woordenschat toets 1 nederlands

dystopie

nachtmerrieachtige maatschappij, mens zit er vast in, geen vrije wil/mening, vaak beetje science-fiction

totalitarisme

overheid staat centraal en heeft alle macht

brainwashen

onder druk iemands ideeën uitwissen, om deze te vervangen door nieuwe en gewenste overtuigingen

bureaucratisch

overmatig volgens regels, procedures en administratie handelend

conditioneren

iemand onbewust aanleren op een bepaalde manier te reageren op een prikkel

confidentieel

vertrouwelijk; bedoeld om niet openbaar te worden gemaakt

dictatuur

regeringsvorm waarin één persoon of groep absolute macht heeft

dissident

iemand die zich verzet tegen de heersende opvattingen of macht

ideologie

samenhangend geheel van ideeën over hoe de samenleving moet worden ingericht

indoctrineren

iemand stelselmatig bepaalde overtuigingen opdringen zonder ruimte voor kritiek

intimideren

iemand bang maken om hem of haar te laten doen wat jij wilt

manipuleren

iemand of iets slim en vaak stiekem beïnvloeden om een bepaald doel te bereiken

repressief

onderdrukkend; gericht op het beperken of neerslaan van verzet of vrijheid

reactionair

behorend tot of steunend aan ideeën die veranderingen willen terugdraaien

tendentieus

niet neutraal, te subjectief, stuurt de mensen een bepaalde richting uit

kafkaiaans

benauwend en absurd, met machteloze mensen verstrikt in onbegrijpelijke bureaucratie

negationisme

Holocaust ontkennen

doxing

het openbaar maken van bepaalde gegevens (met slechte bedoelingen) 

collectieve schuld/verantwoordelijkheid 

in hoeverre is een grote groep verantwoordelijk/schuldig voor een paar enkeling van de groep

tekstsoort

informatief, persuasief,…

teksttype

column, artikel,…

hate speech

haatspraak

cancel culture

waarbij iemand publiekelijk wordt geboycot of uitgesloten vanwege vermeende foute uitspraken of gedrag

segregatie

rassenscheiding

rassuperioriteit

ras zien als meerderwaardig

martelaar

(over)lijdt voor zijn overtuiging

framen/framing

kwestie of persoon op een eenzijdige manier presenteren om de mening van anderen te beïnvloeden

op je honger blijven zitten

je krijgt niet waar je op gehoopt had

essentieel

belangrijk, onmisbaar

fundament

iets waarop je steunt, basisbeginselen 

pluralisme

veelheid aan basisprincipes

terugschroeven

ongedaan maken 

vrijwaren

beschermen

cynisch

bittere vorm van humor

slogan

slagzin/tagline: korte regel tekst waarmee je een persuasieve of activerende boodschap overbrengt

citaatsjabloon

vaste uitdrukking met vrije invulplaatsen (journalisten gebruiken deze om afstand tussen lezer te verkleinen en spelen in op gezamenlijke kennis) 

dehumaniseren

ontmenselijken

resoneren/resonantie

klinkt goed, slaat aan bij de mensen

essay

soort betoog uitgeschreven in een tekst, overtuigend 

multiculturalist

persoon die verdraagzaam is tegenover alle culturen

etnocentrist

eigen cultuur als centraal zien

seriële polygamie

meerdere keren trouwen, maar niet op zelfde moment

democratie

afbakening, scheiding tussen twee categorieën

legitimeren

wettelijk toestaan 

primeren

belangrijker zijn dan, prioritair zijn aan

onethisch

in strijd met geldende normen en waarden

emancipatorisch, emancipatie

strijden voor bepaalde/gelijke rechten

polemische stijl (polemiek)

geschreven in discussie/strijd, lokt reacties uit

brandhout maken van

iets (verbaal) afbreken, kapotmaken (figuurlijk!) 

geen graten zien in

geen probleem, bezwaar hebben met/tegen iets

tolerantie

verdraagzaamheid

reciproque norm

wederzijdse norm, moet van beide kanten komen

contradictie

tegenstrijdigheid 

parafraseren

in eigen woorden kort de hoofdgedachte van de schrijven weergeven

reframen

eigen frame zetten tegenover bestaand frame