Economie - Welvaart en Groei (H13-H15) - 6VWO

BBP

Bruto binnenlands product: waarde totale productie aan goederen en diensten van een land in één jaar

Omvang BBP berekenen

• Objectieve methode: toegevoegde waarde bedrijven en overheid

• Subjectieve methode: via beloningen productiefactoren

• Bestedingen: Y = C + I + O + E - M

Netto toegevoegde waarde (formule)

Bruto toegevoegde waarde - afschrijving

Nationaal inkomen

Primaire inkomens in Nederland - inkomens in NL door buitenlanders + inkomen door NL’ers in buitenland

S-I (term)

Particulier spaarsaldo

B-O

Overheidssaldo

E-M

Saldo op lopende rekening

Welvaart in enge zin

Koopkracht besteedbaar inkomen → uitdrukken in geld

Welvaart in ruime zin

De mate om behoeften te kunnen voorzien (niet meetbaar), zoals gezondheid, veiligheid, onderwijs, milieu, vrije tijd.

Beperkingen BBP als maatstaf

• zegt niets over inkomensverdeling

• informele economie niet meegenomen

• zegt alleen iets over materiële behoeften (niet over vrije tijd etc)

• geen rekening houden met negatieve externe effecten

• geen rekening houden met uitputting natuurlijke hulpbronnen

Ruimere welvaartsbegrippen (alternatieven BBP)

• Groen BBP

• Human Development Index (HDI)

• World Happiness Index

Productiefactoren

• Kapitaal

• Arbeid

• Natuur

• Ondernemerschap

Afnemende meeropbrengsten

Elke extra arbeider levert minder extra/marginale productie (door vaste hoeveelheid kapitaal)

Verband loonkosten per eenheid product en export

Loonkosten per eenheid product stijgen → bedrijf verhoogt verkoopprijs → internationale concurrentiepositie verslechtert → export daalt.

Welvaart in enge zin is niet in ruime zin

• Negatieve externe effecten

• ongelijke verdeling inkomen

• ethische problemen bij goedkopere producten

Welvaart in ruime zin is niet in enge zin

• positieve externe effecten: kwaliteit verbetering onderwijs/milieu zie je niet in inkomen

• informele sector onbekend

• toename vrije tijd/geluk/mate democratie niet in inkomen

Structuur

• aanbodkant economie (productiecapaciteit)

• gericht op langere termijn

• kwantiteit en kwaliteit productiefactoren

Conjunctuur

• schommelingen in de economie op “kortere” termijn

• vraagkant economie

• bestedingen

Hoogconjunctuur

• overbesteding (vraag>capaciteit)

• inflatie loopt op

• krappe arbeidsmarkt (mensen moeten overwerken en veel vraag naar arbeid)

Laagconjunctuur

• onderbesteding: vraag<capaciteit

• lage inflatie of deflatie

• ruime arbeidsmarkt (hoge werkloosheid)

Positieve outputgap

Vraag > productiecapaciteit

Conjunctuurindicatoren

• vertrouwensindicatoren: consumenten en productenvertrouwen, orders

• economische indicatoren: consumptie, export, investeringen

• arbeidsmarktindicatoren: werkloosheid, vacatures

Conjuncturele werkloosheid (+ formule)

in laagconjunctuur → lage productie → arbeidsvraag neemt af → werkloosheid stijgt.

Uc = Av* - Av

Structurele werkloosheid (+ formule)

Zelfs als het goed gaat met de economie is er werkloosheid.

Us = Aa - Av* (Aa = beroepsbevolking)

Anticyclisch beleid

Afremmen in hoogconjunctuur, stimuleren in laagconjunctuur.

Voordelen anticyclisch beleid

• Sociale zekerheid: uitkeringen in laagconjunctuur

• Minimumloon: garantie op koopkracht

• Progressieve belastingen: in laagconjunctuur minder belasting, in hoogconjunctuur meer belasting

Nadelen anticyclisch beleid

• importlek

• spaarlek

• time lags: effect van beleid te laat (door lange besluitvorming)

• overheidssaldo: EMU bepaalt normen tekorten/schulden (beperking stimulans)

• crowding out: als overheid veel leent wordt investeren duurder

Secundair inkomen

Primair inkomen (productiefactoren) + overdrachtsinkomen (sociale uitkeringen en toeslagen)

Soorten belastingstelsels

• Progressief: hogere inkomens hogere belastingpercentages (nivellering)

• Proportioneel belastingstelsel: iedereen hetzelfde percentage (geen nivellering of denivellering)

• Degressief belastingstelsel: iedereen betaald hetzelfde bedrag (denivellering)

Overheidsingrijpen

• Primair inkomen: minimumloon, maximumtarieven, gelijke behandeling

• secundair inkomen: belastingstelsel en inkomensoverdrachten

• tertiair inkomen: prijsverhogende belasting, prijsverlagende subsidie, prijsdifferentiatie

Armoedeval

Riskering financieel achteruitgaan als mensen van uitkeringen naar betaald werk gaan (armen worden niet gestimuleerd te werken)