordt aangeboden voor minder strenge aanpak protestanten.

1567

Alva nieuwe landvoogd. Hij wordt ijzeren hertog genoemd. Hij richt bloedraad op en de Tiende Penning (hogere prijzen). Hierdoor meer aansluiting voor Willem van Oranje.

1578

Amsterdam sluit zich bij Opstand aan → laatste grote stad (deden het niet eerder vanwege handel.

1576

Spaanse Furie: plunderen en in brand steken van Antwerpen.

1579

Unie van Atrecht en Unie van Utrecht.

• Atrecht = zuidelijke Nederlanden (Filips)

• Utrecht = noordelijke Nederlanden + Gent en Antwerpen (wilden Opstand voortzetten)

1581

Acte van Verlatinghe: Noordelijke Nederlanden erkennen Filips niet meer als vorst

1584

Willem van Oranje vermoord (in 1580 vogelvrij verklaard)

1585

Antwerpen geplunderd door Spaanse soldaten: inwoners trekken naar Amsterdam met kennis & kapitaal (groei A’dam). Hierdoor koopmansbeurs in Amsterdam. A’dam werd een stapelmarkt.

1588

Ontstaan Republiek der Nederlanden: monarchie afgeschaft.

Oorzaken Opstand

Zelfstandigheid, ontsnappen katholieke overheersing en gewetensvrijheid ontvangen. Onder het regime van Filips II was dit onmogelijk.

Hoe zat de Republiek in elkaar (kenmerken)

• Onafhankelijke staat

• Zelfstandige gewesten

• Bestuurt door regenten (patriciërs)

• Staten-Generaal

• Stadhouder

• Raadspensionaris

Staten-Generaal

Landelijke bestuur van de Republiek met vertegenwoordigers uit alle gewesten.

Stadhouder

Belangrijk en invloedrijk persoon. Hij voerde het leger aan. De stadhouders waren vaak lid van het Oranjehuis.

Raadspensionaris

Adviseur vaak op financieel en economisch gebied.

Oorlogseconomie

Opbrengsten werden gebruikt om de strijd/oorlog te financieren. Dit kwam onder andere door de invloed van de stadhouder die in het leger wilde investeren.

1602

Oprichting VOC

• verzwakken handelspositie Spanje

• minder concurrentie binnen en buiten Nederland

Rond 1600-1650 onrust andere landen

• In Duitse Rijk was de Dertigjarige Oorlog (1618-1648)

• In Engeland en Frankrijk spanningen tussen vorst en adel

• Hierdoor kon Nederland de wereldhandel beheersen en wordt de eeuw ook wel gouden eeuw genoemd.

Gevolgen van Gouden Eeuw

• Arbeidsmigratie

• Steden groeiden explosief

• Kooplieden investeerden in economie (windmolens, droogmaken plassen, experimenteren met nieuwe gewassen) en in zichzelf (adelijke titels, stadspaleizen laten bouwen en lieten zich portretteren).

• Er ontstond dus een burgercultuur

1643 & 1648

• Lodewijk XIV aan de macht (43) → introduceerde absolutisme & mercantilisme

• Einde Dertigjarige Oorlog Duitse Rijk (48)

Absolutisme en mercantilisme

• Door Lodewijk XIV

• Absolutisme: vorst heeft alle macht

• Mercantilisme: rijkdom van een land gaat ten koste van een ander land → export bevorderen en import beperken.

• Ook Engeland had mercantilisme

Gevolgen mercantilisme

• Republiek wilde vrije handel en leed onder het beleid

• Regenten trokken zich terug uit de economie

• Onvrede onder burgers: profiteerden niet van gouden eeuw, maar leden onder de neergang

Conflict stadhouder en regentenklasse

• Oranjegezinden (aanhangers van stadhouder) en staatsgezinden (aanhangers van regenten)

• Onder Johan de Witt kwam er periode zonder stadhouder

1672

Rampjaar: oorlog met Frankrijk, Engeland en twee Duitse staten.

• einde gouden eeuw

• stadhouder aangesteld om leger aan te voeren

• Engeland nam leidende positie over in wereldhandel

Gevolg Rampjaar

Oligarchie: regenten behielden hun macht