hit kutios

1. Idea praw człowieka

a. według współczesnej koncepcji praw człowieka mają one za zadanie ochronę jednostki przed nadużyciami władzy

b. prawa człowieka przysługują każdemu człowiekowi bez względu na rasę, kolor skóry, język, pochodzenie społeczne, płeć, wyznanie i przekonania

c. charakter praw człowieka

– nienaruszalne – władza nie może ich odebrać(tylko w wyjatkowych syt)

– niezbywalne – człowiek nie może się ich skutecznie zrzec 

– uniwersalne (powszechne) - wszyscy na swiecie je mają niezależnie od płci wyznania itp

– przyrodzone – przysługują każdemu człowiekowi od narodzenia do naturalnej śmierci

– niepodzielne i współzależne - Poszczególne prawa są tak samo ważne, a żadne z nich nie może istnieć bez pozostałych

1. Idea praw człowieka

a. według współczesnej koncepcji praw człowieka mają one za zadanie ochronę jednostki przed nadużyciami władzy

b. prawa człowieka przysługują każdemu człowiekowi bez względu na rasę, kolor skóry, język, pochodzenie społeczne, płeć, wyznanie i przekonania

c. charakter praw człowieka

– nienaruszalne – władza nie może ich odebrać(tylko w wyjatkowych syt)

– niezbywalne – człowiek nie może się ich skutecznie zrzec 

– uniwersalne (powszechne) - wszyscy na swiecie je mają niezależnie od płci wyznania itp

– przyrodzone – przysługują każdemu człowiekowi od narodzenia do naturalnej śmierci

– niepodzielne i współzależne - Poszczególne prawa są tak samo ważne, a żadne z nich nie może istnieć bez pozostałych

Trzy generacje praw człowieka

I generacja - prawa osobiste i obywatelskie

II generacja – prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

III generacja – prawa solidarnościowe:

I generacja - prawa osobiste i obywatela

– prawa osobiste: prawo do życia, prawo do wolności, prawo do własności, równość wobec prawa, wolność słowa, sumienia i wyznania, prawo do prywatności, prawo do posiadania obywatelstwa, prawo do sprawiedliwego sądu, prawo do azylu, zakaz stosowania tortur, zakaz pracy niewolniczej,
– prawa polityczne (obywatelskie): czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do zrzeszania się, wolność pokojowych zgromadzeń, prawo do informacji o działalności organów władzy, prawo do skargi na instytucje państwa,

II generacja – prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

– prawa ekonomiczne: prawo do pracy, prawo do bezpiecznych warunków pracy, prawo do godnego wynagrodzenia za pracę, prawo do tworzenia wolnych związków zawodowych, prawo do strajku,
– prawa socjalne: prawo do opieki zdrowotnej, prawo do renty i emerytury, prawo do wypoczynku (w tym prawo do płatnego urlopu),
– prawa kulturalne: prawo do nauki, prawo do korzystania z dóbr kultury, swoboda działalności artystycznej, swoboda prowadzenia badań naukowych,

III generacja – prawa solidarnościowe

prawo narodów do samostanowienia, prawo do pokoju, prawo do demokracji, prawo do rozwoju, prawo do pomocy humanitarnej, prawo do informacji, prawo do życia w czystym środowisku naturalnym, prawo narodów do własnych bogactw naturalnych.

3. Historyczny rozwój praw człowieka

a. Myśliciele starożytni b. Średniowiecze c. Epoka nowożytna

a. Myśliciele starożytni

• Sofiści: Odrzucali niewolnictwo.

• Arystoteles: Wolał, by wolność obywatelska wynikała z prawa natury.

• Pierwsi chrześcijanie: Św. Paweł głosił ideę równości wszystkich ludzi.

b. Średniowiecze

• Św. Tomasz z Akwinu: Głoszenie, że niektóre prawa przysługują człowiekowi niezależnie od woli władcy.

• Stanisław ze Skarbimierza i Paweł Włodkowic: Opinie na temat wojny sprawiedliwej i niesprawiedliwej.

• Wielka Karta Swobód (1215): Gwarancje wolności osobistej i nietykalności własności w Anglii.

• Przywilej jedlneńsko-krakowski (1430): Władysław Jagiełło zapewniał nietykalność własności w Polsce.

c. Epoka nowożytna

• Konfederacja warszawska (1573): Gwarancja swobody wyznania w Polsce.

• Habeas Corpus Act (1679) i Bill of Rights (1689): Nietykalność osobista i równość wobec prawa w Anglii.

• Thomas Hobbes, John Locke, Monteskiusz, Jean-Jacques Rousseau: Tworzenie nowoczesnej koncepcji praw naturalnych: prawo do życia, wolności, własności, tolerancji, równości wobec prawa.

• Deklaracja niepodległości USA (1776) i Deklaracja praw człowieka i obywatela (1789): Zasada niezbywalności praw naturalnych.

• Konstytucja 3 maja (1791): Uwzględniała zapisy dotyczące praw człowieka w Polsce.

d. XIX wiek

– rozwój praw człowieka w sferze socjalnej i politycznej

– encyklika Rerum novarum Leona XIII

prawa człowieka I generacji

Prawa 1. generacji (18.-19. wiek)

Źródło: Filozofia oświeceniowa, nacisk na wolność i równość jednostki.
Dokumenty:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) (Dokument przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, uznający podstawowe prawa i wolności człowieka, m.in. prawo do życia, wolności, równości wobec prawa, zakaz tortur)

• Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka (1950) (Międzynarodowy traktat Rady Europy, gwarantujący prawa człowieka na poziomie europejskim, w tym prawo do sprawiedliwego procesu, wolność słowa, zakaz tortur)

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966) (Międzynarodowy traktat ONZ, który zapewnia prawa cywilne i polityczne, takie jak prawo do głosowania, prawo do zgromadzeń czy prawo do życia)
  
  

II generacji

Prawa 2. generacji (19.-20. wiek)
Źródło: Rewolucje socjalne, nacisk na prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.
Dokumenty:

• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych (1966) (Traktat ONZ, który chroni prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, takie jak prawo do pracy, edukacji, ochrony zdrowia oraz do uczestnictwa w życiu kulturalnym)

• Europejska Karta Społeczna (1961) (Traktat Rady Europy, który zapewnia prawa socjalne i ekonomiczne, np. prawo do pracy, godziwych warunków pracy, opieki zdrowotnej i edukacji)

3 generacji

Prawa 3. generacji (20. wiek)
Źródło: Prawo narodów do samostanowienia, rozwoju i pokoju. po 2 wojnei swiatowej
Dokumenty:

• Karta Narodów Zjednoczonych (1945) (Założycielski dokument ONZ, który ustanawia zasady międzynarodowe dotyczące prawa narodów do samostanowienia, rozwoju, pokoju i współpracy międzynarodowej)

• Deklaracja o przygotowaniu społeczeństwa do życia w pokoju (1978) (Dokument ONZ, który kładzie nacisk na konieczność wychowania społeczeństw do życia w pokoju i promowania edukacji na rzecz pokoju na całym świecie)

System ochrony praw człowieka

• Komisja Praw Człowieka (1946 r.): Organ ONZ zajmujący się promowaniem praw człowieka, rozwiązany w 2006 r.

• Rada Praw Człowieka (15 marca 2006 r.): Zastąpiła Komisję, monitoruje i promuje przestrzeganie praw człowieka w ONZ.

• Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (UNHCHR): Odpowiada za monitorowanie przestrzegania praw człowieka i udzielanie pomocy państwom.

• Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR): Chroni prawa uchodźców i udziela im pomocy humanitarnej.

• Europejski Trybunał Praw Człowieka: Rozpatruje skargi dotyczące naruszenia praw człowieka w Europie.

Prawa człowieka w Polsce

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.

Polska przestrzega międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka, będąc sygnatariuszem kluczowych dokumentów.

d. Rzecznik Praw Obywatelskich